Ένα δαιδαλώδες νομικό καθεστώς σε ότι αφορά την αρμοδιότητα στα υδατορέματα, αντιπλημμυρικά έργα που δεν χρηματοδοτήθηκαν με αποτέλεσμα να μένουν ασυντήρητα, δίκτυο αντιπλημμυρικών έργων που χρειάζεται να αναβαθμιστεί ή να συνδυαστεί με νέα έργα ώστε να ανταποκρίνεται στις απαιτήσεις της Θεσσαλονίκης, διαμορφώνουν το σημερινό πλαίσιο της αντιπλημμυρικής προστασίας, όπως παρουσιάστηκε σε ημερίδα που διοργάνωσε το ΤΕΕ/ΤΚΜ με θέμα: «Αντιπλημμυρική προστασία και παρεμβάσεις στην κεντρική Μακεδονία».
Ειδικότερα, σύμφωνα με δελτίο Τύπου του ΤΕΕ/ΤΚΜ: Κατά τη διάρκεια των εργασιών της, έγινε γνωστό ότι σήμερα βρίσκονται σε εξέλιξη εργολαβίες που σχετίζονται με την αντιπλημμυρική προστασία ύψους δέκα εκατομμυρίων ευρώ και σχετικές μελέτες δαπάνης 3,3 εκατομμυρίων ευρώ, ενώ αναπτύχθηκαν και τα διάφορα προβλήματα που αντιμετωπίζουν οι φορείς κατά την εκτέλεση αντιπλημμυρικών έργων και μελετών. Επίσης, έγινε η παρουσίαση πιλοτικής εφαρμογής επιχειρησιακού εργαλείου για τις υπερχειλίσεις παντορροϊκού συστήματος αποχέτευσης, ενώ ο εκπρόσωπος της ΕΥΑΘ υποστήριξε ότι τα πλημμυρικά φαινόμενα στους δρόμους της Θεσσαλονίκης παρουσιάζονται κυρίως λόγω της ανεπάρκειας του υφιστάμενου δικτύου και όχι στη κακή συντήρηση των φρεατίων.
Χαιρετίζοντας την εκδήλωση, η οποία πραγματοποιήθηκε χθες μετά από πρόταση της Ομάδας Εργασίας Αντιμετώπισης Φυσικών & Τεχνολογικών Καταστροφών του ΤΕΕ/ΤΚΜ, ο πρόεδρος της Διοικούσας Επιτροπής του ΤΕΕ/ΤΚΜ, Πάρις Μπίλλιας κάλεσε τους πολιτικούς να στρέψουν το βλέμμα τους σε έργα που είναι μεγάλης σημασίας –όπως τα αντιπλημμυρικά- αλλά δυστυχώς δεν φέρνουν ψήφους. Τόνισε ότι οι βασικότερες αιτίες δημιουργίας των πλημμυρικών φαινομένων είναι: η άναρχη και ανεξέλεγκτη ανάπτυξη, η αμέλεια και αδυναμία των φορέων για οριοθέτηση ρεμάτων, η έγκριση πολεοδομικών σχεδίων που δεν λαμβάνουν υπόψη την ύπαρξη ρεμάτων, η δόμηση μέσα στα ρέματα, το μπάζωμα ρεμάτων, η έλλειψη σωστού αντιπλημμυρικού σχεδιασμού και η αδυναμία ολοκληρωμένης αντιμετώπισης των σχετικών προβλημάτων με το σχέδιο «Ξενοκράτης».Σε ότι αφορά τις πλημμύρες στο νομό Σερρών, ανακοίνωσε ότι το ΤΕΕ/ΤΚΜ συγκροτεί Ομάδα Εργασίας, η οποία θα μελετήσει όλες τις πτυχές του προβλήματος και θα προτείνει μία ολοκληρωμένη λύση και είπε ότι σήμερα παραμένουν πλημμυρισμένα 35.000 στρέμματα.
Σύντομο χαιρετισμό απεύθυναν ο πρόεδρος του Οργανισμού Αντισεισμικού Σχεδιασμού και Προστασίας, Ευθύμιος Λέκκας και εκπροσωπώντας την Περιφέρεια κεντρικής Μακεδονίας o περιφερειακός σύμβουλος τεχνικών έργων, Χρήστος Μήτας.
