Ο πρώην γενικός γραμματέας των Ηνωμένων Εθνών Κόφι Ανάν απεβίωσε σήμερα, σε ηλικία 80 ετών, όπως ανακοίνωσε το Ίδρυμα που φέρει το όνομά του.
Ο Ανάν, που είχε τιμηθεί με το Νόμπελ Ειρήνης, είχε γεννηθεί στην Γκάνα το 1938. Το 1962 εντάχθηκε στον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας, μια υπηρεσία του ΟΗΕ που εδρεύει στη Γενεύη. Ανέλαβε διάφορες διοικητές θέσεις σε υπηρεσίες του ΟΗΕ και το 1997 έφτασε στο αξίωμα του γενικού γραμματέα, μια θέση που κράτησε μέχρι το 2006.
Σύμφωνα με δύο στενούς συνεργάτες του, που μίλησαν στο πρακτορείο Reuters, ο Κόφι Ανάν πέθανε τις πρώτες πρωινές ώρες σήμερα σε νοσοκομείο της Βέρνης όπου νοσηλευόταν.
Το σχέδιο Ανάν στην Κύπρο και το ιστορικό «ΟΧΙ»
Για την Κύπρο ιδιαίτερα αλλά και για την Ελλάδα μένει στην ιστορία για το περίφημο σχέδιο Ανάν, την πρόταση δηλαδή που κατατέθηκε έπειτα από πολυετείς διαβουλεύσεις για την επίλυση του Κυπριακού.
Το σχέδιο εγκρίθηκε από την τουρκοκυπριακή κοινότητα, αλλά απορρίφθηκε από την Ελληνοκυπριακή σε δυο ξεχωριστά δημοψηφίσματα.
Το ιστορικό
Μετά το πραξικόπημα και την τουρκική εισβολή το 1974 στην Κύπρο, οι τούρκικες δυνάμεις έλεγχαν το 40% του εδάφους, ενώ υπήρξε και ανταλλαγή πληθυσμού το 1975. Από τότε, υπήρξαν διάφορες πρωτοβουλίες για επίλυση του Κυπριακού, σχεδόν όλες υπό την επίβλεψη του ΓΓ του ΟΗΕ, ωστόσο όλες αποτύγχαναν.
Τον Δεκέμβριο 1999, ξεκίνησαν ξανά εκ του σύνεγγυς συνομιλίες για προετοιμασία του εδάφους για ουσιαστικές διαπραγματεύσεις. Τότε πρόεδρος της Κυπριακής Δημοκρατίας ήταν ο Γλαύκος Κληρίδης, ηγέτης των Τουρκοκυπρίων ο Ραούφ Ντενκτας και Γενικός Γραμματέας του ΟΗΕ ο Κόφι Αναν με ειδικό του Σύμβουλο για τον Κυπριακό τον Άλβαρο ντε Σότο. Ο Κόφι Ανάν υπέβαλε Σχέδιο για συνολική επίλυση του Κυπριακού. Η αρχική του μορφή (το αποκαλούμενο σήμερα σχέδιο Ανάν Ι) παρουσιάστηκε για πρώτη φορά στις 11 Νοεμβρίου 2002 και το δεύτερο αναθεωρημένο σχέδιο στις 10 Δεκεμβρίου 2002 (Αννάν ΙΙ).
Στις 26 Φεβρουαρίου 2003 υποβλήθηκε Αναν ΙΙΙ. Ακολούθησε η εκλογή του Τάσου Παπαδόπουλου στις προεδρικές εκλογές του 2003. Τον Μάρτιο του 2004 παρουσιάστηκε η πέμπτη και τελική μορφή του σχεδίου. Παρότι ήθελε ο Κόφι Ανάν να παρουσιάσει ένα σχέδιο προερχόμενο μόνο από τις διαπραγματεύσεις των δυο κοινοτήτων, προ του συνεχιζόμενου αδιεξόδου, αναγκάστηκε να τελειώσει το κείμενο μόνος του.
Οι πρόνοιες του σχεδίου Ανάν
Το σχέδιο Ανάν ήταν ένα ισορροπημένο σχέδιο βασισμένο σε συμβιβασμούς ανάμεσα στις θέσεις των δυο κοινοτήτων.
