Συνέντευξη στη ΛΕΜΟΝΙΑ ΒΑΣΒΑΝΗ
Μετά από την επιτυχημένη πορεία σε θέατρα του γερμανόφωνου χώρου, το έργο του Αριστοτέλη Χαΐτίδη «Για τη Μαρίτα» με την Έρη Μπακάλη παρουσιάζεται, σε σκηνοθεσία του ιδίου και για πρώτη φορά στην ελληνική γλώσσα, μόνο για δύο παραστάσεις στις 21 και 22 Μαΐου στο Θέατρο Τ (Αλεξάνδρου Φλέμινγκ 16).
«Το έργο μεταφέρει στον θεατή τον αγώνα του καθενός μας να ακουστεί το μέσα μας, να κατανοήσουμε εμείς τον εαυτό μας, για να μας κατανοήσει και κάποιος άλλος έπειτα», ανέφερε ο συγγραφέας Αριστοτέλης Χαΐτίδης. Μας είπε για το πώς εμπνεύστηκε το έργο , ενώ αναφέρθηκε στο θέμα της απώλειας, το οποίο θίγεται στο κείμενο, και στο πώς την διαχειρίζεται κανείς. Απαντώντας σε ερώτησή μας για την ευαισθητοποίηση του θέματος της διατροφικής διαταραχής είπε πως «στο έργο αυτό λειτουργεί σαν μεταβλητή», και πως η ουσία είναι ότι συνήθως «ευαισθησία υπάρχει, όμως λείπει ο διάλογος». Ωστόσο πρόσθεσε ότι με «το να μπεις σε μια διαδικασία ενσυναίσθησης με κάτι που θεωρείς ότι δεν καταλαβαίνεις γιατί σου είναι ξένο, σίγουρα –μα πολύ σίγουρα- σε κάνει καλύτερο, πλουσιότερο άνθρωπο».
Και ενώ ετοιμάζεται για τις παραστάσεις στη Θεσσαλονίκης, ο κ. Χαΐτίδης βρίσκεται κοντά στην ολοκλήρωση του δεύτερου μέρους ενός εγχειρήματος όπου μεταφέρει αρχαίους χαρακτήρες, όπως η Αντιγόνη και η Ιφιγένεια, στο σήμερα.
-Πώς γεννήθηκε η ιδέα για το έργο;
-Από ένα άρθρο σε ιντερνετική εφημερίδα. Μιλούσε μια μάνα για τον αγώνα που έδωσε η κόρη της με τη νευρική ανορεξία από τα εννιά της χρόνια. Με συντάραξε το μέγεθος της απελπισίας του να βλέπεις το παιδί σου να λιώνει κυριολεκτικά και εσύ να μην μπορείς να κάνεις τίποτα και αυτό, για πολλά χρόνια. Έκατσα και έγραψα – μέσα σε τέσσερις ώρες - ένα πρώτο κείμενο σε μορφή εσωτερικού μονολόγου. Μετά το αφησα για κάποια χρόνια, ώσπου μου το ζήτησε ένας σκηνοθέτης, αυτή τη φορά όμως σε μορφή δραματικού μονολόγου. Μέχρι τότε πίστευα ότι όλο αυτό είναι προϊόν ενσυναίσθησης με μία συνθήκη που δεν έχει καμία σχέση με τη ζωή μου και τα βιώματά μου.
