Ο ανθρώπινος οργανισμός δεν διαθέτει μόνο βιολογικό «ρολόι» που ελέγχει την 24ωρη συμπεριφορά του, αλλά και βιολογικό «ημερολόγιο» που ελέγχει τις ετήσιες εποχιακές λειτουργίες του, σύμφωνα με μία νέα μελέτη.
Όπως ανακάλυψαν βρετανοί επιστήμονες, με το «ημερολόγιο» αυτό ο οργανισμός «παρακολουθεί» τις εναλλαγές των εποχών, προσαρμόζοντας καταλλήλως τις λειτουργίες του. Το κλειδί ως φαίνεται είναι τα εξειδικευμένα κύτταρα μιας δομής του εγκεφάλου που λέγεται χωανικός δακτύλιος (pars tuberalis) και βρίσκεται στον αδένα του εγκεφάλου, την υπόφυση.
Τα κύτταρα αυτά τροποποιούν τη λειτουργία τους αναλόγως με το επίπεδο της ηλιοφάνειας, παράγοντας άλλες πρωτεΐνες κατά τους χειμερινούς μήνες και άλλες κατά τους θερινούς. Η εναλλαγή της πρωτεϊνικής παραγωγής είναι αυτή που άγει τις εποχιακές δραστηριότητες των ζώων, όπως το ζευγάρωμα και η μετανάστευση, γράφουν οι ερευνητές από τα πανεπιστήμια του Μάντσεστερ και του Εδιμβούργου στην επιθεώρηση «Current Biology».
«Η επιστημονική κοινότητα επί μακρόν αναρωτιόταν πως μπορούν τα ζώα να αλλάζουν την φυσιολογία τους αναλόγως με την εποχή του χρόνου», δήλωσε ο επικεφαλής ερευνητής δρ Άντριου Λάουντον, καθηγητής Ζωικής Βιολογίας στη Σχολή Βιολογικών Επιστημών του Πανεπιστημίου του Μάντσεστερ.
Το ημερολόγιο μας
«Η αλλαγή αυτή είναι απαραίτητη για να αυξηθούν οι πιθανότητες επιβίωσής τους και εξηγεί λ.χ. γιατί μερικά ζώα όπως οι αρκούδες πέφτουν σε χειμερία νάρκη το χειμώνα και άλλα, όπως τα πρόβατα, ζευγαρώνουν για να αποκτήσουν απογόνους την άνοιξη, όταν θα είναι διαθέσιμη περισσότερη τροφή. Χάρη στα νέα ευρήματα καταλαβαίνουμε πλέον πολύ περισσότερα για το πως ρυθμίζει την όλη διεργασία ο επονομαζόμενος κιρκάνιος ρυθμός».
Ο κιρκάνιος ρυθμός είναι ο κατά πολύ μεγαλύτερος «αδελφός» του κιρκάδιου ρυθμού καθώς η διάρκειά του είναι ένα έτος (ο κιρκάδιος ρυθμός διαρκεί περίπου 24 ώρες). Εν τούτοις, τόσο ο ετήσιος όσο και ο 24ωρος ρυθμός ελέγχονται από την ηλιοφάνεια. Η όλη έρευνα χρειάσθηκε τρία χρόνια για να ολοκληρωθεί και περιέλαβε, μεταξύ άλλων, λεπτομερή ανάλυση του τρόπου με τον οποίο ομάδα προβάτων ανταποκρινόταν στις εποχιακές αλλαγές της ηλιοφάνειας και ειδικές εξετάσεις εγκεφαλικής λειτουργίας.
Αν και στους ανθρώπους δεν υπάρχει εποχικότητα στο ζευγάρωμα, υπάρχουν σαφείς ενδείξεις ότι και εμείς επηρεαζόμαστε έντονα από τις εποχές του χρόνου. Πριν από λίγες ημέρες λ.χ. επιστήμονες από το Πανεπιστήμιο Κέιμπριτζ δημοσίευσαν μελέτη που έδειξε ότι πολλά γονίδια του ανοσοποιητικού συστήματος αλλάζουν τη συμπεριφορά τους αναλόγως με την εποχή του χρόνου, με αποτέλεσμα να υπάρχει εποχιακή διακύμανση σε πολλά προβλήματα υγείας, συμπεριλαμβανομένων των εμφραγμάτων.
«Το πρωτεϊνικό “ημερολόγιο” που εντοπίσαμε στα πρόβατα είναι κατά πάσαν πιθανότητα κοινό ή έστω παρόμοιο σε όλα τα σπονδυλωτά», δήλωσε ο δρ Ντέιβ Μπερτ, καθηγητής Συγκριτικής Γονιδιωματικής στο Πανεπιστήμιο του Εδιμβούργου. Και πρόσθεσε πως παρότι κάποτε οι επιστήμονες νόμιζαν ότι στους ανθρώπους δεν υπάρχουν βιολογικές εποχιακές προσαρμογές, ολοένα περισσότερες σύγχρονες μελέτες αποδεικνύουν πως αυτό δεν ισχύει. «Η μελέτη μας αυξάνει τις γνώσεις για το πως θα μπορούσαν να λειτουργούν οι εποχιακές προσαρμογές και στους ανθρώπους», κατέληξε.