Θα δημιουργούταν μια Διζωνική Δικοινοτική Ομοσπονδία, που στην ουσία ήταν ένα υβριδικό σύστημα ανάμεσα στην Ομοσπονδία (που παραδοσιακά ζητούσαν οι ελληνοκύπριοι) και την Συνομοσπονδία (που παραδσιακά ζητούσαν οι τουρκοκύπριοι). Το μοντέλο του Βελγίου και της Ελβετίας ήταν τα εγγύτερα παραδείγματα.
Προεδρία:Εναλλαγή προέδρων ελληνοκύπριων/τουρκοκύπριων ανα θητεία.
Άνω Βουλή, θα υπήρχε 50%-50% αντιπροσώπευση,
Κάτω βουλή, θα υπήρχε αναλογια πληθυσμού (όπως και στο υπουργικό συμβούλιο και στα ινστιτουτα του κράτους)
Ζήτημα 3 ελευθεριών
Ελευθερία διακίνησης: Κανένας περιορισμός
Ελευθερία εγκατάστασης: Με περιορισμούς για να παραμείνει διζωνικό το νέο κράτος, μέχρι την πλήρη ένταξη της Τουρκίας στην Ευρώπη ή για Χ χρόνια.
Ελευθερία της ιδοκτησίας: Με περιορισμούς για να παραμείνει διζωνικό το νέο κράτος, μέχρι την πλήρη ένταξη της Τουρκίας στην Ευρώπη ή για Χ χρόνια.
Αναλογία εδάφους
72:28
Στρατός
Παραμένουν 650 Τούρκοι και 950 Ελληνες στατιώτες, όπως στην συνθήκη εγγυήσεων του 1960.
Εκτοπισμένοι και περιουσιακό
Το σχέδιο προνοούσε μια περίπλοκη φόρμου όπου ορισμένοι εκτοπισμένοι θα επαναγκατάσταθουν στις οικίες τους, ενώ άλλοι είτε θα τους αποδοθεί η περιουσία τους, είτε θα είχαν οικονομική αποκατάσταση.
Έποικοι
Θα παρέμειναν 45 χιλιάδες Τούρκοι εποίκοι. Τα κριτήρια θα ήταν εάν ήταν παντρεμένοι, πόσα χρόνια κατοικούσαν στην Κύπρο, επάγγελμα κτλ.Μια παρόμοια λίστα θα υπήρχε και για τους Ελληνες.
Η συνέχιση ή όχι της Κυπριακής Δημοκρατίας
Όπως φάνηκε στις διαπραγματεύσεις, η κυριότερη διαφωνία ήταν η ουσία της συνολικής διευθέτησης: Η δημοκρατία της Κύπρου θα παρέμενε ως κρατική οντότητα ή θα υπήρχε ένα νέο κράτος στην θέση του, το οποίο θα αποτελείται απο δυο πολιτείες. Η ελληνοκυπριακή πλευρά ζητούσε την πρώτη εκδοχή και η τουρκοκυπριακή την δεύτερη.
Ο λόγος για την θέση των τουρκοκυπρίων ήταν η ανησυχία τους πως σε περίπτωση μελλοντικής επανάληψης της διακοινοτικής βίας (όπως για παράδειγμα στις ταραχές του 1963, η ελληνοκυπριακή πλευρά θα αντιμετωπιζόταν ως η μόνη νόμιμη εκπρόσωπος της Κυπριακής Δημοκρατίας και αυτοί θα βρισκόντουσαν πάλι διεθνώς απομονωμένοι. Επιπλέον, όσο η Κυπριακή Δημοκρατία είναι ενιαίο κράτος, τόσο η κοινότητα που έχει την πλειοψηφία θα μπορεί να καθορίσει τις εξελίξεις σε περιόδους αστάθειας. Έτσι η μόνη διέξοδος τους είναι να υπάρχει διεθνής αναγνώριση. Αντιδιαμετρική αντίθετη ήταν η θέση των Ελληνοκυπρίων που ήθελαν να διατηρήσουν τον νόμιμο τίτλο του κράτους, σε περίπτωση νέας πρωτοβουλίας των Τουρκοκυπρίων να αποσχιστούν.
