Καθώς η κυβέρνηση και μεγάλη μερίδα των ΜΜΕ επιμένουν και εξακολουθούν να τονίζουν καθημερινά ότι η ανάκαμψη είναι προ των πυλών, μοιράζοντας ελπίδες ότι αυτή η γενιά θα είναι η τελευταία χαμένη στη χώρα μας, τα μαντάτα από το Eurostat δεν επιτρέπουν το ίδιο γενναιόδωρα περιθώρια για αισιοδοξία. Σύμφωνα με τα τελευταία στοιχεία, η χώρα μας παραμένει πρωτοπόρος στο ποσοστό ανεργίας, όπου μας κοντράρει μόνο η Ισπανία, ενώ συνολικά στις 17 χώρες του ευρώ άλλοι 95.000 άνθρωποι έχασαν τη δουλειά τους μέσα στον Απρίλιο. Σε βάζει σε σκέψεις η όλη κατάσταση. Ότι, για παράδειγμα μόνα επαγγέλματα που δε γνώρισαν ποτέ κρίση στην ιστορία της ανθρωπότητας είναι εκείνα που έχουν να κάνουν με τα μύχια ένστικτά μας και/ή τα συμφέροντα και τις διαμάχες μας. Προσπερνώντας, για λόγους ευπρέπειας που θα πρέπει να λαμβάνονται υπ’ όψιν σε μια καθωσπρέπει εφημερίδα όπως αυτή που κρατάτε στα χέρια σας, το αρχαιότερο των επαγγελμάτων, στέκομαι σε αυτό του πολεμιστή, του εκτελεστή, του δολοφόνου, διαλέξτε όποια παραλλαγή θέλετε.
Η αδιανόητη ορμή του ανθρώπου να σκοτώνει και το κορυφαίο ταλέντο που διαθέτει σε σχέση με όλα τα άλλα ζώα λόγω ευρηματικότητας, προσήλωσης στο στόχο και συναισθημάτων που τον ωθούν αδιάκοπα στην εκτέλεση του «καθήκοντος», έκανε τέτοιους ανθρώπους πάντα αναντικατάστατους. Πάντα είχαν δουλειά οι δολοφόνοι, σε όλη την ανθρώπινη ιστορία. Και είναι να σε πιάνει απελπισία που όπως δείχνουν τα πράγματα ακόμα και αυτοί θα αναγκαστούν σιγά σιγά να αρχίσουν να στέλνουν βιογραφικά. Μιας και, σε ένα αναπόφευκτο σταυροδρόμι όπου η επιστημονική φαντασία συναντά και προλαβαίνει, επιτέλους, τη ζωή, η χρήση ρομπότ για όλες τις πολεμικές επιχειρήσεις βρίσκεται προ των πυλών.
Η τεχνολογία μη επανδρωμένων οπλικών συστημάτων δεν είναι καινούρια. Τα γνωστά ως drones χρησιμοποιούνται ήδη σε επιχειρήσεις, όπως για παράδειγμα σε βομβαρδισμούς χωρών από τις ΗΠΑ. Ο έλεγχος όμως των drones είναι σε ανθρώπινα χέρια. Ο έλεγχος και η λήψη των κρίσιμων αποφάσεων, εκεί είναι το σημείο που αλλάζει όλη τη μεγάλη εικόνα. Γιατί στα νέα ρομπότ που έρχονται, τα LARs (Lethal Autonomous Robots, Φονικά Αυτόματα Ρομπότ), ο άνθρωπος προγραμματίζει και έπειτα παύει να εμπλέκεται. Αν το σκεφτείς πάντως λίγο εκτός των περιθωρίων που ορίζει ο κινηματογράφος, τα LARs δεν μοιάζουν τόσο στον Terminator, όσο σε κινούμενα και ζωντανά «ναρκοπέδια». Οι αντιδράσεις, εύλογα, ήταν μαζικές. Και μεταφράστηκαν σε μια πολύωρη συζήτηση στο Συμβούλιο των Ηνωμένων Εθνών για τα ανθρώπινα δικαιώματα στη Γενεύη.
Το θέμα εισήγαγε μετά από εκτενέστατη έρευνα ο Νοτιοαφρικανός Κριστόφ Χέινς, καθηγητής Νομικής με ειδικότητα στα Ανθρώπινα Δικαιώματα στο Πανεπιστήμιο της Πρετόρια. «Θα παρακολουθήσουμε την αλλαγή ολόκληρης της ατζέντας σχετικά με την προστασία της ζωής και της ειρήνης, όταν οι μηχανές και όχι οι άνθρωποι αρχίσουν να παίρνουν τις αποφάσεις», τόνισε ο κ. Χέινς. «Υπάρχει ο στρατιώτης και το όπλο. Τώρα το όπλο γίνεται στρατιώτης, το όπλο παίρνει τις αποφάσεις. Αν τα ρομπότ δρουν αυτόνομα, πώς θα ξεχωρίζουν μια πράξη εχθρική από μια ειρηνική κίνηση; Πώς θα κρίνουν με βάση την ευρύτερη εικόνα; Πώς θα μπορέσουν να δείξουν διαλλακτικότητα εκεί που χρειάζεται;» κατέληξε, σχολιάζοντας μάλιστα ότι αν προχωρήσει αυτή η τεχνολογία θα γίνει η τρίτη κατά σειρά μεγαλύτερη επανάσταση στην πολεμική βιομηχανία, μετά την πυρίτιδα και τα πυρηνικά όπλα. Μετά την εισήγησή του, ο κ. Χέινς πρότεινε να κηρυχθεί Moratorium στη συγκεκριμένη τεχνολογία, ώσπου να διερευνηθούν πλήρως οι ηθικές πτυχές του ζητήματος από τα κράτη που εμπλέκονται.