Πλημμύρες και Πολιτική Προστασία
Τον σχεδιασμό και τις δράσεις της Πολιτικής Προστασίας για την αντιμετώπιση κινδύνων από την εκδήλωση πλημμυρικών φαινομένων της Περιφέρειας Κεντρικής Μακεδονίας, παρουσίασε το στέλεχος της Διεύθυνσης Πολιτικής Προστασίας ΠΚΜ, Κατερίνα Κουρούδη. Έδωσε τις εισαγωγικές έννοιες στη διαχείριση καταστροφών (καταστροφή, διακινδύνευση, κίνδυνος, τρωτότητα, ικανότητα, κύκλος διαχείρισης καταστροφών) και προχώρησε σε μία σύντομη παρουσίαση των διαφόρων φάσεων του κύκλου διαχείρισης καταστροφών (προ-καταστροφική περίοδος, συν-καταστροφική και μετα-καταστροφική) και τα διάφορα στάδια σχεδιασμού και δράσεων που λαμβάνουν χώρα. Έκανε ιδιαίτερη αναφορά στις δράσεις πρόληψης, μετριασμού και ετοιμότητας σε κυβερνητικό, περιφερειακό και τοπικό επίπεδο της προ-καταστροφικής περιόδου, τις δράσεις διάσωσης & θεραπείας της περιόδου επέμβασης και διαχείρισης της έκτακτης ανάγκης και τις δράσεις άμεσης απόκρισης/αρωγής, ανάκαμψης και αποκατάστασης της μετα-καταστροφικής περιόδου, που αφορούν στην αντιμετώπιση του κινδύνου πλημμύρας. «Οι κοινωνίες, σε όλες τις χώρες, οργανώνουν ειδικά συστήματα Πολιτικής Προστασίας, όρος που περιγράφει τις δράσεις προστασίας της ζωής, της υγείας, της περιουσίας των πολιτών, του φυσικού και ανθρωπογενούς περιβάλλοντος, από φυσικές, τεχνολογικές και λοιπές καταστροφές», είπε και έκανε μία σύντομη περιγραφή του σκοπού της Πολιτικής Προστασίας στην Ελλάδα και του Μηχανισμού Πολιτικής Προστασίας
Αρμοδιότητες και εμπλεκόμενοι φορείς
«Καθώς οι εθνικοί πόροι ήταν πολύ λίγοι έως ανύπαρκτοι τα αντιπλημμυρικά έργα δεν χρηματοδοτήθηκαν με αποτέλεσμα να μείνουν ασυντήρητα. Στο νέο ΕΣΠΑ θα πρέπει να τονίσουμε την περιβαλλοντική φύση των αντιπλημμυρικών έργων για να μπορέσουν να ενταχθούν για χρηματοδότηση», είπε στην εισήγησή της το στέλεχος της περιφέρειας κεντρικής Μακεδονίας, Δέσποινα Ανταβαλίδου. Ανάλογο ελάχιστο ποσοστό να υπάρξει και στους προϋπολογισμούς των εμπλεκομένων υπουργείων. Υπογράμμισε ότι επειδή το νομικό καθεστώς που ρυθμίζει τα θέματα των υδατορεμάτων καθορίζεται από πληθώρα νόμων και Προεδρικών Διαταγμάτων, δημιουργείται σύγχυση στις αρμόδιες υπηρεσίες. Ξεκαθάρισαν ότι η αστυνόμευση των υδατορεμάτων ασκείται:
● για τα υδατορέματα που βρίσκονται εξ ολοκλήρου εντός των διοικητικών ορίων ενός Ορεινού - Μειονεκτικού Δήμου, και δεν αποτελούν κλάδο άλλο υδατορέματος, από τη Διεύθυνση Τεχνικών Υπηρεσιών του Δήμου, είτε αυτοτελώς είτε σε συνεργασία με την Διεύθυνση Τεχνικών Έργων της Περιφερειακής Ενότητας,
● για το πεδινό τμήμα όλων των υδατορεμάτων που διασχίζουν την αντίστοιχη Περιφερειακή Ενότητα και εντός των διοικητικών της ορίων, από τις Διευθύνσεις Τεχνικών Έργων των Περιφερειακών Ενοτήτων.