Το φόβο των ελληνοκυπρίων εξέφρασε υποδειγματικά ο Τάσος Παπαδόπουλος στο διάγγελμα του λίγο πριν το δημοψήφισμα:«…Παρέλαβα κράτος διεθνώς αναγνωρισμένο. Δεν θα παραδώσω «κοινότητα» χωρίς δικαίωμα λόγου διεθνώς και σε αναζήτηση κηδεμόνα…»
Ένας δεύτερος λόγος για την αντιπαράθεση σχετικά με την μοίρα της Κυπριακής Δημοκρατίας, είναι αρκετά ψηφίσματα του ΟΗΕ, από το 1963, τα οποία τονίζουν την ανεξαρτησία και εδαφική ακεραιότητα της Κύπρου. Οι Ελληνοκύπριοι τα χρησιμοποίησαν αυτά τα ψηφίσματα για να αδυνατίσουν την συνθήκη εγγυήσεων, ενώ οι τουρκοκύπριοι τα βλέπουν πως εμποδίζουν το δικαίωμα της Τουρκίας να τους προστατεύει επεμβαίνοντας στην Κύπρο sine qua non. Η ύπαρξη μιας νέας κρατικής οντότητας, θα αχρηστεύσει τα ψηφίσματα.
Το σχέδιο Ανάν, χρησιμοποιώντας στο λεκτικό του «δημιουργική ασάφεια» προσπάθησε να ισορροπήσει τις δυο αντίθετες επιδιώξεις, δημιουργώντας την Ενωμένη Κυπριακή Δημοκρατία, χωρίς να είναι ούτε συνέχεια της Κυπριακής Δημοκρατίας, ούτε νέο κράτος.
Τα δημοψηφίσματα
Στην Κυπριακή Δημοκρατία, το σχέδιο βρήκε σθεναρή αντίσταση από τον τότε πρόεδρο Τάσσο Παπαδόπουλο. Το συγκυβερνών κόμμα του ΑΚΕΛ, μετά την αντίσταση του προέδρου στο σχέδιο, απέσυρε την υποστήριξη του στο τελικό κείμενο των προτάσεων. Ο ΔΗΣΥ, με ηγέτη τον Νίκο Αναστασιάδη, υποστήριξε το σχέδιο. Επίσης, εναντίον του σχεδίου τάχθησε και το ΔΗΚΟ (το κόμμα του Προέδρου Τάσου Παπαδόπουλου), η ΕΔΕΚ, οι Νέοι Ορίζοντες και το Κίνημα Οικολόγων Περιβαλλοντιστών. Το μικρό κόμμα Ενωμένοι Δημοκράτες υποστήριξε το σχέδιο.
Ανάμεσα στους τουρκοκυπρίους υπήρχε γενικότερος ενθουσιασμός υπέρ του σχεδίου, καθώς ελπιζαν στον τερματισμό του διεθνους αποκλεισμού τους, αν και ο ιστορικός ηγέτης Ραούφ Ντενκτάς απέρριψε το πλάνο. Το σχέδιο το απέρριψαν και οι Γκρίζοι Λύκοι.
Στην Ελλάδα, η κυβέρνηση του Κώστα Καραμανλή κράτησε ουδέτερη θέση, ωστόσο ο ηγέτης της αντιπολίτευσης Γιώργος Παπανδρέου υποστήριξε το σχέδιο, καθώς ο ίδιος ήταν υπουργός εξωτερικών κατά τις διαπραγματεύσεις του σχεδίου
Τόσο η Ελλάδα, όσο και η Τουρκία, του Ταγιπ Ερντογάν, υποστήριξαν το σχέδιο.
Το σχέδιο υποβλήθηκε τον Μάρτιο του 2004 σε δύο ξεχωριστά δημοψηφίσματα, απορρίφθηκε από τους ελληνοκυπρίους, με ποσοστό 76% καθώς μόνο 24% το υπερψήφισε, ενώ εγκρίθηκε από την τουρκοκυπριακή κοινότητα σε ποσοστό 62%.
