ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ ΤΗΣ ΕΦΗΜΕΡΙΔΑΣ «ΤΥΠΟΣ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ»
Του Γιώργου Παπαδημητρίου
Είκοσι δύο ετών, νεκρή για μια ατίθαση τούφα μαλλιά. Για ένα ελαφρώς μετατοπισμένο μαντήλι στο κεφάλι. Για εκατοστά, για λίγες τρίχες, για ένα στιγμιότυπο της καθημερινότητας εφάμιλλο να το να σκύψει κανείς για να δέσει τα λυμένα του κορδόνια. Αποτρόπαια και φρικιαστικά περιστατικά σαν κι αυτό μας θυμίζουν ότι ο απολυταρχισμός και ο σκοταδισμός δεν καταπιέζουν απλώς τους ανθρώπους, δεν καταπνίγουν απλώς ελευθερίες και αντιλήψεις. Ενίοτε, και πολύ πιο συχνά απ’ όσο φανταζόμαστε, αφαιρούν ζωές και στέλνουν νέους ανθρώπους στον τάφο πολύ πριν την ώρα τους, με τον πιο αδόκητο και αποκαρδιωτικό τρόπο. Κι όσο εμείς ξιφουλκούμε παθιασμένα στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, διεκδικώντας τον τίτλο του πιο ευαίσθητου, παθιασμένου, διορατικού και γοητευτικού ποσταρίσματος, σε κάποιο άλλο σημείο του πλανήτη υπάρχουν άνθρωποι που ρισκάρουν κυριολεκτικά τη ζωή τους στον βωμό μιας αλλαγής.
Αυτή η προφανής διαπίστωση δεν έχει ως στόχο να διαχωρίσει τους ανθρώπους σε μαλθακούς και γενναίος. Οι λαοί, τα κράτη, οι κοινωνίες δεν χωρίζονται σε μανιχαϊστικά στρατόπεδα από αξιόλογους και κατάπτυστους. Το μόνο ζητούμενο είναι να αναγνωρίζεις την πολυπλοκότητα, τον πλουραλισμό και τη διαφορετικότητα των καταστάσεων. Στην πραγματικότητα, κι αν θέλουμε να είμαστε τελείως ειλικρινείς, η συγκεκριμένη συνθήκη μάς είναι εξ ορισμού άγνωστη και ιλιγγιώδης. Δεν είμαστε σε θέση να κατανοήσουμε πώς είναι να ζεις με αυτόν τον βούρδουλα, αυτόν τον μπαμπούλα, αυτή τη δαμόκλειο σπάθη.
Παρόλα αυτά, ο ψηφιακός μας εαυτός έχει κυριευτεί από πάθος και μανία. Κι ο ερασιτέχνης γεωπολιτικός αναλυτής μέσα μας δουλεύει υπερωρίες. Χωρίς κανένα φρένο, επιδιδόμαστε σε ένα αγαπημένο Δυτικό σπορ, την πολιτισμική οικειοποίηση. Στο άλλο άκρο, στέκει φυσικά ο γλυκανάλατος εξωτισμός. Αμφότερα σύνδρομα, το ένα εξουσιαστικό και το άλλο αυτάρεσκα ψευτο-ενοχικό, ενός κυρίαρχου βλέμματος και μιας καθημερινότητας που υφαίνει συνεχώς την ψευδαίσθηση πως τα πάντα συμβαίνουν στην πίσω αυλή μας. Κάπως έτσι, έχουμε καταλήξει να συγχέουμε την άποψη με την παραγωγή ψυχαναγκαστικού και ανούσιου content για ένα κατά φαντασίαν διψασμένο κοινό.
