Άρθρο του Δημήτρη Μάρδα*
Ο Γολγοθάς της ΕΕ σε θέματα που απασχολούν την οικονομική-νομισματική ενοποίηση του ευρωπαϊκού χώρου αρχίζει το 1997 με το Σύμφωνο Σταθερότητας και Ανάπτυξης. Με το Σύμφωνο αυτό επιβεβαιώνονται στην ουσία τα όσα είχαν αποφασισθεί στη Συνθήκη του Μάαστριχτ αναφορικά με το έλλειμμα του κρατικού προϋπολογισμού (της γενικής κυβέρνησης), το οποίο δεν μπορεί να υπερβαίνει το 3% του ΑΕΠ των κρατών-μελών που συμμετέχουν στη ζώνη ευρώ.
Με αφορμή την Ελλάδα, η ΕΕ άρχισε να θωρακίζεται για να αντιμετωπίσει κρίσεις ελλειμμάτων-χρέους, που θα μπορούσαν να απειλήσουν το ευρώ. Έτσι το 2010 υιοθετούνται τα λεγόμενα Ευρωπαϊκά Εξάμηνα, τα οποία αναφέρονται σε συγκεκριμένο μηχανισμό παρακολούθησης των οικονομιών όλων των κρατών-μελών στο πλαίσιο μιας διαδικασίας αξιολόγησης, μέσω της οποίας προβλέπονται κατευθυντήριες γραμμές για τις προβληματικές οικονομίες.
Παράλληλα το 2011 αποφασίζεται το πακέτο των έξι μέτρων (πέντε Κανονισμοί και μια Οδηγία) (six pack), όπου πραγματοποιείται με έμμεσο τρόπο η εμπλοκή της ΕΕ σε ζητήματα που δεν ανήκουν στις αρμοδιότητές της (π.χ. διαμόρφωση μισθών, συντάξεων) ενώ ταυτόχρονα εισάγεται ένας μηχανισμός παρακολούθησης των μακροοικονομικών ανισορροπιών. Οι τελευταίες συνδέονται στα πέντε από τα έξι προαναφερθέντα νομοθετήματα, με τα δημοσιονομικά ελλείμματα.
Το έκτο όμως νομοθέτημα, ο Κανονισμός 1176/2011 χαρακτηρίζει με άλλον τρόπο τις μακροοικονομικές ανισορροπίες. Ειδικότερα, «Ανισορροπίες» ή «Υπερβολικές ανισορροπίες» νοούνται, κατά το άρθρο 3 του Κανονισμού 1176/2011, οι μακροοικονομικές εξελίξεις που επηρεάζουν δυσμενώς ή θέτουν σε κίνδυνο την εύρυθμη λειτουργία της οικονομίας ενός κράτους μέλους ή της Οικονομικής και Νομισματικής Ένωσης ή της Ένωσης συνολικά.
Εδώ δεν υπάρχει σαφής διατύπωση η οποία να συνδέει τις όποιες ανισορροπίες μόνο με τα δημοσιονομικά ελλείμματα ή το χρέος. Αυτό αποφεύγεται σε όλο το κείμενο του Κανονισμού. Έτσι λοιπόν, η έννοια της ανισορροπίας δεν αποκλείει την ακόλουθη ερμηνεία:
Υφίστανται ανισορροπίες ακόμη και στις περιπτώσεις ισχυρών πλεονασμάτων στο ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών λόγου χάρη ενός κράτους-μέλους. Πράγματι, αυτές επηρεάζουν την εύρυθμη λειτουργία της Οικονομικής Ένωσης, μέσω των δυσμενών αρνητικών τάσεων σε ισοζύγια τρεχουσών συναλλαγών άλλων κρατών-μελών, λόγω των υπερπλεονασμάτων κάποιων άλλων.
Πλην του «πακέτου των 6 μέτρων», νέα προσπάθεια για εντονότερη εποπτεία και στενότερη οικονομική συνεργασία προβλέπεται από το πακέτο των 2 μέτρων (2 pack) του 2013, όπως και από τη Συνθήκη για τη Σταθερότητα, το Συντονισμό και τη Διακυβέρνηση ή άλλως το Δημοσιονομικό Σύμφωνο (Fiscal Compact).
