Θεμελιώδεις και βαθιές αλλαγές στην σχέση της Βρετανίας με την ΕΕ θα επιδιώξει το Λονδίνο και μετά θα θέσει στην κρίση των Βρετανών την όποια νέα συμφωνία, όπως ανέφερε ο Ντέιβιντ Κάμερον στην πολυαναμενόμενη ομιλία του για την Ευρώπη -προαναγγέλλοντας, εάν επανεκλεγεί, δημοψήφισμα «μέσα ή έξω από την ΕΕ» μεταξύ του 2015 και του 2017.
Τονίζοντας πως η Βρετανία δεν θέλει να απομονωθεί από την ΕΕ αλλά χρειάζεται μία νέα σχέση, ο Κάμερον υποστήριξε πως «ο μεγαλύτερος κίνδυνος για την Ευρώπη είναι το "μία από τα ίδια" στην εξέλιξή της». Επιμένοντας πως είναι δυνατός ο επαναπατρισμός αρμοδιοτήτων από τις Βρυξέλλες, ο Κάμερον επιχειρηματολόγησε ότι, χωρίς αλλαγές, η «ανεπιθύμητη απομάκρυνση» της Βρετανίας από την ΕΕ θα είναι πιθανότερη.
«Το δημοψήφισμα τότε θα είναι "μένουμε ή φεύγουμε"» είπε, αλλά επανέλαβε πως στην παρούσα συγκυρία κάτι τέτοιο θα ήταν «κενό ερώτημα».
Η προσφορά του Κάμερον ίσως κατευνάσει τα αντιευρωπαϊκά αισθήματα στο εσωτερικό του κόμματός του, αλλά κινδυνεύει να βάλει το Λονδίνο σε τροχιά σύγκρουσης με τις Βρυξέλλες.
Παράλληλα, η κίνηση του Βρετανού πρωθυπουργού κινδυνεύει να ρίξει την σκιά της στην προσπάθεια της ΕΕ εν γένει, και όχι μόνο της Ευρωζώνης, να προχωρήσει σε στενότερη ενοποίηση ενώπιον της κρίσης.
Στη συζήτηση μάλιστα είχε μπει, κατ' εξαίρεση, μέχρι και η Ουάσινγκτον: Ο Αμερικανός πρόεδρος Μπαράκ Ομπάμα διαμήνυσε την προηγούμενη εβδομάδα ότι οι ΗΠΑ «εκτιμούν τη παρουσία μίας ισχυρής Βρετανίας σε μία ισχυρή Ευρωπαϊκή Ένωση».
Ακόμη πιο άμεσα όμως, μπορεί να εντείνει τις τριβές στο εσωτερικό του βρετανικού κυβερνητικού συνασπισμού καθώς ο Νικ Κλεγκ έχει εκφράσει ανοικτά τις επιφυλάξεις του για την στάση του πρωθυπουργού στο ζήτημα.
«Δεν θέλω απομόνωση, αλλά καλύτερη συμφωνία»
Στην ομιλία του, ο Ντέιβιντ Κάμερον αναφέρθηκε επανειλημμένα στην όλο και εντεινόμενη απομάκρυνση των πολιτών από την πίστη στην Ευρωπαϊκή Ένωση εξαιτίας του αισθήματος ότι απουσίαζει η δημοκρατική νομιμοποίηση από τους κοινοτικούς θεσμούς και παραγνωρίζεται η σημασία της δράσης των εθνικών κυβερνήσεων στην αντιμετώπιση ακόμη και των ίδιων των κοινοτικών προβλημάτων.
Παρουσιάζοντας τους πέντε άξονες στους οποίους πρέπει να κινηθεί η ΕΕ, ο Βρετανός πρωθυπουργός υπογράμμισε ότι η Ευρώπη χρειάζεται ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας με ολοκλήρωση της ενιαίας αγοράς, ευελιξία ώστε να αναγνωρίζονται οι ιδιαίτερες ανάγκες κάθε μέλους, διατήρηση των της κυριαρχίας των εθνικών κυβέρνησεων, δημοκρατική νομιμοποίηση που περνά μόνο από τα εθνικά κοινοβούλια («τη μόνη αληθινή πηγή δημοκρατικής νομιμοποίησης») και «δίκαιη εφαρμογή» όσων αποφασίζονται για την Ευρωζώνη τόσο για τους εντός όσο και τους εκτός.
