Της ΜΑΡΙΑΣ ΚΟΥΖΟΥΦΗ
Αρκετή συζήτηση γίνεται το τελευταίο διάστημα και στη χώρα μας για το ιπποφαές, ως μια νέα και ελπιδοφόρα εναλλακτική καλλιέργεια. Όπως επισημαίνουν όμως οι ειδικοί, είμαστε ακόμη περισσότερο σε θεωρητικό επίπεδο στην Ελλάδα και οι επίδοξοι καλλιεργητές πρέπει να είναι προσεκτικοί, αν δε θέλουν να πέσουν σε παγίδες.
Το ιπποφαές είναι ένα φυτό με εξαιρετικές ιδιότητες, γνωστό από την αρχαιότητα ακόμη, που στην Ελλάδα άρχισε να καλλιεργείται τα τελευταία δύο χρόνια. Η πρώτη παραγωγή αναμένεται στο τέλος του 2012, οπότε και θα κριθεί, εάν η ποιότητα των προϊόντων είναι κατάλληλη. Σύμφωνα με την διεύθυνση φυτικής παραγωγής του υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων, οι αρκετές χρήσεις του φυτού και των προϊόντων του το καθιστούν αρκετά προσοδοφόρο, υπάρχουν μεγάλες δυνατότητες για εμπορική εκμετάλλευση του, ενώ από αρκετούς θεωρείται ως η νέα σημαντική τάση στον τομέα των τροφίμων με οφέλη για την ανθρώπινη υγεία. Ήδη κυκλοφορούν στην ελληνική αγορά συμπληρώματα διατροφής με ιπποφαές.
«Υπάρχει μια ελπίδα, μια αισιοδοξία ότι η στροφή στις εναλλακτικές καλλιέργειες θα μας βγάλει από το αδιέξοδο και θα μας εξασφαλίσει ένα πολύ καλό εισόδημα», αναφέρει στον «Τ.Θ.» η Προϊσταμένη της Διεύθυνσης Αγροτικής Οικονομίας και Κτηνιατρικής της Π.Ε. Πιερίας, Ευδοκία Γεωργίου- Κίτσιου, η οποία συμμετείχε σε ημερίδα που διοργανώθηκε πρόσφατα για το ιπποφαές στην Περιφερειακή Ενότητα Πιερίας.
«Νέες δυναμικές καλλιέργειες κάνουν την εμφάνισή τους τα τελευταία χρόνια στην Βόρεια Ελλάδα, προσφέροντας έτσι διέξοδο στις εγκλωβισμένες παραδοσιακές καλλιέργειες. Για παράδειγμα μύρτιλλο, ιπποφαές, ρόδι, μαύρη τρούφα, ράσμπερι, μπλούμπερι κ.λπ.», αναφέρει χαρακτηριστικά η κ. Γεωργίου-Κίτσιου. Σημειώνει μάλιστα ότι εκτός των αγροτών υπάρχουν και αστοί που σκέφτονται να κάνουν εναλλακτικές καλλιέργειες. Υπογραμμίζει όμως ότι αυτό γίνεται αγνοώντας βασικές αρχές της γεωτεχνικής επιστήμης αλλά και τα οικονομικά δεδομένα της κάθε επένδυσης. Επιπλέον, τονίζει ότι «υπάρχει έλλειψη οργανωμένων συστημάτων εμπορίας και συνεταιριστικής συνείδησης και αυτό οδηγεί πολλούς ανθρώπους στην πλάνη και στην καταστροφή».
Σύμφωνα με την κ. Γεωργίου-Κίτσιου σήμερα το να επενδύσει κανείς στη χώρα μας σε εναλλακτικές καλλιέργειες είναι παρακινδυνευμένο λόγω του μεγάλου ανταγωνισμού που δέχονται τα παραγόμενα προϊόντα από τα αντίστοιχα προϊόντα χωρών μικρού κόστους αλλά και της τάσης που έχουν οι τιμές τους να μειώνονται συνεχώς λόγω της απελευθέρωσης του εμπορίου, ως συνέπεια της παγκοσμιοποίησης».
«Δεν κόβουμε την ελπίδα στον αγρότη αλλά διατηρούμε πολλές επιφυλάξεις για να τον προφυλάξουμε από τις παγίδες», σημειώνει η κ. Γεωργίου-Κίτσιου και επισημαίνει ότι και στην ημερίδα τονίστηκε ότι καλό θα ήταν η καλλιέργεια να ξεκινήσει πειραματικά με 1-2 στρέμματα». Σημειώνει ότι υπάρχουν διάφορες ποικιλίες αλλά οι καλλιεργητές πρέπει οπωσδήποτε να προσέξουν τα φυτώρια που θα βάλουν να είναι πιστοποιημένα για να αποφεύγουν τις ασθένειες.