-Πώς διαχειρίζεται η μητέρα την απώλεια;
-Αρχικά τα απωθεί όλα. Και το κάνει αυτό ουσιαστικά όλη της τη ζωή. Φτάνουμε στη στιγμή του μονολόγου και βλέπουμε μια γυναίκα που δηλώνει πως ίσως ήρθε η στιγμή να προσπαθήσει για πρώτη φορά κάτι καινούργιο. Γιατί το κάνει αυτό; Υπάρχουν πολλοί λόγοι για να «ψαχτεί» κανείς. Σε αυτή την περίπτωση, ίσως το γεγονός ότι βλέπει τη ζωή της να τελειώνει και ζητάει ανακούφιση, λύτρωση, εξιλέωση. Πώς όμως να βρεις ανακούφιση όταν μια ζωή απωθούσες κάθε δυσάρεστη σκέψη, κάθε προσπάθεια ανάλυψης ευθυνών, καθετί που θα σε οδηγούσε πιο κοντά στην απάντηση των «γιατί» που τόσο σε πονάνε; Η μητέρα αυτή, που θα μπορούσε να είναι η οποιαδήποτε και ο οποιοσδήποτε φτάνει λοιπόν σε αυτό το σημείο όπου λέει, θέλω για πρώτη φορά να το προσπαθήσω. Και ας πονέσω. Και ας μην πάρω απάντηση. Και ας μη βρω την ανακούφιση που τόσο αποζητώ. Γιατί, αν δεν τη διαχειριστείς εσύ την απώλεια, σε διαχειρίζεται αυτή. Και στη θέση της απώλειας βάλτε τώρα ό,τι άλλο σας προβληματίζει.
-Η κόρη χάνει τη ζωή της από μια διατροφική διαταραχή. Πόσο ενημερωμένα είναι τα σημερινά παιδιά και πόσο ευαισθητοποιημένοι οι γονείς για τέτοια θέματα;
-Η διατροφική διαταραχή στο έργο αυτό λειτουργεί σαν μεταβλητή. Θα μπορούσε να είναι κάτι άλλο. Ένα άλλο είδος απώλειας, μία άλλη αρρώστια ή δυσλειτουργία, κάποιο άλλο γεγονός. Αυτό που διαπίστωσα ακούγοντας το κοινό στις συζητήσεις μετά τις παραστάσεις είναι το εξής: ο καθένας με τον τρόπο του ταυτίζεται με τα κύρια θέματα του μονολόγου. Ευαισθησία υπάρχει. Διάλογος δεν υπάρχει (συνήθως). Η διατροφική διαταραχή, όπως και ένα τεράστιο μέρος των προβλημάτων που μας απασχολούν, έχουν να κάνουν με θέματα αυτοεκτίμησης. Κυρίως την έλλειψη αυτής. Δεν έχω καμία πρόθεση ή διάθεση να δασκαλεύσω κάποιον γι’ αυτά τα θέματα. Ξέρω πολύ λίγα. Όμως το να μπεις σε μια διαδικασία ενσυναίσθησης με κάτι που θεωρείς ότι δεν καταλαβαίνεις γιατί σου είναι ξένο, σίγουρα –μα πολύ σίγουρα- σε κάνει καλύτερο, πλουσιότερο άνθρωπο.
-Τι μεταφέρει το έργο στον θεατή;
-Μιλώντας με άτομα από το κοινό διαπίστωσα πως το έργο τους μεταφέρει τα ίδια που μετέφερε και σε μένα όταν το πρωτοείδα στη σκηνή (όχι σε δική μου σκηνοθεσία φυσικά): Εκεί δηλαδή που έλεγα πως αυτή η ιστορία καμία σχέση δεν έχει μαζί μου, με τη ζωή μου, με την οικογένειά μου, με τις συνθήκες της ζωής μου, βλέπω ξαφνικά να αναδύονται εικόνες, σκέψεις και συναισθήματα με αφετηρία τη σκηνική δράση που άμεσα σχετίζονται με τον καθένα, πιστεύω. Δουλεύοντας το κείμενο πλέον ως σκηνοθέτης, είδα σημεία ταύτισης που δε φανταζόμουν ποτέ όταν το έγραφα (ξέρω, ακούγεται παράδοξο). Η ανώνυμη μάνα του μονολόγου παλεύει! Παλεύει να καταλάβει, παλεύει να λυτρωθεί, παλεύει να δώσει εξηγήσεις, να συμφιλιωθεί με το μέσα της, με τη ζωή της, με τις αποφάσεις που πήρε, με τον τρόπο που χειρίστηκε καταστάσεις ή που άφησε καταστάσεις να τη χειριστούν. Το έργο μεταφέρει στον θεατή τον αγώνα του καθενός μας να ακουστεί το μέσα μας, να κατανοήσουμε εμείς τον εαυτό μας, για να μας κατανοήσει και κάποιος άλλος έπειτα. Συμφιλίωση, και ίσως λίγο έλεος προς εμάς και προς άλλους.