Η ευρωπαϊκή ενοποίηση, είπε ο Ντ.Κάμερον, εκπλήρωσε τον σκοπό της εγκαθίδρυσης της ειρήνης στην ήπειρο, αλλά οι σημερινές προκλήσεις έχουν αλλάξει και «επιδίωξη είναι πια η ευημερία».
«Δεν είμαι Βρετανός απομονωτιστής, αλλά θέλω άλλη συμφωνία με την ΕΕ» τόνισε ο Βρετανός πρωθυπουργός, λέγοντας πως «ο μεγαλύτερος κίνδυνος για την Ευρώπη είναι το "μία από τα ίδια" στην εξέλιξή της».
«Δεν θέλουν όλοι οι λαοί της Ευρώπης τον ίδιο βαθμό ενοποίησης, και δεν ωφελεί να το αρνούμαστε αυτό» είπε ο Κάμερον, απορρίπτοντας παράλληλα τη συζήτηση για Ευρώπη «δύο ταχυτήτων». «Ας πούμε καλύτερα ότι είμαστε οικογένεια δημοκρατικών εθνών, με πυρήνα την ενιαία αγορά κι όχι το ενιαίο νόμισμα» τόνισε, λέγοντας σε άλλο σημείο πως «οι χώρες είναι διαφορετικές, δεν μπορούμε να εναρμονίζουμε τα πάντα».
Ο Κάμερον ανέφερε ότι η προσέγγιση του Λονδίνου «είναι πιο πρακτική, και όχι συναισθηματική», λέγοντας πως για τη Βρετανία η «ΕΕ είναι μέσο και όχι αυτοσκοπός, αλλά αυτό δεν μας κάνει λιγότερο Ευρωπαίους».
Παραδοσιακά, «ακόμη και λόγω γεωγραφίας» όπως είπε, οι Βρετανοί «έχουν το χαρακτήρα νησιώτικου λαού, και αυτό δεν μπορούμε να το αλλάξουμε περισσότερο από όσο μπορούμε να αλλάξουμε τη Μάγχη».
Η Βρετανία, υπογράμμισε ο Κάμερον, παραμένει «ανεξάρτητή και ανοικτή», επισημαίνοντας ότι θεωρεί ρεαλιστική και πρόσφορη την επαναδιαπράγματευση της σχέσης με τις Βρυξέλλες, με επίγνωση της πρόκλησης που παρουσιάζει ένα τέτοιο εγχείρημα.
Έπειτα, όπως επανέλαβε αρκετές φορές, «ο λαός της Βρετανίας θα έχει το λόγο», καθώς μόνο τότε θα μπορεί να κρίνει ουσιαστικά το εάν η Βρετανία θα είναι μέλος της ΕΕ ή όχι. Σε κάθε περίπτωση, σημείωσε, έξοδος από την ΕΕ «θα είναι εισιτήριο χωρίς επιστροφή», λέγοντας πως η ίδια η κυβέρνηση προτιμά η Ευρώπη να πετύχει και η Βρετανία να μείνει εντός.
«Εισιτήριο άνευ επιστροφής»
«Το επόμενο μανιφέστο των Συντηρητικών το 2015 θα ζητήσει εντολή από τον βρετανικό λαό για μια συντηρητική κυβέρνηση που θα διαπραγματευτεί μια νέα συμφωνία με τους ευρωπαίους εταίρους μας στην επόμενη βουλή. Θα είναι μια σχέση με την ενιαία αγορά στο κέντρο της.