Τα ίδια τα κράτη, ωστόσο, δείχνουν το καθένα να έχει πάρει τις αποφάσεις του. Η εκπρόσωπος του Πακιστάν, Μαριάμ Αφτάμπ, μιλώντας για λογαριασμό 56 Ισλαμικών κρατών, ζήτησε άμεση και ολοκληρωτική απαγόρευση αυτής της τεχνολογίας. Ερχόμενη από μια χώρα που ένιωσε στο πετσί της τους βομβαρδισμούς από τα drones στην αντιτρομοκρατική σταυροφορία των Αμερικανών, η Αφτάμπ προειδοποιεί ότι «αν μια τέτοια τεχνολογία μπει σε εφαρμογή, δε θα υπάρχει γυρισμός. Θα είναι αδύνατο να σταματήσει». Η Αργεντινή, από τη μεριά της, ήταν η πρώτη που ανέφερε ως ενδεχόμενο το φόβο να χρησιμοποιηθούν τέτοιου είδους ρομπότ για τρομοκρατικές ενέργειες, τη στιγμή που η Γερμανία ζητούσε την καταγραφή με συμφωνία μεταξύ των χωρών όλων των μη επανδρωμένων συστημάτων που διαθέτουν. Από τις 26 χώρες που εκπροσωπήθηκαν, μόνο το Ηνωμένο Βασίλειο δήλωσε πως οι τωρινές νομοθεσίες είναι επαρκείς. Λογικό, αν σκεφτεί κανείς ότι οι Βρετανοί μαζί με τους Αμερικανούς και τους Ισραηλινούς θεωρούνται οι πρώτοι που θα είναι έτοιμοι για μια τέτοια τεχνολογία.
Όσο κι αν υπάρχουν ακόμα φωνές που υποστηρίζουν πως τα LARs θα έχουν πολύ θετικό αντίκτυπο στο παγκόσμιο πολεμικό σκηνικό, τα επιχειρήματα που προβάλουν είναι μάλλον φαιδρά : θα μειωθούν οι απώλειες, αφού τα ρομπότ θα αντικαθιστούν τους στρατιώτες. Χμ, δηλαδή στο τέλος απλά οι πόλεμοι θα διεξάγονται μεταξύ ρομπότ και θα περιμένουμε να δούμε ποιος θα κερδίσει; Όταν τα ρομπότ μιας χώρας καταστραφούν θα παραδοθεί; Δε θα συνεχίσει να πολεμά με το ανθρώπινο δυναμικό της; Τα μόνα επιχειρήματα που ακούγονται λογικά – αν και όχι αρκετά – είναι εκείνα που εκφράζουν την ανάποδη όψη του νομίσματος που αναφέρθηκε παραπάνω : μπορεί τα LARs να μην έχουν όλες τις ανθρώπινες «αρετές» που βοηθούν στη λήψη της σωστής απόφασης την κρίσιμη ώρα, όμως με την ίδια αρχή στερούνται μίσους, εμπάθειας, πανικού, φόβου, ανάγκης για εκδίκηση και προκατάληψης. Τα ρομπότ, στην τελική, δεν βιάζουν.
Κλείνοντας, παρά τα όσα μπορεί να λεχθούν και να αναλυθούν, το πρόβλημα παραμένει και είναι άλυτο : ενώ στην περίπτωση των drones ο άνθρωπος απομακρύνεται καθώς δρα εξ αποστάσεως, στα LARs απομακρύνεται όχι μόνο ως προς την απόσταση, αλλά και ως προς το χρόνο, καθώς αποστασιοποιείται πλήρως από το ρομπότ από τη στιγμή που ολοκληρώνεται ο προγραμματισμός του. Το σίγουρο είναι ότι άνοιξε μια μεγάλη συζήτηση και δεν προβλέπεται να κλείσει γρήγορα. Όπως άλλωστε σχολίασε χαμογελώντας η εκπρόσωπος της Human Rights Watch, Μαίρη Γουέρχαμ, «ο μεγαλύτερός μας φόβος ήταν ότι η ανθρωπότητα θα έλεγε ότι δεν υπάρχει λόγος συζήτησης, δεν υπάρχει κανένα σοβαρό ζήτημα. Όμως κανείς δεν είπε κάτι τέτοιο. Το θέμα έχει τεθεί επιτέλους προς συζήτηση και στόχος είναι σε αυτή τη συζήτηση να πάρουν μέρος όλο και περισσότεροι». Ζυγώνει λοιπόν η ώρα που οι άνθρωποι θα αντιμετωπίσουν ρομπότ στο πεδίο της μάχης, ή η υπόθεση θα πάρει διαφορετική τροπή; Είναι μάλλον θέμα αισιοδοξίας η ερμηνεία της κατάστασης. Και, όπως και το Eurostat που λέγαμε παραπάνω, η ιστορία και οι επιλογές της ανθρωπότητας δεν αφήνουν και πολλά περιθώρια για αισιοδοξία…