Μεταξύ άλλων πρότεινε: τη χαρτογράφηση όλων των υδατορεμάτων της περιφέρειας, τη χαρτογράφηση όλων των στραγγιστικών δικτύων αρμοδιότητας ΤΟΕΒ και ΓΟΕΒ, τον αποτελεσματικότερο συντονισμό των αρμόδιων υπηρεσιών, τον εκσυγχρονισμό του υφιστάμενου θεσμικού πλαισίου έκδοσης Περιβαλλοντικών Όρων για τα κυρίως αντιπλημμυρικά έργα στην περιοχή της Π.Κ.Μ., τη μεταφορά αρμοδιοτήτων για έκδοση περιβαλλοντικών εγκρίσεων στη Π.Κ.Μ.
Αντιπλημμυρικά έργα δέκα εκατ. ευρώ
Την αναγκαιότητα η αντιπλημμυρική προστασία να προσανατολισθεί όσο το δυνατόν συντομότερα και προς την κατεύθυνση της αναγνώρισης των κλιματικών αλλαγών και να τις συμπεριλάβει στις παραμέτρους του σχεδιασμού των αντιπλημμυρικών έργων, για την πληρέστερη αντιμετώπιση των αρνητικών συνεπειών που προκύπτουν σε κάθε έξαρση ενός πλημμυρικού φαινομένου και κυρίως στην ανθρώπινη ζωή, στο περιβάλλον στην πολιτιστική κληρονομιά, στην οικονομική δραστηριότητα και στις υποδομές της χώρας υπογράμμισαν ο προϊστάμενος του Τμήματος Κατασκευής Έργων Θεσσαλονίκης της Ειδικής Υπηρεσίας Δημοσίων Έργων-Κατασκευή Υδραυλικών Υποδομών, Νικόλαος Μούκος και η συνεργάτιδά του στην ίδια υπηρεσία, Ελένη Αριστοβούλου. Τόνισαν ότι τα αντιπλημμυρικά έργα επί μακράν σειρά ετών θεωρούνται ως έργα δεύτερης προτεραιότητας και όλοι οι φορείς «αρέσκονται» στην κατασκευή «εμφανών έργων» όπως η κατασκευή δρόμων και σχολείων. Τα έντονα καιρικά φαινόμενα όμως των τελευταίων ετών αποτέλεσαν την αιτία ώστε να εισακουστούν τα αιτήματα των Δήμων και κυρίως οι προτάσεις του ΤΕΕ, και να δοθεί βαρύτητα στην μελέτη και κατασκευή αντιπλημμυρικών έργων με την εκταμίευση των απαιτούμενων πόρων.
«Έχουν εκτελεστεί από την υπηρεσία μας έργα διευθέτησης ρεμάτων σε περιοχές της Θεσσαλονίκης καθώς και επαναλαμβανόμενοι καθαρισμοί των ρεμάτων συνολικής δαπάνης 13.070.979 ευρώ. Επίσης σήμερα βρίσκονται σε εξέλιξη εργολαβίες δαπάνης 10.345.677 ευρώ και εκπονούνται επτά μελέτες δαπάνης 3.381.557 ευρώ. Από πλευράς χρηματοδότησης τα αντιπλημμυρικά έργα καθώς και οι μελέτες είναι σήμερα ενταγμένα στην ΣΑΕ 572 με εγκεκριμένο σήμερα προϋπολογισμό 150.532.898 ευρώ», είπαν. Υπογράμμισαν ότι κατά την διάρκεια εκτέλεσης των αντιπλημμυρικών έργων και μελετών παρουσιάστηκαν διάφορα προβλήματα όπως εκτεταμένες καθυστερήσεις στις Μ.Π.Ε., η αδυναμία εξεύρεσης χώρων για την απόθεση των προϊόντων εκσκαφής και εκ νέου ανεξέλεγκτες αποθέσεις παντός είδους στερεών αποβλήτων λίγες μόνο μέρες μετά τον καθαρισμό των ρεμάτων παρατηρήθηκαν εκ νέου.