Ποιος ήταν ο Κόφι Ανάν
Ο Κόφι Ανάν ήταν ο έβδομος γενικός γραμματέας του Ο.Η.Ε. από το 1997 μέχρι το 2006.
Γεννήθηκε στο Κουμάσι της Γκάνας και σπούδασε οικονομικά και διοίκηση επιχειρήσεων στην Γκάνα, τις ΗΠΑ και την Ελβετία. Το 1962 άρχισε να εργάζεται στον Ο.Η.Ε. ως διοικητικός και οικονομικός υπάλληλος του Παγκοσμίου Οργανισμού Υγείας στην Γενεύη. Κατόπιν ανέλαβε διάφορες διοικητικές θέσεις σε οργανισμούς και υπηρεσίες του ΟΗΕ, φθάνοντας έως τις θέσεις του βοηθού γενικού γραμματέα για θέματα διαχείρισης προσωπικού (1987-1990), του βοηθού γενικού γραμματέα για θέματα προγραμματισμού (1990-1992), του βοηθού γενικού γραμματέα και του δεύτερου γενικού γραμματέα για θέματα ειρηνευτικών αποστολών (1992-1996).
Την 1 Ιανουαρίου 1997, ο Κόφι Ανάν ανέλαβε τη θέση του γενικού γραμματέα του Ο.Η.Ε. σε αντικατάσταση του Αιγυπτίου Μπούτρος Μπούτρος-Γκάλι. Η θητεία του στη θέση αυτή ανανεώθηκε την 1 Ιανουαρίου 2002 και έληξε στις 31 Δεκεμβρίου 2006. Είναι ο δεύτερος Αφρικανός γενικός γραμματέας του ΟΗΕ και ο πρώτος διοικητικός υπάλληλος του Οργανισμού που κατόρθωσε να φτάσει μέχρι την υψηλότερη διοικητική και πολιτική βαθμίδα των Ηνωμένων Εθνών.
Ο Κόφι Ανάν θεωρείται από τους πιο διακριτικούς και ευέλικτους διπλωμάτες. Ως γενικός γραμματέας του ΟΗΕ προσπάθησε «να φέρει τον Οργανισμό κοντά στον κόσμο». Στα επιτεύγματα της θητείας του συμπεριλαμβάνονται η απομάκρυνση των ινδονησιακών στρατευμάτων κατοχής από το Ανατολικό Τιμόρ (1999), η απομάκρυνση του Ισραηλινού Στρατού από τον Νότιο Λίβανο (2000), καθώς και διάφορες πρωτοβουλίες για την επίλυση πολλών προβλημάτων του πλανήτη (AIDS, φτώχεια, κ.ά.). Το 2001 του απονεμήθηκε από κοινού με τον ΟΗΕ το βραβείο Νόμπελ Ειρήνης.
Στις αποτυχίες του Κόφι Ανάν συμπεριλαμβάνονται η μη αποτελεσματική επίλυση του πολέμου της Βοσνίας-Ερζεγοβίνης και ο διαμελισμός της χώρας, η ασυντόνιστη συμμετοχή του ΟΗΕ για την ειρήνευση στο Κοσσυφοπέδιο, η επίθεση των ΗΠΑ και της Βρετανίας στο Ιράκ το 2003 χωρίς την έγκριση του Συμβουλίου Ασφαλείας του Ο.Η.Ε., καθώς και η αδυναμία επιβολής μίας δίκαιης λύσης στα προβλήματα παράνομης κατοχής στην Παλαιστίνη και την Κύπρο. Κατά πολλούς παρατηρητές, ο Κόφι Ανάν δεν μπόρεσε να δείξει την απαραίτητη πυγμή και ανεξαρτησία αποφάσεων απέναντι στους Αμερικανούς, με αποτέλεσμα να έχει πληγεί ανεπανόρθωτα η παγκόσμια αξιοπιστία του ΟΗΕ.
Πηγές: ΑΠΕ-ΜΠΕ, in.gr, protothema.gr
