Του Γιώργου Παπαδημητρίου
Εδώ και ένα δεκαήμερο ο κόσμος μας άλλαξε όψη προς το χειρότερο, το γκρίζο, το ζοφερό. Σε βαθμό που ό,τι κι αν γίνει από εδώ και πέρα, οι ελπίδες μας απλώς περιορίζονται στο λιγότερο άσχημο σενάριο, διότι θετική εξέλιξη είναι αδύνατον να υπάρξει. Στην πραγματικότητα που βιώνουμε, τα δεδομένα διαμορφώνονται μέρα με τη μέρα, οι αναλύσεις και οι ερμηνείες δίνουν και παίρνουν, όλοι μας παραμένουμε καθηλωμένοι στις οθόνες μας κυριευμένοι από ένα κοκτέιλ που περιλαμβάνει φόβο, σαστιμάρα, αμηχανία, απορία σοσιομιντιακό στόμφο, ειλικρινές και τεχνητό ενδιαφέρον (ναι, αυτά τα δύο συνυπάρχουν σε κάθε μεγάλη συμφορά στην εποχή μας, απλώς αρνούμαστε να το ξεστομίσουμε φωναχτά). Ο κάθε άνθρωπος είναι τέκνο της εποχής του και αναπόφευκτα ο τρόπος με τον οποίο επεξεργαζόμαστε και αναπαράγουμε τα ιστορικά γεγονότα συμβαδίζει με το περιρρέον περιβάλλον, τα κοινωνικά ήθη της στιγμής και τον τρόπο ζωής που επικρατεί σε μια δεδομένη χρονική συγκυρία.
Από εκεί και έπειτα, τα θέματα που απορρέουν από την εξελισσόμενη τραγωδία και στα οποία μπορεί να σταθεί κανείς είναι πραγματικά αμέτρητα. Ένα από αυτά είναι και το νέο προσφυγικό κεφάλαιο που άνοιξε στην Ευρώπη, με τους εκτοπισμένους της Ουκρανίας να έχουν ήδη ξεπεράσει το ένα εκατομμύριο. Οι περισσότερες εκτιμήσεις για τις προσφυγικές ροές που θα ακολουθήσουν το προσεχές διάστημα κάνουν λόγο για τέσσερα εκατομμύρια ανθρώπους και κανείς δεν ξέρει αν το τρομακτικό αυτό νούμερο είναι ρεαλιστικό ή απλώς μετριοπαθές. Το μόνο βέβαιο είναι ότι το προσφυγικό δράμα μετά τη ρωσική εισβολή χτυπά και πάλι την πόρτα της Ευρώπης. Αυτή τη φορά, όμως, αντιμετωπίζεται διαφορετικά. Κι ίσως είναι μια αφορμή για να αλλάξουμε τη στενόμυαλη κοσμοθεωρία μας.
Οι περισσότερες χώρες της Ευρώπης, με προεξάρχουσα την Πολωνία που έχει έως τώρα υποδεχτεί το μεγαλύτερο κύμα προσφύγων από την Ουκρανία, επιδεικνύουν μια στάση αλληλέγγυα, υποστηρικτική και φιλεύσπλαχνη απέναντι στους ανθρώπους που αναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν από τη μια μέρα στην άλλη τις εστίες τους. Φυσικά, υπάρχουν και οι εξαιρέσεις, όπως η μέχρι τώρα άτεγκτη στάση που τηρεί το Ηνωμένο Βασίλειο ή τα απαράδεκτα περιστατικά διακρίσεων που καταγράφηκαν στα ουκρανο-πολωνικά σύνορα (ανάμεσα σε αμιγώς Ουκρανούς πρόσφυγες και πρόσφυγες αφρικανικής προέλευσης που καταφθάνουν από την Ουκρανία). Παρόλα αυτά, η γενικότερη αίσθηση που αποκομίζει κανείς είναι ότι οι χώρες της Ευρώπης, ακόμη και αυτές που έχουν κάνει σημαία τους τη μηδενική διαλλακτικότητα απέναντι στις προσφυγικές ροές, όπως η Ουγγαρία, είναι διατεθειμένες να ανοίξουν την αγκαλιά τους στους ανθρώπους που είδαν τη ζωή τους να γκρεμίζεται σε λίγες μονάχα ημέρες.
Ίσως όλη αυτή η φρίκη, λοιπόν, να αποτελέσει μάθημα, έναυσμα και εφαλτήριο για όλους μας, προκειμένου να αντιληφθούμε το πιο προφανές -ή και όχι, όπως έχει αποδειχθεί τα προηγούμενα χρόνια- επιμύθιο. Η προσφυγιά δεν έχει καταγωγή, δεν έχει χρώμα, δεν έχει γλώσσα, δεν έχει ταυτότητα, δεν έχει DNA. Η προσφυγιά είναι μία από τις πιο σκληρές και άδικες συμφορές που μπορεί να χτυπήσει τον άνθρωπο. Είναι ένας βίαιος ξεριζωμός, είναι μια αποκοπή από τη ζωή, είναι ένα ταξίδι δίχως προορισμό, είναι η αβεβαιότητα που καταργεί κάθε σιγουριά, είναι η διαρραγή κάθε δεσμού που αναπτύσσει ένας άνθρωπος στην καθημερινότητά του. Η προσφυγιά είναι ένα σκληρό και απάνθρωπο βίωμα, δεν είναι χαρακτηριστικό στοιχείο ή εκούσια επιλογή για οποιονδήποτε άνθρωπο στη γη, απ’ όπου κι αν προέρχεται. Δυστυχώς, ο πόνος, η βία, η αιματοχυσία δεν πρόκειται να εξαλειφθούν από τον κόσμο μας. Και το δράμα που εξελίσσεται σε απόσταση αναπνοής ίσως είναι μια καλή ευκαιρία για να συνειδητοποιήσουμε ότι κανένα μέρος στον κόσμο, καμία φυλή και ράτσα ανθρώπων, κανένα αξιακό-πολισμικό-κοινωνικό σύστημα και καμία χρονική συγκυρία δεν είναι στο απυρόβλητο από αυτή τη φρίκη. Μπορεί να συμβεί οπουδήποτε. Οποτεδήποτε. Σε όλους μας. Σε εμάς τους ίδιους, στους διπλανούς μας, σε όσους αγαπάμε. Και η μόνη ανθρώπινη διέξοδος απέναντι στην απανθρωπιά του ξεριζωμού είναι η αποδοχή, η συμπαράσταση, η στήριξη.
