Του Γιώργου Παπαδημητρίου
Από τα Βρασνά Θεσσαλονίκης, ο υπογράφων μπορεί να ανασύρει όμορφες, τρυφερές και αστείες αναμνήσεις. Το εξοχικό σπίτι ενός παιδιόθεν φίλου υπήρξε σημείο αναφοράς από την τρυφερή ηλικία των 12 ετών. Μεγαλώνοντας (πλέον, έχω πολλά χρόνια να βρεθώ στην περιοχή ως επισκέπτης), από τη σχολική ηλικία μέχρι και τα όψιμα φοιτητικά χρόνια, τα Βρασνά αποτελούσαν μια ανάμνηση κεφιού και ξεγνοιασιάς. Ολίγη απενοχοποιημένη γραφικότητα, μια μεγαλοπρεπής παρέλαση old school αισθητικής, ευχάριστες πινελιές απολαυστικού κακού γούστο, ανόθευτος χαβαλές, καλοκαιρινές ιστορίες όπου το μικρό και ασήμαντο αποκτά διαστάσεις κολοσσιαίου και δυσεπίλυτου, γενικώς μιλώντας ένα γοητευτικό πακέτο από νεανικές θύμησες. Πριν λίγες μέρες, τα Βρασνά βρήκαν τον τρόπο (σπάνιο γεγονός) να βρεθούν στο παλκοσένικο της επικαιρότητας, σε πανελλήνια εμβέλεια. Εντέλει, θα προτιμούσα να είχα μείνει με τις παιδικές μου αναμνήσεις.
Διότι τα γεγονότα που εκτυλίχθηκαν στα Βρασνά πριν από λίγες μέρες μπορούν επιεικώς να χαρακτηριστούν ως τραγελαφικά, αν δεν θέλουμε να αρκεστούμε στο πιο λιτό, περιγραφικό (και κοντινότερο στην πραγματικότητα) «τραγικά». Μπλόκα κατοίκων, ενέδρες και πετροβολισμοί σε λεωφορεία προσφύγων (στα οποία μετέβαιναν και ανήλικα παιδιά), κυνηγητό με την αστυνομία, χολιγουντιανές σκηνές οδηγικής περιπλάνησης σε χωμάτινους παράδρομους (σαν υπαρξιακό φιλμ νουάρ, ένα πράγμα), αλαλούμ συνεννόησης με τους ιδιοκτήτες των ξενοδοχείων που θα φιλοξενούσαν τους αιτούντες άσυλο, ματαίωση του πλάνου (;) της αστυνομίας και των αρμόδιων φορέων, μετάβαση των λεωφορείων στη Χαλκίδα αντί των Βρασνών. Ένα νεοελληνικό κιτς έπος μισαλλοδοξίας, υφέρποντος ρατσισμού, ανοργανωσιάς, ευθυνοφοβίας και έλλειψης σχεδιασμού.
Όσον αφορά το σκέλος των αντιδράσεων των ντόπιων, ειλικρινά δεν υπάρχει καμία πρόθεση αφ’ υψηλού υποτίμησης: είναι αναμφίβολα δύσκολη αποστολή για οποιαδήποτε μικρής κλίμακας τοπική κοινωνία να αφομοιώσει προσφυγικό πληθυσμό, έστω και προσωρινά, για μια σειρά από λόγους. Ο διάλογος οφείλει να είναι πάντα στην ημερησία διάταξη, οι ψύχραιμες ενστάσεις φυσικά και θα εισακουστούν, αλλά τα γεγονότα που διαδραματίστηκαν τις προάλλες στα Βρασνά κάθε άλλο παρά σύνεση, λογική και διάθεση για συνεννόηση μαρτυρούν. Καραούλια, ενέδρες, κυνηγητά μέσα στη νύχτα και πέτρες σε τζάμια λεωφορείων αποτελούν ενέργειες που υπερβαίνουν κατά πολύ τα όρια του καταδικαστέου. Όταν δε συνοδεύονται και από δηλώσεις (αναφερόμαστε σε δηλώσεις καταγεγραμμένες σε βίντεο που προβλήθηκαν στα μέσα, όχι σε οτιδήποτε άλλο που δεν έχει επιβεβαιωθεί 100% από αξιόπιστες πηγές) που περιδιαβαίνουν επικίνδυνες ατραπούς φανατισμού και δογματισμού, τότε καθίσταται φανερό ότι η κατάσταση είναι εξαιρετικά πιο επικίνδυνη, πολύπλοκη και επίφοβη από μια απλή διαμαρτυρία. Παρεμπιπτόντως, θα ήταν ευχάριστο να δούμε κάποτε όλες αυτές τις σφιχτοδεμένες με κόλλα ντόπιες κοινωνίες να επιδεικνύουν ανάλογο οργανωτικό ζήλο και πάθος και για άλλα θέματα, αντί να εξαντλούν την αίσθηση συλλογικότητας που τους διαπνέει μονάχα σε τέτοιες αφορμές. Καλοδεχούμενο θα ήταν επίσης να φανούν σταδιακά λιγότερο δεκτικές σε ύποπτες φωνές που υποκινούν πάθη και υποδαυλίζουν εντάσεις, μέσα από τη συνεχή επίκληση του θυμικού και αγελαίου ένστικτου. Ως ενεργοί πολίτες, δεν πρέπει να αγόμαστε και να φερόμαστε λες και είμαστε μαριονέτες.
Από εκεί και πέρα, για πολλοστή φορά επιβεβαιώνονται όλοι οι άγραφοι κανόνες που –όπως όλοι ξέρουμε- είναι ενίοτε πολύ ισχυρότεροι από τους γραπτούς: οποιαδήποτε επιχείρηση μεγάλης κλίμακας που φέρει τη σφραγίδα του ελληνικού κράτους πρέπει να λογίζεται από επίφοβη ώς καταδικασμένη σε παταγώδη αποτυχία. Οι ευθύνες για ένα τέτοιο φιάσκο είναι όπως πάντα πολυπαραγοντικές, με τον σπόρο του κακού να εντοπίζεται σχεδόν πάντα στην ελλιπή προετοιμασία και στην κραυγαλέα απουσία ενός εκ των προτέρων σχεδιασμού. Επιχειρήσεις υψηλού οργανωτικού ρίσκου οφείλουν να σχεδιάζονται επί χάρτου πολύ καιρό προτού τεθούν σε εφαρμογή και όχι στο πόδι και πρόχειρα, λίγες μονάχα μέρες (ή και ώρες, ορισμένες φορές). Μονάχα έτσι θα μπορέσουν να αποφευχθούν τα χειρότερα και να βρεθούν εναλλακτικές λύσεις μέσα από συμβιβασμούς και διαπραγματεύσεις. Ωσότου φτάσουμε (κάπου, κάπως, κάποτε) σε ένα άλλο επίπεδο νοοτροπίας, σε κάθε επίπεδο: στο αμιγώς ατομικό ως πολίτες, στο συλλογικό ως υποομάδες εντός της κοινωνίας, στο ευρύτερο κρατικό ως μια κοινωνία που λειτουργεί με σύνεση, πλάνο και αποφασιστικότητα.
