Skip to main content
Menu Αναζήτηση
espa-banner

Γιατί τα αρχαία ελληνικά δεν μπορούν και δεν πρέπει να καταστούν «άχρηστα»

Η διδασκαλία των αρχαίων ελληνικών και η χυδαιότητα

Εισαγωγή: το ελληνικό ράδιο-αρβύλα των απομονωμένων φράσεων

Προτού μπούμε στο ψητό, να ξεκαθαρίσουμε αυτά που θα όφειλαν να είναι αυτονόητα, παίρνοντας ως αφορμή μία ατάκα που κυκλοφόρησε με ιλιγγιώδεις ρυθμούς στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Ο Υπουργός Παιδείας δεν δήλωσε ότι η διδασκαλία των αρχαίων ελληνικών γενικότερα είναι «παρά φύσιν», αλλά ότι είναι παρά φύσιν να διδάσκεται ένα παιδί Α΄ Γυμνασίου 3 ώρες αρχαίων ελληνικών εβδομαδιαίως έναντι 2 ωρών νέων ελληνικών. Το κείμενο που ακολουθεί επιχειρηματολογεί εναντίον της γενικότερης θέσης του κ. Φίλη περί της διδασκαλίας των αρχαίων ελληνικών, αλλά αυτό το φαινόμενο της κοπτοραπτικής δηλώσεων για την εξυπηρέτηση οχλαγωγικών μικροπολιτικών σκοπιμοτήτων πρέπει επιτέλους να σταματήσει. Περιττό να πούμε πως αυτή η τακτική έχει εφαρμοστεί με τρομερή συνέπεια από όλα τα κόμματα εξουσίας, καθώς κι απ’ όλα τα κομματικώς χρωματισμένα ΜΜΕ.

Κεφάλαιο 1: τελικά, εξυπηρετεί κάτι η διδασκαλία των αρχαίων ελληνικών;

Για να πω την αλήθεια, μου φαίνεται περιττό να χρειάζεται να επιχειρηματολογήσει κανείς υπέρ αυτής της άποψης, αλλά μάλλον είναι τελικά αναγκαίο. Προσπερνώντας τα προφανή, ότι δηλαδή μέσα από τη διδασκαλία των αρχαίων ελληνικών, ένα παιδί έρχεται σε μία πρώτη επαφή με το κάλλος έργων παγκόσμιας και διαχρονικής ακτινοβολίας, η διδασκαλία των αρχαίων ελληνικών επιτελεί πολλαπλούς σκοπούς. Πρωτίστως, λειτουργεί ως εισαγωγή μύησης και κατανόησης της ελληνικής γλώσσας, μέσα από την εξερεύνηση των ριζών της. Οι ετυμολογίες των ελληνικών λέξεων συχνότατα πηγάζουν από πολύ συναρπαστικές διαδρομές, οι οποίες διέπονται σε εντυπωσιακό ποσοστό από το σχήμα «σημαίνον – σημαινόμενο», το οποίο ακονίζει την ενοποιητική και εποπτική δραστηριότητα του ανθρώπινου νου.

Εν ολίγοις, η εκμάθηση των αρχαίων ελληνικών είναι υπεράνω όλων η χαρτογράφηση και ιχνηλάτηση ενός μονοπατιού σκέψης. Η κατανόηση πως η γλώσσα είναι δομή, πως η γλώσσα είναι αντίληψη, πως η γλώσσα είναι νόηση και συναίσθηση συγχρόνως, πως η γλώσσα είναι ένας οργανισμός ζωντανός όσο και η ίδια η ζωή. Τα αρχαία ελληνικά, όσο κι αν ακούγεται φαινομενικά παράδοξο, είναι ένα μάθημα εφάμιλλης λογικής και διάρθρωσης με τη Γεωμετρία.