Το Real-t-so
Το "Επιχειρησιακό Εργαλείο Ελέγχου σε πραγματικό χρόνο των υπερχειλίσεων παντορροϊκού συστήματος αποχέτευσης σε παράκτιες πόλεις (Real – t – SO)" παρουσίασε ο καθηγητής του τμήματος Πολιτκών Μηχανικών του ΑΠΘ, κ. Μάριος Βαφειάδης. Έχει σχεδιαστεί ώστε να ανιχνεύει σε πραγματικό χρόνο, να ενημερώνει, να προβλέπει, να προειδοποιεί και να ελέγχει τις υπερχειλίσεις σε παντορροϊκά συστήματα αποχέτευσης παράκτιων πόλεων προς την θάλασσα, αλλά και των εισροών από την θάλασσα προς το δίκτυο. Σαν πιλοτική εφαρμογή έχει εγκατασταθεί ένα δίκτυο αυτομάτων τηλεμετρικών μετεωρολογικών και σταθμημετρικών σταθμών που πληροφορούν σε πραγματικό χρόνο τον αρμόδιο φορέα διαχείρισης του αποχετευτικού δικτύου, ΕΥΑΘ Α.Ε. για την κατάσταση και λειτουργία του δικτύου μέσω ενός κέντρου ελέγχου με λογισμικό λογικής ευφυών πρακτόρων. Ένα δεύτερο σύστημα αυτοματοποιημένων θυροφραγμάτων σε κατάλληλα φρεάτια του δικτύου, που ελέγχεται και ενεργοποιείται από το κέντρο ελέγχου, επιτρέπει την αυτόματη, βέλτιστη διαχείριση του δικτύου και τον έλεγχο των εκάστοτε δυσμενών καταστάσεων. «Με το σύστημα αυτό επιτυγχάνεται με τις ελάχιστες κατασκευαστικές παρεμβάσεις σε υπάρχοντα δίκτυα με δυσμενή τοπογραφία, η αντιμετώπιση χρονίων προβλημάτων που μπορεί να ενταθούν στο μέλλον από μια ενδεχόμενη άνοδο της στάθμης της θάλασσας», είπε. Το έργο χρηματοδοτείται από την Δράση Εθνικής Εμβέλειας "ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΑ 2011 - Συμπράξεις Παραγωγικών και Ερευνητικών Φορέων σε Εστιασμένους Ερευνητικούς & Τεχνολογικούς Τομείς" και τους συμμετέχοντες φορείς. Έχει προϋπολογισμό 689.900 ευρώ και διάρκεια 30 μήνες (Ιανουάριος 2013 - Ιούνιος 2015).
Διερεύνηση τρόπων βελτίωσης της λειτουργίας των δικτύων όμβριων
Τρόπους κατακράτησης όμβριων σε αστικές περιοχές για την βελτίωση των συνθηκών λειτουργίας του δικτύου, παρουσίασαν ο Δρ.ΠΜ ΑΤΕΙΘ Γρηγόρης Σαμαράς και ο ΠΜ ΤΕ Βασίλης Τραγουλιάς. Ως τρόπους παρέμβασης έθεσαν τη βελτίωση διηθητικότητας με χρήση διαπερατών υλικών σε κοινόχρηστους χώρους και την κατασκευή δεξαμενής κατακράτησης ομβρίων του συστήματος υδροσυλλογής των κτιρίων. Επέλεξαν δυο περιοχές του πολεοδομικού συγκροτήματος. Η πρώτη είναι στο βόρειο τμήμα του Ελαιορέματος της Πυλαίας, μία έκταση 133 στρεμμάτων, με τέσσερις κύριους και έξι δευτερεύοντες κλάδους αποχετευτικού δικτύου και με τελικούς αποδέκτες των όμβριων υδάτων το Ρέμα Σταγειρίτη και τη περιφερειακή τάφρος Θεσ/νίκης. Η δεύτερη περιοχή είναι στο άνω τμήμα του Ευόσμου, μία έκταση 122 στρεμμάτων με έναν κύριο, τέσσερις δευτερεύοντες και τρεις τριτεύοντες κλάδους αποχετευτικού δικτύου και με τελικό αποδέκτη των όμβριων το ρέμα Ασημάκη. Όπως είπε ο κ. Σαμαράς μετά τις προτεινόμενες παρεμβάσεις, «στην περιοχή του Εύοσμου οι μειώσεις των παροχών στους αγωγούς των δικτύων κυμαίνονται από 49,6% έως 60,4% και στην περιοχή της Πυλαίας από 14,4% έως 55,5%». Το μέγεθος της μείωσης της παροχής εξαρτάται από το ποσοστό που καταλαμβάνουν τα κτίρια σε κάθε επιμέρους έκταση, από την έκταση που παροχετεύεται συνολικά σε κάθε αγωγό και από τον επιλεγέντα όγκο των δεξαμενών κατακράτησης.