Και όταν θα έχουμε διαπραγματευτεί αυτή τη νέα συμφωνία, θα δώσουμε στους Βρετανούς ένα δημοψήφισμα με μια πολύ απλή επιλογή: εντός ή εκτός. Να παραμείνουμε στην ΕΕ με τους νέους αυτούς όρους ή να αποχωρήσουμε…Είναι ώρα να πουν οι Βρετανοί την γνώμη τους. Είναι ώρα να διευθετήσουμε αυτό το ευρωπαϊκό ζήτημα στην βρετανική πολιτική» είπε ο Κάμερον, προσθέτοντας ότι η απόφαση για αποχώρηση από την ΕΕ θα είναι «εισιτήριο άνευ επιστροφής»:
«Αν φύγουμε από την ΕΕ δεν μπορούμε φυσικά να φύγουμε από την Ευρώπη. Θα παραμείνει για πολλά χρόνια η μεγαλύτερή μας αγορά, και για πάντα η γεωγραφική μας γειτονιά. Είμαστε δεσμευμένοι από ένα σύνθετο ιστό νομικών δεσμεύσεων…Ακόμη και αν φεύγαμε τελείως, οι αποφάσεις που λαμβάνονται στην ΕΕ θα συνέχιζαν να έχουν ένα βαθύ αντίκτυπο στην χώρα μας. Αλλά θα είχαμε απωλέσει όλα τα εναπομείναντα βέτο μας και την φωνή μας σε αυτές τις αποφάσεις. Θα έπρεπε να ζυγίσουμε πολύ προσεκτικά τις επιπτώσεις του να μην ανήκουμε πια στην ΕΕ και την ενιαία της αγορά ως πλήρες μέλος. Η συνεχιζόμενη πρόσβαση στην ενιαία αγορά είναι ζωτική για τις βρετανικές επιχειρήσεις και τις βρετανικές θέσεις εργασίας» εξήγησε ο Κάμερον.
«Λέω στον βρετανικό λαό: αυτή θα είναι η δική σας απόφαση. Και όταν έρθει (η ώρα) αυτής της επιλογής, θα πρέπει να κάνετε μια σημαντική επιλογή για τη μοίρα της χώρας σας. Καταλαβαίνω το ότι είναι ελκυστικό να πορεύεται κανείς μόνος του, να χαράζει την δική του πορεία. Αλλά θα είναι μια απόφαση που θα πρέπει να πάρουμε όντας ψύχραιμοι. Οι υποστηρικτές και των δυο πλευρών (του όχι και του ναι) θα πρέπει να αποφύγουν τις υπερβολές.
Θεμελιώδης η ενιαία αγορά
«Φυσικά και η Βρετανία θα μπορούσε να πορευτεί μόνη της στον κόσμο, εκτός ΕΕ, αν το επιλέξουμε. Το ίδιο ισχύει και για οποιοδήποτε άλλο μέλος. Αλλά η ερώτηση που θα πρέπει να κάνουμε στους εαυτούς μας είναι: συνιστά αυτό το καλύτερο μέλλον για την χώρα μας;» πρόσθεσε ο Βρετανός πρωθυπουργός, ενώ νωρίτερα, αναλύοντας στο όραμά του για την Ευρώπη, τόνισε:
«Θέλω μια επιτυχημένη Ευρώπη και θέλω μια σχέση μεταξύ Βρετανίας και ΕΕ που θα μας κρατά εντός της τελευταίας» ενώ έκανε λόγο για μια Ευρώπη με λιγότερο γραφειοκρατεία, περισσότερο ανταγωνιστική, που θα κινείται με την ευελιξία ενός δικτύου και όχι με την ακαμψία ενός μπλοκ. Με τo να επαναλαμβάνονται τα ίδια και τα ίδια δεν θα διασφαλιστεί ένα μέλλον για την ευρωζώνη, ούτε θα έρθει η ΕΕ πιο κοντά στους πολίτες της, διαβεβαίωσε. Αναφερόμενος στην ενιαία αγορά είπε ότι αυτός είναι ο βασικός λόγος που η Βρετανία είναι στην ΕΕ: «Είμαστε μια οικογένεια δημοκρατικών εθνών… των οποίων το κύριο θεμέλιο είναι η ενιαία αγορά παρά το ενιαίο νόμισμα. Εμείς που είμαστε εκτός ευρώ, αναγνωρίζουμε ότι αυτοί που βρίσκονται εντός πιθανώς θα χρειαστεί να κάνουν κάποιες μεγάλες θεσμικές αλλαγές».
