Του ΣΩΤΗΡΗ ΜΠΑΜΠΑΤΖΙΜΟΠΟΥΛΟΥ
Σήκω, κάτσε, έλα, φάε, κούνα τα χέρια σου, χόρεψε, χαμογέλα, δώσ’ μου ένα φιλί , μην κλαις, μην παίζεις στον ήλιο, μην περνάς το δρόμο μόνος σου, δώσ’ μου το χέρι σου, πήδα, ντύσου καλά, διάβασε, παίξε, μην πας στα βαθιά, συμμάζεψε, πες αυτό που θέλω να ακούσω, κάνε αυτό που θέλω να κάνεις, μην βάζεις το χέρι στη φωτιά, νοίκιασε σπίτι εκεί, σπούδασε αυτό, πάρε τόσα λεφτά, αγόρασε τούτο, μπες στο δημόσιο, μην μπαίνεις στο δημόσιο, δώσε εξετάσεις εκεί, μείνε εδώ, φύγε, πρόσεχε μην ανοίξει καμιά μέρα ο ουρανός κι ένας κεραυνός σου καρβουνιάσει το κεφάλι.
Στην Ελλάδα η γενιά μου μεγάλωσε ακούγοντας μια συνεχή προστακτική, θετική ή αρνητική, προσταγές ή απαγορεύσεις, αφορισμούς και βεβαιότητες. Βασικά όχι μόνο η γενιά μου. Μπορώ να πω με αρκετή σιγουριά πως και οι επόμενες γενιές μεγάλωσαν με τον ίδιο τρόπο, αλλά δεν μπορώ να κόψω και το χέρι μου για τις προηγούμενες. Δεν ήμουν εκεί. Τέλος πάντων, μεγαλώσαμε ακούγοντας προστακτική είτε από γονείς είτε από δασκάλους είτε από συγγενείς και φίλους που μας έβλεπαν τόσο χαριτωμένους που δεν αντέχανε να μην μας πούνε να κάνουμε κάτι. Μάλιστα ως αντιδιαστολή στην αφόρητη προστακτική, ερχόταν πάντα το παράδειγμα της σκανδιναβής μάνας που δεν ασχολείται με το παιδί της, παρά μόνο το αφήνει να πασαλείβεται με άμμους και λάσπες παρατηρώντας το από μακριά. «Οι βόρειοι δεν αγαπάνε τα παιδιά τους», ήταν το συμπέρασμα που μάθαμε, «εκεί στα 18 τα πετάνε στο δρόμο», δεν τους χαρτζιλικώνουν σαν πρίγκιπες και πριγκίπισσες να πάρουν αυτοκίνητο και να σπουδάζουν σε άλλη πόλη νοικιάζοντας ατομικά διαμερίσματα, δεν είναι σαν κι εμάς που περιμένουμε να αποδείξουν την αγάπη τους γηροκομώντας μας.
Η προστακτική σημαίνει διαταγή. Η διαταγή σημαίνει υπακοή. Η υπακοή σημαίνει αναμονή της επόμενης διαταγής. Η ανυπακοή είναι παγίδα. Το να κάνεις ακριβώς το αντίθετο από αυτό που σου λένε να κάνεις, σε καθιστά υπάκουο στο αντίθετο της διαταγής. Ουσιαστικά περιμένεις την επόμενη προστακτική για να δεις τι είναι αυτό που (δεν) θα κάνεις. Η βούλησή σου παραμένει εξαρτώμενη από την προστακτική. Κι έτσι περνάνε τα χρόνια κι όταν ενηλικιώνεσαι ημερολογιακά υποτίθεται πως πρέπει να γίνεις σοβαρό άτομο παίρνοντας τη ζωή στα χέρια σου, αλλά τα πράγματα δεν είναι τόσο απλά. Διότι υποσυνείδητα περιμένεις την επόμενη προστακτική για να ορίσεις τη ζωή σου έτσι ή αλλιώς. Η ελεύθερη βούληση, η ανεξαρτησία, η δύναμη της απόφασης και ο αυτοπροσδιορισμός, δεν πέφτουν σαν κοτρόνα από τον ουρανό, είναι κάτι που χτίζεται από την παιδική ηλικία.
Φυσικά το πρόβλημα είναι πολυδιάστατο, δεν υπάρχουν συγκεκριμένοι θύτες, αλλά όπως και πολλά άλλα προβλήματα στην Ελλάδα, είναι συνδεδεμένο με αμέτρητους κοινωνικούς, οικονομικούς και ιστορικούς παράγοντες, ενώ προφανώς είναι και βαθιά πολιτικό, διότι η «ενηλικίωση» ως έννοια που συνδέεται με τη δύναμη λήψης προσωπικών αποφάσεων δεν σχετίζεται μονάχα με το αν θα σπουδάσεις εδώ ή εκεί, αν θα δουλέψεις εδώ ή αλλού, αν θα κάνεις οικογένεια ή όχι, αλλά και με το πώς θα κινηθείς ως πολιτικά ενήλικο άτομο σε μια κατάσταση ταχύτατων εξελίξεων, από ένα κράτος που εδώ και (τουλάχιστον) τριάντα χρόνια συμπεριφέρεται στους πολίτες σαν να ήταν καλο(κακο)μαθημένοι έφηβοι.
Το πρόβλημα με την εφηβεία είναι ότι μπορεί να μην περάσει ποτέ. Κι έτσι φτάνουμε στο ελληνικό φαινόμενο (οκέι, εντάξει, μπορεί να υπάρχει και σε άλλες χώρες. Αυτήν τη στιγμή, όμως, μιλάμε για τα δικά μας) να έχουμε 30άρηδες, 40άρηες, 50άρηδες εφήβους που ασχέτως με το πόσα βγάζουν ή τι κάνουν στη ζωή τους, κατά βάθος περιμένουν ακόμα το ταπεράκι από τη μαμά τους και δεν μπορούν να αποφασίσουν ούτε τι οδοντόβουρτσα θα πάρουν. Αντίστοιχα έχουμε φτάσει σε μια έφηβη πολιτικοποίηση που δεν στηρίζεται στην πρόταση ή την απόφαση, αλλά σ’ ένα ναι ή όχι στις προστακτικές των πολιτικών κομμάτων. Είτε φοβισμένη υποταγή είτε δογματική ανυπακοή ενός εφήβου που περιμένει να ακούσει το επόμενο μέτρο για να εναντιωθεί τυφλά. Στην εφηβεία είθισται να αντιλαμβάνεσαι κάθε μορφή εξουσίας ως εχθρό. Επίσης είθισται να βλέπεις την ενηλικίωση ως εχθρό της ξεγνοιασιάς και της οργής. Οτιδήποτε μπορεί να σε ξεβολέψει ή να εκλογικεύσει την οργή σου, είναι εχθρός.
Οι έφηβοι, όμως, κάνουν ένα μεγάλο λάθος: συγχέουν την ενηλικίωση με τον πνευματικό θάνατο και το συμβιβασμό. Ενηλικίωση δεν σημαίνει γραβάτα και γραφείο ούτε υποταγή. Ενηλικίωση σημαίνει ανεξαρτησία, στέκομαι στα πόδια μου και ορίζω τη ζωή μου. Διατηρώ την παιδικότητά μου, αλλά δεν είμαι παιδί. Παίρνω αποφάσεις. Παλεύω. Έχω κριτική σκέψη. Εξελίσσομαι. Κινούμαι. Ζω και δεν φυτοζωώ ούτε παρασιτώ.
