Συνέντευξη στη ΛΕΜΟΝΙΑ ΒΑΣΒΑΝΗ
Πενήντα χρόνια συμπληρώθηκαν φέτος από το 1968 και εκδηλώσεις τιμής και κριτικής αποτίμησης πραγματοποιούνται σε όλο τον κόσμο. Στο πλαίσιο αυτό γίνεται και στο Μακεδονικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης στις 30/9 ημερίδα (09/30-15/30) με θέμα «Το Ζωντανό Θέατρο: 50 Χρόνια από την Χρονιά που Ονειρεύτηκε πως θα Αλλάξει τον Κόσμο». Ο Έρικ Χόμπσμπαουμ (Eric Hobsbawm) το ονόμασε «η χρονιά της αποτυχίας των προφητών», κι αυτό αφορούσε όχι μόνο την αποτυχία όσων πίστευαν πως το τέλος της ιδεολογίας θα επικρατούσε στους απογόνους της μεταπολεμικής υλικής ευφορίας της Δύσης, αλλά κι όσους θεωρούσαν πως υπήρχε μια ιδεολογία που θα μπορούσε να οδηγήσει στην ευφορία.
Τιμώντας κι αποτιμώντας εκείνη την εποχή, μέσα από το πρίσμα κυρίως του Εναλλακτικού Αμερικάνικου Θεάτρου, διοργανώνεται στο Μακεδονικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης μια ημερίδα που όμως ερευνά τις επιρροές και τις «αποτυπώσεις» εκείνης της εποχής και σε άλλες σημαντικές περιοχές, όπως της λογοτεχνίας, του κινηματογράφου, της μουσικής, της φιλοσοφίας, της ψυχανάλυσης και της παιδαγωγικής, με στόχο να εντοπιστεί το νήμα που συνδέει τις «κοινωνίες της αφθονίας» του τότε με τις «κοινωνίες της κρίσης» σήμερα.
Περισσότερα μάς είπε η Διδάκτορας του Τμήματος Αγγλικής Γλώσσας και Φιλολογίας του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, με ειδίκευση στο Αγγλόφωνο Θέατρο, Θεατρολόγος και Ερευνήτρια Κατερίνα Δεληκωνσταντινίδου.
-Πώς γεννήθηκε η ιδέα για το συνέδριο αυτό;
-Η ιδέα ήταν της Ελένης Καρασαββίδου, διδάσκουσας στο Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων. Η Δρ. Καρασαββίδου έχει μια ιδιαίτερη σχέση με τα θυελλώδη Sixties, καθώς έχει εντρυφήσει ερευνητικά στην περίοδο, και τρέφει βαθύ σεβασμό για τη χρονιά-ορόσημο του 1968. Κατέθεσε, λοιπόν, πριν αρκετούς μήνες στα Δημήτρια την ιδέα να διοργανωθεί ένα συνέδριο υπό την αιγίδα του Φεστιβάλ, το οποίο να εξετάζει το «κεφάλαιο» που παρέδωσε ο «σταθμός» του 1968 στο χώρο των Γραμμάτων και των Τεχνών, αλλά και στον πολιτισμό γενικότερα. Στη συνέχεια, η Δρ Πηνελόπη Χατζηδημητρίου, ο κος Κωνσταντίνος Χατζηπαπαθεοδωρίδης, και εγώ, αντλώντας έμπνευση από το πάθος και την εργατικότητά της, αποφασίσαμε να τη συντροφεύσουμε στην υλοποίηση του εγχειρήματος και προσδέσαμε τη συμμετοχή μας στο άρμα της ιδέας της.