Αντιπλημμυρικές παρεμβάσεις
«Τα πλημμυρικά φαινόμενα στους δρόμους της πόλης, κατά την διάρκεια των ισχυρών καταιγίδων, παρουσιάζονται κυρίως λόγω της ανεπάρκειας, με βάση τον αρχικό σχεδιασμό, του υφισταμένου δικτύου να δεχθεί όμβρια ύδατα με τέτοια ένταση και διάρκεια και όχι στο ότι τα φρεάτια υδροσυλλογής ή οι αγωγοί δεν καθαρίζονται ή δε συντηρούνται επαρκώς. Το ότι οι σχάρες συντηρούνται διαρκώς και επαρκώς αποδεικνύεται από το γεγονός ότι, με το πέρας των φαινομένου και με την απομάκρυνση των νερών από τους αγωγούς δε δημιουργούνται πουθενά λίμνες στην πόλη και τα “νερά” απομακρύνονται μέσω των φρεατίων υδροσυλλογής προς τους αγωγούς», τόνισε στην εισήγησή του ο διευθυντής Αποχέτευσης της ΕΥΑΘ ΑΕ, ΠΜ Παντελής Λεγμπέλος. Παρουσιάζοντας στοχευμένες παρεμβάσεις μικρής κλίμακας για την αντιμετώπιση των πλημμυρικών φαινομένων στη Θεσσαλονίκη τόνισε ότι οι βροχοπτώσεις που σημειώθηκαν τα τελευταία δέκα χρόνια στην πόλη και ειδικά τα έτη 2004, 2009, 2010 και 2014 υπερβαίνουν κατά πολύ το όριο της δεκαετίας και πολλές φορές ακόμη και την 25ετία πλησιάζοντας την πεντηκονταετία. Μάλιστα, η καταιγίδα της 25ης Αυγούστου 2009, σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία του Α.Π.Θ., ήταν η μεγαλύτερη των τελευταίων 70 χρόνων. Επίσης σημαντικότατες ήταν οι καταιγίδες της 17ης Σεπτεμβρίου του 2004, της 27ης προς 28η Οκτωβρίου του 2010, της 15ης Ιουλίου και της 8ης προς 9η Δεκεμβρίου του 2014. Πρέπει να σημειωθεί ότι ενώ ο μέσος όρος ετήσιας βροχόπτωσης της 10ετίας 2005-2014 ήταν 380mm, το 2009 ήταν 450mm, το 2010 ήταν 490mm και το 2014 ήταν 671mm(!!).
Ο κ. Λεγμπέλος είπε ότι το Πολεοδομικό Συγκρότημα δε διαθέτει χωριστικό σύστημα αποχέτευσης αλλά παντορροϊκό κατά 75% περίπου. Οι αγωγοί όμως μελετήθηκαν ως αγωγοί ακαθάρτων και με την πάροδο του χρόνου μετατράπηκαν σε παντορροϊκούς, οι οποίοι σε μερικές περιπτώσεις αδυνατούν να ανταποκριθούν στις εμφανιζόμενες πλημμυρικές παροχές. «Οι υποδομές της πόλης αντιστοιχούν σε μια πόλη με πολύ μικρότερο πληθυσμό και έκταση. Στη Θεσσαλονίκη οι υποδομές είναι πολύ κατώτερες απ’ αυτές που απαιτούν οι σύγχρονες ανάγκες. Είναι μια κατάσταση που διαμορφώθηκε τα τελευταία χρόνια και δεν μπορεί ν’ αλλάξει από τη μια μέρα στην άλλη. Οι Εισαγγελικές Αρχές πρέπει να πληροφορηθούν και να κατανοήσουν τα δομικά προβλήματα της αντιπλημμυρικής προστασίας και σε περίπτωση ατυχήματος να μην αποδίδουν εύκολα κατηγορίες κατά στελεχών της Ε.Υ.Α.Θ. Α.Ε.», είπε μεταξύ άλλων και ξεκαθάρισε ότι το υπάρχον δίκτυο αντιπλημμυρικών έργων χρειάζεται να αναβαθμιστεί ή να συνδυαστεί με νέα έργα, έτσι ώστε να ανταποκρίνεται στις σημερινές απαιτήσεις της Θεσσαλονίκης. «Θα πρέπει να συνταχθούν μελέτες από το ΥΠΟ.ΜΕ.ΔΙ. ή από την Περιφέρεια και να κατασκευαστούν νέοι αγωγοί ομβρίων (σε χαμηλές περιοχές ειδικότερα) που θα μειώσουν ανάλογα τη ροή στο παντορροϊκό δίκτυο ενώ θα αυξήσουν το μήκος του δικτύου ομβρίων υδάτων. Με την κατασκευή τους θα αμβλυνθούν περισσότερο τα πλημμυρικά φαινόμενα», κατέληξε.
