Ντροπές ξεχασμένες

Του ΓΙΩΡΓΟΥ ΠΑΠΑΔΗΜΗΤΡΙΟΥ [email protected] Σαν σήμερα πριν από δεκαεννιά χρόνια, στις 10 Μαΐου 1994, ο Νέλσον Μαντέλα γίνεται ο πρώτος έγχρωμος εκλεγμένος πρόεδρος της Νοτίου Αφρικής. Πιο συγκεκριμένα, τέσσερα χρόνια μετά την απελευθέρωσή του έπειτα από 27 χρόνια φυλάκισης και βασανιστηρίων (1963-1990), επικρατεί στις εκλογές ως επικεφαλής του πολιτικού απελευθερωτικού κινήματος «Αφρικανικό Εθνικό Κογκρέσο». Το γεγονός αυτό σηματοδοτεί κατά τρόπο ουσιαστικό (ή τέλος πάντων ουσιαστικότερο) αυτό που ίσχυε τυπικά από την 30η Ιουνίου 1991. Τον τερματισμό ενός καθεστώτος για το οποίο σύσσωμη η διεθνής κοινότητα θα πρέπει να ντρέπεται ακόμη και τώρα, σχεδόν είκοσι χρόνια μετά την κατάργησή του. Για σαράντα τρία ολόκληρα χρόνια, στο νοτιότερο κομμάτι της αφρικανικής ηπείρου επικράτησε ολοκληρωτικά και έδρασε παντελώς ανενόχλητα μία από τις πλέον αηδιαστικές, βδελυρές και βάρβαρες πολιτικές στη σύγχρονη ιστορία της ανθρωπότητας. Απαρτχάιντ. Η λέξη «apartheid» μεταφράζεται από τη γλώσσα των Αφρικάανς στην ελληνική ως «διάκριση» ή «διαχωρισμός». Τα Αφρικάανς είναι η ολλανδικής προέλευσης διάλεκτος των Ολλανδών αποίκων της Νοτίου Αφρικής, των λεγόμενων «Μπόερς» (από την ολλανδική λέξη «boer» που σημαίνει «αγρότης»). Μεταξύ 1899 και 1902 οι Μπόερς ενεπλάκησαν σε δύο πολέμους με την κυρίως αποικιοκρατική δύναμη της Νοτίου Αφρικής, τους Βρετανούς, τους επονομαζόμενους «Πολέμους των Μπόερς». Η αρχική τους σαρωτική επικράτηση ανατράπηκε όταν η βρετανική αυτοκρατορία αποφάσισε να στείλει ογκωδέστατα εκστρατευτικά σώματα στη Νότια Αφρική, προς υπεράσπιση των εκεί εγκατεστημένων Βρετανών. Παρά την ήττα τους, οι Μπόερς ανασυντάχθηκαν και εν τέλει κατέλαβαν την εξουσία. Το 1918 ιδρύεται η «Αδελφότητα των Αφρικάνερς» (εξ ου θα ονομάζονται έτσι), επτά χρόνια αργότερα τα Αφρικάανς κάνουν παρέα στα Αγγλικά στις επίσημες γλώσσες του κράτους και το 1948 φτάνει η μεγάλη στιγμή. Το Εθνικό Κόμμα των Αφρικάνερς κερδίζει στις εκλογές (μαντέψτε ποιοι δεν έχουν δικαίωμα ψήφου…) και ευθύς αμέσως εγκαθιδρύει το Απαρτχάιντ. Δύο είναι πιθανώς οι εύλογες απορίες στη σύντομη αυτή παράθεση ιστορικών γεγονότων. Τι ρόλο διαδραματίζει σε όλα αυτά ο γηγενής έγχρωμος πληθυσμός; Τι συμβαίνει με τους Άγγλους μετά την κατάληψη της εξουσίας από τους Αφρικάνερς; Στην πρώτη ερώτηση η απάντηση είναι σαφής και λιτή: κανέναν. Ήδη από τα μέσα του 17ου αιώνα η Νότιος Αφρική έχει μετατραπεί σε ένα ατελείωτο σκλαβοπάζαρο, όπου ο ντόπιος πληθυσμός είναι εκτοπισμένος και υποδουλωμένος. Στη δεύτερη ερώτηση, η απάντηση δεν διαφέρει, είναι επίσης μονολεκτική: τίποτα. Τίποτα δεν συμβαίνει με τους Άγγλους, μπορεί να είχαν διάφορα προηγούμενα οι Αφρικάνερς μαζί τους αλλά περασμένα - ξεχασμένα και στο bottom line, κόρακας κοράκου μάτι δεν βγάζει. Το καθεστώς του Απαρτχάιντ αναλαμβάνει να προστατέψει εξίσου όλους τους λευκούς προνομιούχους κατοίκους του κράτους, ανεξαρτήτως της επιμέρους καταγωγής τους. Κοινός εχθρός οι εξαθλιωμένοι και υποσιτισμένοι γηγενείς και η «Swaartgevaar» («Μαύρη Απειλή») που αυτοί αντιπροσωπεύουν. Το Απαρτχάιντ στοιβάζει το 75% του πληθυσμού της χώρας σε περιορισμένους θύλακες γης, τα λεγόμενα κρατίδια «Μπαντουστάν», τα οποία αντιπροσώπευαν περίπου το 13% της συνολικής έκτασης της χώρας. Τα «Μπαντουστάν» βρίσκονταν πλήρως αποκομμένα από οποιαδήποτε πλουτοπαραγωγική πηγή, φυσική ή βιομηχανική, ενώ στερούνταν του οποιουδήποτε δίαυλου επικοινωνίας με τη διεθνή πολιτική, οικονομική και κοινωνική σκηνή. Από τον έγχρωμο πληθυσμό είχε αφαιρεθεί το δικαίωμα του εκλέγειν (καλά, για το «εκλέγεσθαι» ούτε λόγος), ενώ σύμφωνα με τον Νόμο περί Ιθαγένειας, κάθε έγχρωμος κάτοικος των «Μπαντουστάν» αποστερούταν της νοτιοαφρικανικής ιθαγένειας. Η πρόσβαση σε δημόσιες υπηρεσίες και κάθε είδους δημόσιο χώρο (από εστιατόρια και καφετέριες ως παραλίες και πάρκα) απαγορεύεται στους γηγενείς, όπως και η χρήση και διδασκαλία όλων των ντόπιων διαλέκτων. Η αστυνομική καταστολή, η βία, η τρομοκρατία, τα βασανιστήρια και ο εκφοβισμός θεριεύουν, αγγίζοντας την αποκορύφωσή τους το 1976, στα αιματηρά γεγονότα της Εξέγερσης του Σοβέτο. Αντί επιλόγου, θα αναφέρουμε κάποιες ημερομηνίες που καταδεικνύουν τα τάχιστα αντανακλαστικά ενεργοποίησης των διεθνών οργανισμών, καθώς και των υπερδυνάμεων που είναι γνωστές για τις δημοκρατικές τους ευαισθησίες. Ο ΟΗΕ εξέδωσε το πρώτο ψήφισμα κατά του Απαρτχάιντ το 1973, είκοσι πέντε χρόνια (25) μετά την εγκαθίδρυσή του. Ο ίδιος οργανισμός επέβαλε για πρώτη φορά κυρώσεις στο Απαρτχάιντ το 1977, είκοσι εννέα (29) χρόνια μετά την εγκαθίδρυσή του. (Οι κυρώσεις συνίσταντο στην επιβολή εμπάργκο στην αγορά πολεμικού εξοπλισμού, η οποία συντελούταν χωρίς προβλήματα για 29 χρονάκια.) Οι ΗΠΑ επέβαλαν για πρώτη φορά οικονομικές κυρώσεις στο Απαρτχάιντ το 1984, τριάντα έξι χρόνια (36) μετά την εγκαθίδρυσή του. Η Μεγάλη Βρετανία πήρε την ίδια απόφαση ένα χρόνο αργότερα, τριάντα επτά (37) χρόνια μετά την εγκαθίδρυση του Απαρτχάιντ. Τέλος, ο Φρεντερίκ Ντε Κλερκ, ο τελευταίος λευκός πρόεδρος της Νοτίου Αφρική μοιράστηκε το 1993 το Νόμπελ Ειρήνης με τον Νέλσον Μαντέλα… Αξίζει να σημειωθεί πως ο Ντε Κλερκ δεν απολογήθηκε ποτέ για τα εγκλήματα του καθεστώτος στο οποίο άνηκε. Απλούστατα, προσαρμόστηκε στις αλλαγές των καιρών και στην πασιφανή διαπίστωση πως η φρικαλεότητα αυτή δεν γίνεται να συνεχιστεί επ’ άπειρον. Για αυτή του την προσαρμογή τιμήθηκε εξίσου με ένα άνθρωπο που σάπισε 27 χρόνια στη φυλακή. Λογικό.