-Τι έχει αφήσει το 1968 στον κόσμο, στον τρόπο σκέψης, στην Ιστορία;
-Το 1968 μπορεί να χαρακτηριστεί ως μια «ιστορική συνάντηση». Είναι ένα σημείο μέσα στο χρόνο στο οποίο εκφράσεις μιας πληθυντικής πρωτοπορίας ήρθαν κοντά, γνωρίστηκαν, και αλληλοτροφοδοτήθηκαν. Είναι το σημείο από το οποίο εκκινούν ρηξικέλευθοι πειραματισμοί και αναζητήσεις, αποτολμώνται αμφισβητήσεις και ρήξεις, υπογράφονται κοινωνικοπολιτικές συνθήκες – πολλές μέσω των τεχνών. Οι δράσεις και οι διεκδικήσεις που εξυφάνθηκαν γύρω από το ‘68 δημιούργησαν πολλά «προηγούμενα», δηλαδή «καταθέσεις» σε τρόπους σκέψης και σε πρακτικές οι οποίες είλξαν συμμάχους και εχθρούς, προ(σ)κάλεσαν δημιουργικές αλλά και αντιδραστικές αποκρίσεις. Εκεί εδράζεται το καταπίστευμα του ‘68, στην ίδια την πρόσληψή του από τις γενιές που ακολούθησαν, σε αυτό που οι Αμερικανοί ονομάζουν «transmissive energy». Γι’ αυτό και το ‘68 εξακολουθεί να είναι παραγωγικό, τόσο με τις περιπλανήσεις όσο και με τις πλάνες του, με τις νίκες όσο και με τις ήττες του.
-Πόσο διαφορετική είναι η σημερινή πραγματικότητα;
-Όχι τόσο διαφορετική όσο κάποιοι θα ήθελαν, στο βαθμό που οι περισσότεροι από τους αγώνες εκείνης της ιστορικής περιόδου δε βρήκαν τη δικαίωση που είχαν οραματιστεί οι αμφισβητίες, αλλά κατακερματισμένη συνέχεια, ακόμα και χρεωκοπία. Ταυτόχρονα, η σημερινή πραγματικότητα είναι περισσότερο διαφορετική απ’ ότι κάποιοι ενδεχομένως θα ήλπιζαν, κι αυτό επειδή λείπουν οι τολμηρές αρθρώσεις του ’68, στις τέχνες και αλλού, επειδή έχει υποχωρήσει ο στοχευμένος και εύστοχος αγωνιστικός λόγος και η δράση απέναντι στην αδικία, στην άγνοια, στον παραλογισμό, επειδή η αίσθηση της πολιτότητας αδυνάτισε, όπως και η ενημερωμένη πολιτικότητα. Οι κοινωνίες του τότε ήταν κοινωνίες κρίσεις, όπως και οι κοινωνίες του σήμερα. Η πιο έντονη διαφορά μεταξύ των μεν και των δε είναι πως τότε η κρίση θεωρήθηκε αντίπαλος, ζόρικος αλλά όχι ακατάβλητος, κι έτσι αναζωπυρωνόταν η ελπίδα. Ενώ σήμερα η κρίση αντιμετωπίζεται ως απροσπέλαστος ορίζοντας, κι έτσι η ελπίδα αφήνεται στη δυσοίωνη τύχη της.
-Πόσο το ‘68 επηρέασε το θέατρο και τις τέχνες γενικά;
-Ο κόσμος των τεχνών, και ειδικότερα το θέατρο, χρωστάει πολλά στο ’68 καθώς αρκετές από τις παραγωγικές συμμαχίες που υπογράφηκαν εκείνην την περίοδο τελεσφόρησαν και συνεχίζουν να παραδίδουν μαθήματα εμπνευσμένης δημιουργίας. Οι καινοτόμες αισθητικές προσεγγίσεις που προτάθηκαν τότε –ανατρεπτικές παγιωμένων συμβάσεων καλλιτεχνικής γραφής και παρουσίασης – εμπλούτισαν και ενίσχυσαν σημαντικά τα εργαλεία του θεάτρου. Εάν οι τέχνες και, πιο συγκεκριμένα, το θέατρο μπορεί σήμερα να (αντ)αποκριθεί στα κοινωνικοπολιτικά αιτήματα που προβάλλονται και να συμβάλλει στο μετασχηματισμό συνειδήσεων είναι, σε μεγάλο βαθμό, επειδή το ’68 μας έδειξε πώς γίνεται.