Όμβρια ύδατα για την δασοπροστασία στο Σέιχ Σου
Την διερεύνηση αξιοποίησης νερού όμβριων για δασοπυρόσβεση στο Σέιχ Σου, παρουσίασαν ο Δρ. ΠΜ ΑΤΕΙΘ Γρηγόρης Σαμαράς, η ΠΜ ΤΕ Σταματία Αλμαλιώτη και η ΠΜ ΤΕ Ελένη Παρμάκη. Η διερεύνηση των προτεινομένων πιθανών θέσεων έγινε μετά από ενδελεχή μελέτη της μορφολογίας της εξεταζόμενης περιοχής από το διατιθέμενο χαρτογραφικό υλικό, συλλογή πληροφοριών από τοπικούς παράγοντες και επιτόπια επίσκεψη των προτεινομένων θέσεων. Οι εισηγητές διαπίστωσαν ότι υπάρχει πρακτικό ενδιαφέρον για την κατασκευή μικρών φραγμάτων με κύριο σκοπό την αξιοποίηση του νερού για δασοπυρόσβεση. Όπως είπαν η κατασκευή τέτοιων μικρών φραγμάτων-αναβαθμών απαιτεί μικρή σχετικά δαπάνη και θα συμβάλει στη σταθεροποίηση του εδάφους, τον εμπλουτισμό των υπόγειων υδροφορέων αλλά και τη μείωση των πλημμυρικών παροχών των ρεμάτων κατάνη. Προτάθηκαν δύο φράγματα-ταμιευτήρες στο Σέιχ Σου. Το πρώτο, στο ρέμα Αγ. Βασιλείου με ύψος τεσσάρων μέτρων, μήκος στη στέψη 10,90 μέτρα, επιφάνεια ταμιευτήρα στην ανώτατη στάθμη 1.625 m2 και ωφέλιμη χωρητικότητα 2301 m3. Το δεύτερο, στο ρέμα Διαγόρα με ύψος τεσσάρων μέτρων, μήκος στη στέψη 11,10 μέτρα, επιφάνεια ταμιευτήρα στην ανώτατη στάθμη 516 m2 και ωφέλιμη χωρητικότητα 775 m3.
Παρόντες στην εκδήλωση ήταν ο δήμαρχος Θέρμης Θεόδωρος Παπαδόπουλος, ο αντιδήμαρχος Τεχνικών Υπηρεσιών & Πολεοδομίας Πυλαίας-Χορτιάτη Πάρης Τσογκαρλίδης, ο Περιφερειακός Σύμβουλος Σερρών Αθανάσιος Μπασδάνης, ο σύμβουλος της ΥΜΑΘ Γ. Μπαρμπουτίδης, ο αντιπρόεδρος του ΤΕΕ/ΤΚΜ Κώστας Λεονταρής, ο Γενικός Γραμματέας του ΤΕΕ/ΤΚΜ Άνθιμος Αμανατίδης και τα μέλη της Διοικούσας Επιτροπής του ΤΕΕ/ΤΚΜ Δημήτρης Μήτρου, Γιάννης Δαρδαμανέλης και Παύλος Βλάχος.