Κεφάλαιο 2: Η χυδαιότητα της κουβέντας περί «χρησιμότητας»

Δεν πρόκειται για κάποια παρθενογένεση, αλλά για μία εύλογη απόρροια του (υποτιθέμενα) τεχνοκρατικού καθαγιασμού που παρεισφρέει στις σύγχρονες τάσεις στην εκπαίδευση, σε παγκόσμια κλίμακα. Το φτηνιάρικο επιχείρημα περί χρησιμότητας είναι φυσικά τόσο έωλο που μπορεί να ξεχειλωθεί ανά πάσα στιγμή. «Πόσοι ενήλικες θυμούνται, έστω και αμυδρά τα αρχαία ελληνικά που διδάχτηκαν ως μαθητές; Πού έχουν χρειαστεί τα αρχαία ελληνικά σε ένα επαγγελματία του σήμερα;» είναι τα ερωτήματα που τίθεται με προβοκατόρικο και λογικοφανή τρόπο. Φαντάζομαι πως αυτοί που τα θέτουν θυμούνται με πάσα ακρίβεια τους Νόμους του Μέντελ, τη διαδοχή των πρωθυπουργών της Ελλάδος στην περίοδο του Εθνικού Διχασμού, τον Νόμο των Συνημίτονων, τον Περιοδικό Πίνακα, για να πιάσω τα σκέλη των θετικών μαθημάτων και της –παγκοίνως αποδεκτής- Ιστορίας.

Εξυπακούεται φυσικά, ότι πιο βαθιά πληττόμενο από αυτό τον νεόκοπο διάλογο είναι το θεωρητικό σκέλος της παιδείας, αυτό των ανθρωπιστικών επιστημών. Κατ’ αντιστοιχία και κατά προέκταση του αρχικού επιχειρήματος, λοιπόν, ποιος ο λόγος να διδάσκονται πλέον τα παιδιά νεοελληνικά κείμενα; Θα απαγγείλουν τη «Σονάτα του σεληνόφωτος» σε κάποια συνέντευξη για δουλειά; Θα προσθέσουν κάποιο απόσπασμα του Παπαδιαμάντη στο βιογραφικό τους; Για τα δε μαθήματα των καλλιτεχνικών, ας μην το συζητήσουμε καλύτερα. Ας ξεφορτωθούμε από τώρα τις τέμπερες, τα τελάρα, τα πινέλα και τις μπογιές, ας γελάσουμε προκαταβολικά με όποια παιδιά ψελλίσουν τη λέξη «θέατρο». Όλα αυτά δεν είναι χρήσιμα. Είναι άχρηστα.

Ή καλύτερα, ας αποφύγουμε όλα τα παραπάνω κι ας θυμηθούμε επιτέλους πως η παιδεία και η μόρφωση που παρέχονται από το σχολείο δρουν ως κατευθυντήριες γραμμές διαμόρφωσης προσωπικοτήτων των πολιτών μιας κοινωνίας. Πως συνιστούν οι ίδιες αυτοσκοπό κι όχι μέσο για κάποιον απώτερο «χρήσιμο» σκοπό. Κι ας εκμοντερνίσουμε αληθινά τη διδασκαλία, την ύλη και τη νοοτροπία του ελληνικού σχολείου, με γνώμονα την κατάστρωση μίας αληθινά παραγωγικής εκπαίδευσης και όχι υπό τον μανδύα ενός κατ’ όνομα προοδευτισμού, που εν τέλει εμπίπτει σε πρόχειρες και πεπαλαιωμένες «επαναστατικές» αγκυλώσεις.

Υγ: προς διευκρίνηση, προς αποφυγή παρεξηγήσεων: σιχαίνομαι κατάβαθα την αθάνατη βλάχικη αρχαιολαγνεία που μαστίζει το ελληνικό κράτος από καταβολής του και απεχθάνομαι κάθε είδους εθνικισμό που απορρέει από αυτή. Όσοι διαφωνούν με την κατάργηση των αρχαίων ελληνικών ορμώμενοι από λόγους βλακώδους εθνικού ιδεώδους, δεν έχουν κανένα λόγο να διαβάσουν ή να συμφωνήσουν με αυτό το κείμενο. Για να το θέσω καβαφικά, μεγαλύτερη σημασία από το τελικό αγκυροβόλι μιας άποψης έχει το ταξίδι μέχρι την αποκρυστάλλωσή της.

To be continued…

ΓΙΩΡΓΟΣ ΠΑΠΑΔΗΜΗΤΡΙΟΥ

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