Πριν ξεκινήσει οποιοδήποτε να ασχοληθεί με εναλλακτικές καλλιέργειες, πρέπει να δουλέψει σοβαρά, να έχει δίπλα του έναν ειδικό γεωτεχνικό που να ξέρει τεχνικά συστήματα αλλά και τον τρόπο με τον οποίο θα δώσει την προστιθέμενη αξία που αξίζει ο κόπος για αυτό το προϊόν, αναφέρει η ίδια. Και καθηγητής της Γεωπονικής Σχολής του Α.Π.Θ., Γεώργιος Δαουτόπουλος, μιλώντας στην ίδια ημερίδα, εστίασε στην αναγκαιότητα σωστής επιμόρφωσης των μελλοντικών παραγωγών όσον αφορά την καλλιέργεια του ιπποφαούς.
Στο σημείο αυτό αξίζει να επισημανθεί ότι την πραγματοποίηση της συγκεκριμένης ημερίδας ζήτησαν επτά παραγωγοί ιπποφαούς στην Πιερία, οι οποίοι από τον Νοέμβριο του 2010 καλλιεργούν το φυτό στις κοινότητες του Αγ. Σπυρίδωνα και της Καλλιθέας, σε έκταση 30 στρεμμάτων. Σύμφωνα με το υπουργείο, στη Βόρεια Ελλάδα, το φυτό καλλιεργείται επίσης σε Κοζάνη και Πέλλα από 48 παραγωγούς σε συνολικές εκτάσεις 250 στρεμμάτων.
Το μεταποιητικό στάδιο
Η κ. Γεωργίου-Κίτσιου εκτιμά ότι σαν Ελλάδα θα πρέπει να κινηθούμε και στο κομμάτι της μεταποίησης του ιπποφαούς, αφού, όπως τονίζει, το φυτό σαν φυτό δεν έχει ιδιαίτερη αξία όση έχει το μεταποιητικό του στάδιο. Θα πρέπει δηλαδή να δημιουργηθούν ομάδες παραγωγών, ούτως ώστε να φτάσουμε στο μεταποιητικό στάδιο για τη δημιουργία μαρμελάδας, πάστας, λαδιού κ.λπ., ενώ και η διάθεση του προϊόντος είναι ένα κομμάτι που πρέπει να προσεχθεί. «Υπάρχει πρόβλημα στην εμπορία καθώς είναι σε θεωρητικό επίπεδο ακόμη. Ίσως οργανωθεί τα επόμενα χρόνια», αναφέρει Προϊσταμένη της Διεύθυνσης Αγροτικής Οικονομίας και Κτηνιατρικής της Π.Ε. Πιερίας.
Ελπιδοφόρο είναι πάντως το γεγονός ότι οι ενδιαφερόμενοι μπορούν να ενταχθούν σε προγράμματα που υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων, όπως είναι το πρόγραμμα μέσω οργανώσεων παραγωγών, τα σχέδια βελτίωσης, οι επενδύσεις στην μεταποίηση και εμπορία, η βιολογική παραγωγή και ο αναπτυξιακός νόμος.
Σημειώνεται ότι αναλυτικές πληροφορίες τόσο για τα προγράμματα και τις προϋποθέσεις συμμετοχής σε αυτά, όσο και για το ιπποφαές (καλλιέργεια, συγκομιδή, αποδόσεις, προοπτικές κ.ά), βρίσκονται διαθέσιμες στον δικτυακό τόπο του Υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων, επιλέγοντας από την αρχική σελίδα στην στήλη αριστερά: Παραγωγικοί Κλάδοι>Φυτική Παραγωγή>Παραγωγή και Αξιοποίηση Προϊόντων Φυτών Μεγάλης Καλλιέργειας>Τμήμα Καπνού Αρωματικών και Φαρμακευτικών Φυτών>Ιπποφαές.