Το Σύμφωνο υπογράφηκε από τα 25 κράτη μέλη το 2012 ενώ επιδιώκεται η ενσωμάτωση των ουσιαστικών διατάξεων του Συμφώνου στο Δίκαιο της Ένωσης. Η όλη διαδικασία θα κλείσει με τη συζήτησή της στο Συμβούλιο και Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο στα μέσα του 2019.
Ιδιαίτερα αυστηρό το εξεταζόμενο Σύμφωνο προβλέπει, εκτός των άλλων, ισοσκελισμένους κρατικούς προϋπολογισμούς (της γενικής κυβέρνησης) ή διαρθρωτικό έλλειμμα που δε θα υπερβαίνει το 1% του ΑΕΠ αν το χρέος του κράτους-μέλους είναι κάτω από το 60% του ΑΕΠ.
Από μόνα τους όλα τα ανωτέρω οδηγούν σε μια και μοναδική εξέλιξη: Τίθεται προοδευτικά σε εφαρμογή μια ιδιαίτερα αυστηρή δημοσιονομική πειθαρχία που συνοδεύεται με κυρώσεις-πρόστιμα, ενώ από την άλλη οι όποιες μακροοικονομικές ανισορροπίες που προκαλούνται από υπερπλεονάσματα αντιμετωπίζονται με σχετική επιείκεια.
Εδώ παρατηρείται μια στρέβλωση που πρέπει να διορθωθεί πριν ή μαζί με την ενσωμάτωση του Δημοσιονομικού Συμφώνου στο νομοθετικό πλαίσιο της Ένωσης.
Αναλυτικότερα, έχοντας υπόψη ότι τα εμπορικά υπερπλεονάσματα είναι το προϊόν της ανοιχτής αγοράς της ΕΕ, απ’ όπου αντλούν ιδιαίτερα πολλά οφέλη κάποια κράτη-μέλη ενώ άλλα συσσωρεύουν ζημίες, τότε μπορεί να προβλεφθεί μαζί με τις δεσμεύσεις του Δημοσιονομικού Συμφώνου το εξής:
Κράτη-μέλη που καταγράφουν πλεονάσματα στο ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών άνω του 4% του ΑΕΠ, θα μεταφέρουν το υπερπλεόνασμά τους στον προϋπολογισμό της ΕΕ. Τα ποσά αυτά θα χρησιμοποιούνται είτε για να καλύψουν ανάγκες της Ενιαίας Πολιτικής της Άμυνας, είτε για να βελτιώσουν τη ρευστότητα στην αγορά κρατών που επιδιώκουν τη σύγκλιση με τον προαναφερθέντα δημοσιονομικό στόχο κ.ά. Με τον τρόπο αυτό μειώνεται μέρος των δυσμενών επιπτώσεων των προαναφερθεισών πολιτικών της αυστηρής δημοσιονομικής πειθαρχίας.
Η πολυπλοκότητα που διακρίνει την οικονομική-νομισματική ολοκλήρωση του Ευρωπαϊκού χώρου σκιαγραφεί και τον λαβύρινθο στον οποίο κινούνται τα κράτη-μέλη της ΕΕ, τα οποία συμμετέχουν στη ζώνη ευρώ. Ένας τέτοιος σφικτός μηχανισμός εποπτείας, επακόλουθο μιας πολιτικής λιτότητας εύλογα περιορίζει δημόσιες δαπάνες και κατανάλωση, ευνοώντας την ύφεση.
Αν αυτός ο μηχανισμός δε συμπληρωθεί από ένα άλλο που να εξασφαλίζει ρευστότητα στην αγορά οδηγώντας σε άνοδο, εξαγωγές όπως και επενδύσεις, τότε θα εισάγει πολλούς κινδύνους, ικανούς να πυροδοτήσουν, εκτός των άλλων, τον Ευρωσκεπτικισμό οδηγώντας σε ανυπολόγιστες εκτροπές την ΕΕ.
*Ο Δημήτρης Μάρδας είναι Βουλευτής ΣΥΡΙΖΑ Β΄ Θεσσαλονίκης, π. στέλεχος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής
ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ ΤΗΣ ΕΦΗΜΕΡΙΔΑΣ «ΤΥΠΟΣ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ»