-Το έργο γράφτηκε στα γερμανικά. Στη Θεσσαλονίκη θα γίνει η πρώτη παρουσίασή του στα Ελληνικά. Πώς είναι η μεταφορά σε μια άλλη γλώσσα; Τι αλλάζει από τη δυναμική και τα νοήματα;
-Μεγάλωσα δίγλωσσος. Και παρότι τα Γερμανικά είναι η «δυνατή» μου γλώσσα, τα Ελληνικά αντηχούν στο βάθος. Όταν το μετέφρασα, ήμουν σίγουρος ότι τα δύο κείμενα θα αντιστοιχούσαν στο πώς βιώνω ο ίδιος τις δύο γλώσσες. Όταν είμαι σε γερμανικό modus, νιώθω πιο συγκροτημένος διανοητικά. Όταν σκέφτομαι και μιλάω στα Ελληνικά, έχω την αίσθηση μεγαλύτερης άπλας συναισθηματικά. Στερεότυπη διαπίστωση. Ναι, αν το αφήσεις εκεί. Έχοντας δουλέψει και τα δύο κείμενα πάνω στη σκηνή ανακαλύπτεις ξαφνικά ότι και τα δύο κείμενα είναι εξίσου εγκεφαλικά όσο και συναισθηματικά. Στα Γερμανικά υπάρχει η έκφραση dasselbe in Grün (το ίδιο σε πράσινο) που σημαίνει ότι κάτι είναι ακριβώς το ίδιο, απλά αλλάζει το χρώμα, η επιφάνεια. Έτσι και με το κείμενο αυτό στις δύο γλώσσες. Αν τα βάλεις το ένα δίπλα στο άλλο θα δεις τη στερεότυπη διαπίστωση που έκανα παραπάνω. Αν μπεις βαθιά μέσα στα κείμενα και άρα και στις γλώσσες θα διαπιστώσεις ότι, ναι μεν διαφέρουν στη δυναμική (του συναισθήματος), αλλά ειδωμένα από την εκάστοτε σκοπιά δε διαφέρουν στην ουσία αυτής της γυναικείας και βαθιά ανθρώπινης μορφής.
-Ελλάδα ή Γερμανία και γιατί;
-Ένα ξεκάθαρο «και στις δύο»! Όταν έχεις λύσει τα βασικά θέματα (όλα δε λύνονται, πιστεύω, θέλει μια ζωή και αν...) που σχετίζονται με την ατομική ταυτότητα σε σχέση με μια συλλογικότητα/εθνικότητα, τότε αρχίζεις και διαλέγεις. Παίρνεις αυτά που θεωρείς καλά από την μια μεριά και αφήνεις αυτά που θεωρείς άσχημα από την άλλη. Τα βλέπεις όλα πιο σχετικά, γιατί ξέρεις ότι όντως είναι σχετικά. Το βιώνεις κάθε μέρα στις δύο πατρίδες σου άλλωστε. Σίγουρα έχω προτιμήσεις ανάλογα με την εποχή (π.χ. μου αρέσει η βροχή, άρα αποφεύγω το καλοκαίρι στην Ελλάδα) και με τη φάση που βρίσκομαι (π.χ. γράφω καλύτερα απομονωμένος σε ένα ελληνικό νησί παρά σε μια γερμανική πόλη).
-Ποια τα επόμενα σχέδιά σας;
-Συγγραφικά βρίσκομαι στην ολοκλήρωση του δεύτερου μέρους ενός εγχειρήματος όπου μεταφέρω αρχαίους χαρακτήρες στο σήμερα. Έτσι ανέβασα πέρσι το έργο μου Anti_gone στη Βιέννη και την Ποντγκόριτσα και τώρα γράφω την Iphigeneia. Παράλληλα ανεβάζω τα έργα μου μαζί με την ομάδα μου στη Βιέννη και σε άλλα μέρη.
Παραστάσεις: Δευτέρα 21 & Τρίτη 22 Μαΐου στις 21:30. Είσοδος: 10€. Τηλέφωνο κρατήσεων: 2310 854 333