Αναφορές για το ιπποφαές από την αρχαιότητα
Το ιπποφαές (Hippophae), το όνομα του οποίου ετυμολογικά παραπέμπει σε φωτεινό- λαμπερό άλογο (ίππος: άλογο, φαός: λάμψη, φως), είναι ένα σπάνιο φυτό-θάμνος με εξαιρετικές ιδιότητες για τις οποίες υπάρχουν αναφορές από την αρχαιότητα σε κείμενα του Διοσκουρίδη, πατέρα της Υαρμακολογίας αλλά και του Θεόφραστου, μαθητή του Αριστοτέλη. Τα φύλλα και οι καρποί του φυτού καταναλώνονταν από τα άρρωστα και τραυματισμένα άλογα του Μ. Αλεξάνδρου με αποτέλεσμα να αποκτούν λαμπερό τρίχωμα, περισσότερη δύναμη και να αναρρώνουν γρηγορότερα. Στη Μογγολία, σύμφωνα με τον θρύλο, τα στρατεύματα του Τζένγκις Χαν έπιναν χυμό από ιπποφαές για την γρήγορη επούλωση των πληγών τους ενώ χρησιμοποιείται μέχρι και σήμερα ως άριστο τονωτικό.
Περιέχει βιταμίνη C, Ε και πρωτεΐνες
Η χρήση του ιπποφαούς στην διατροφή του ανθρώπου εκτείνεται σε διάστημα αρκετών αιώνων τόσο στην Ασία όσο και στην Ευρώπη. Σύμφωνα με τη γενική διεύθυνση φυτικής παραγωγής, διεύθυνση παραγωγής, αξιοποίησης προϊόντων φυτών μεγάλης καλλιέργειας του υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων, οι καρποί αποτελούν το εδώδιμο τμήμα του φυτού, είναι αρκετά θρεπτικοί, ωστόσο δεν συνηθίζεται η νωπή κατανάλωσή τους καθώς είναι αρκετά όξινοι και ελαιώδεις στην γεύση. Οι συνηθέστερες χρήσεις των καρπών αφορούν στην παρασκευή μαρμελάδων, χυμών, συντηρητικών, κομποστών και αφεψημάτων. Ευρεία χρήση βρίσκουν και τα αιθέρια έλαια των σπόρων τα οποία αποτελούν και το πολυτιμότερο προϊόν από φαρμακευτική άποψη.
Όσον αφορά την θρεπτική τους σύσταση οι καρποί είναι πλούσιοι σε υδατάνθρακες, πρωτεΐνες (περίπου 30%), οργανικά οξέα, αμινοξέα, βιταμίνες και μέταλλα (κυρίως Κ και Se). Οι καρποί, συμπεριλαμβανομένων των σπόρων, είναι ιδιαίτερα πλούσιοι σε βιταμίνη C (100-500 χιλιοστογραμμάρια ανά 100 γραμμάρια προϊόντος), ωστόσο η περιεκτικότητα σε βιταμίνη C είναι ένα χαρακτηριστικό που επηρεάζεται σε μεγάλο βαθμό από τις συνθήκες καλλιέργειας (περιοχή καλλιέργειας), το στάδιο ωριμότητας και το καλλιεργούμενο είδος. Περιέχουν επίσης σημαντικές ποσότητες πρωτεϊνών (ιδιαίτερα γλοβουλίνες και αλβουμίνες), λιπαρά οξέα (λινολεϊκό, λινολενικό, παλμιτικό και παλμιτολεϊκό οξύ) και βιταμίνη Ε (202,9 χιλιοστογραμμάρια ανά 100 γραμμάρια καρπών). Η περιεκτικότητα των καρπών σε καροτενοειδή κυμαίνεται στα 16-28 χιλιοστογραμμάρια ανά 100 γραμμάρια προϊόντος, ενώ αποτελεί και σημαντική πηγή φλαβονοειδών. Τα φύλλα του φυτού περιέχουν αρκετές θρεπτικές και βιοδραστικές ουσίες. Ο χυμός είναι πολύ πλούσιος σε οργανικά οξέα (κυρίως κουϊνικό και μαλικό οξύ), όπως προκύπτει από μετρήσεις τιτλοδότησης, ενώ έχει και πολύ χαμηλή οξύτητα (pH περίπου 2,7-3,1). Η περιεκτικότητά του σε πρωτεΐνες είναι αρκετά υψηλή και στην παρουσία τους πιθανόν να οφείλεται η αδιαφάνεια του χυμού. Σα διαλυτά στερεά αποτελούνται κυρίως από γλυκόζη και φρουκτόζη, σε ποσοστό που ανέρχεται περίπου στο 99% των συνολικών σακχάρων. Ο οπός και οι σπόροι περιέχουν τριγλυκερίδια με σημαντική αντικαρκινική δράση, όπως έχουν δείξει έρευνες που έχουν γίνει σε ποντικούς.