Μάλιστα προκειμένου να προλάβει την κριτική για όσα είπε, ο Κάμερον σημείωσε: «Δεν διατηρώ αυταπάτες για το μέγεθος του έργου που έχουμε μπροστά μας. Ξέρω ότι θα υπάρξουν εκείνοι που θα πουν ότι το όραμα που ανέλυσα, είναι ανέφικτο. Ότι δεν υπάρχει περίπτωση να συνεργαστούν οι εταίροι μας. Ότι οι Βρετανοί έχουν θέσει εαυτούς σε ένα μονοπάτι που οδηγεί στην αναπόφευκτη έξοδο. Και ότι αν δεν είμαστε άνετοι με την συμμετοχή μας στην ΕΕ μετά από 40 χρόνια, δεν θα είμαστε ποτέ. Αρνούμαι ωστόσο να υιοθετήσω μια τέτοια ηττοπαθή στάση- είτε για την Βρετανία, είτε για την Ευρώπη. Γιατί με κουράγιο και πίστη πιστεύω ότι μπορούμε να έχουμε μια πιο ευέλικτη, προσαρμοζόμενη και ανοιχτή Ευρωπαϊκή Ένωση, όπου τα συμφέροντα και οι φιλοδοξίες όλων των μελών μπορούν να υλοποιηθούν».
H «Ευρώπη δεν είναι α λα καρτ» απαντούν Βερολίνο και Παρίσι
Στον αναμενόμενο τόνο ήταν οι πρώτες αντιδράσεις από τη γαλλική και τη γερμανική κυβέρνηση στις προθέση του Κάμερον για αλλαγή της σχέσης του Λονδίνου με την Ευρωπαϊκή Ένωση και, έπειτα, δημοψήφισμα για την παραμονή ή όχι στους «27», με τις δύο κυβερνήσεις να απαντούν πως το πλαίσιο της ενοποίησης είναι ενιαίο: «Η Ευρώπη δεν είναι α λα καρτ» είπε ο Γάλλος υπουργός Εξωτερικών, «στην ΕΕ δεν διαλέγουμε τα κεράσια από το καλάθι» λέει και το Βερολίνο. Η Ευρώπη «δεν μπορεί να γίνει α λα καρτ», ανέφερε ο Γάλλος υπουργός Εξωτερικών Λοράν Φαμπιούς το μεσημέρι της Τετάρτης, κληθείς να σχολιάσει τις προαναγγελθείσες δηλώσεις του Κάμερον στο ραδιοσταθμό France Info. «Ελπίζουμε ότι οι Βρετανοί θα έχουν θετική συμβολή στην Ευρώπη» είπε. «Ας δεχθούμε ότι είναι μια ποδοσφαιρική ομάδα. Μπαίνει κάποιος στην ομάδα αυτή, αλλά από τη στιγμή που είναι σ΄αυτήν δεν μπορεί να πει ότι παίζει ράγκμπι» τόνισε ο Φαμπιούς. «Αυτό εγκυμονεί κινδύνους για την ίδια τη Βρετανία γιατί θα είναι δύσκολο για τη χώρα αυτή να βρεθεί εκτός Ευρώπης», πρόσθεσε. Ανέφερε δε ενδεικτικά ότι σε συνάντησή του Βρετανούς επιχειρηματίες, τους είχε πει πως «εάν η Βρετανία αποφασίσει να εγκαταλείψει την Ευρώπη, εμείς θα τής στρώσουμε το κόκκινο χαλί» (ως απάντηση, πάντως, σε προηγούμενη αναφορά του βρετανικού ΥΠΕΞ για «κόκκινο χαλί» σε εταιρείες που ήθελαν να γλιτώσουν την υψηλή φορολόγηση στη Γαλλία). Ο Γερμανός υπουργός Εξωτερικών Γκίντο Βέστερβελε αντέδρασε σε ανάλογο τόνο: «Στην Ευρώπη δεν διαλέγουμε τα κεράσια από το καλάθι» είπε μετά την ομιλία του Κάμερον. Ο Βέστερβελε τόνισε επίσης πως «επιθυμία» του Βερολίνου είναι η παραμονή της Βρετανίας στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Αυτό που χρειάζεται η Ευρώπη, επανέλαβε, είναι «περισσότερη, όχι λιγότερη ενοποίηση».