Οι εικόνες των γυναικών του Ιράν που βγαίνουν στους δρόμους έχοντας πλήρη επίγνωση του κινδύνου που τις απειλεί, είναι πράγματι συνταρακτικές. Και ουδείς άνθρωπος, με στοιχειώδη αυτοσεβασμό, δεν μπορεί παρά να στέκεται νοερά στο πλευρό τους, χωρίς αστερίσκους, υποσημειώσεις, αντιλογίες, μα πάνω απ’ όλα δίχως καπελώματα. Η εικόνα της σημαίας φτιαγμένης από γυναικεία μαλλιά, η οποία κυκλοφόρησε ευρέως και τάχιστα στα σόσιαλ μίντια, προσφέρει την πιο τρανή και προφανή απόδειξη: πασχίζουμε να μετατρέψουμε οτιδήποτε αυτοφυές, που ξεφεύγει από το γνώριμο βεληνεκές μας, σε κάτι δικό μας, σε μια οικειοποίηση που διολισθαίνει πανεύκολα στη χειραγώγηση και στην απογύμνωση του όποιου βαθύτερου νοήματος. Στην πραγματικότητα, η ανατριχιαστική αυτή σημαία είναι έργο της Βελγίδας εικαστικού Edith Dekyndt και χρονολογείται από το 2014. Το γνωρίζαμε από πάντα, η δύναμη των συμβόλων είναι στην κυριολεξία απροσμέτρητη, αλλά καλό θα ήταν να παραχωρήσουμε στον κάθε καταπιεσμένο-διωκόμενο-αδικημένο το δικαίωμα να επιλέξει ο ίδιος τα ταυτοτικά του σύμβολα.
Στο περιθώριο της κουβέντας για το συνεχιζόμενο έγκλημα σε βάρος των γυναικών (και όχι μόνο) στο Ιράν, αναδύεται μια υπόκωφη σύγκριση, η οποία είναι παντελώς ανούσια και αχρείαστη. Προφανώς, στη Δύση, σε χίλιους και έναν τομείς, η στάθμη των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και της προσωπικής ελευθερίας βρίσκεται σε αδιανόητα υψηλότερα επίπεδα σε σύγκριση με καθεστώτα σαν τη θεοκρατία του Ιράν. Όποιος δεν το αντιλαμβάνεται, απλώς αρέσκεται σε ένα περιττό αυτομαστίγωμα. Από την άλλη, η διαδικασία σύγκρισης ανάμεσα σε αξιακά-κοινωνιολογικά-πολιτισμικά συστήματα κρατών και εθνών, λες και αντιπαραβάλλουμε πιάτα σε εστιατόρια ή σέντερ φορ στην μπάλα, είναι πραγματικά γελοία, αντιπαραγωγική και κατά βάση ανιστόρητη. Ανακαλώ από τα πάλαι ποτέ διαβαστερά νιάτα τον στρουκτουραλισμό του Κλοντ Λεβί-Στρος, που συμπυκνώνει όλα όσα πρέπει να γνωρίζουμε: κάθε πολιτισμική και κοινωνική συνθήκη και συγκυρία είναι αυθύπαρκτη και αποτελεί παράγωγο μιας τεράστιας διαδικασίας από σταθμίσεις, συγκλίσεις, συμπτώσεις, ιστορικές εξελίξεις, αταβιστικές νόρμες και διαπολιτισμικές ανταλλαγές.
Η συντηρητική οπτική, που βρήκε αφορμή να ξεσπαθώσει για τη Δυτική ανωτερότητα και την βαρβαρότητα του ισλαμοφασισμού κρύβει μέσα της μια αδιανόητη και χυδαία αυταρέσκεια. Η υποτιθέμενα ριζοσπαστική οπτική, που σπεύδει στο όνομα ενός ακαθόριστου αντι-ιμπεριαλισμού, να δικαιολογήσει καθεστώτα σαν του Ιράν κρύβει μέσα της έναν σοκαριστικό εξωραϊσμό και μια εξοργιστική αφέλεια. Και η βαθιά απολιτίκ οπτική που διακρίνει καταπιεστικά καθεστώτα α λα καρτ (χάλια η κατάσταση στο Ιράν, για Σαουδική Αραβία ή Κατάρ δεν έχω ακούσει κάτι), είναι απλώς αδιάφορη. Κουράγιο σε όσους ανθρώπους βρίσκουν τη δύναμη και το κουράγιο να παλέψουν με το τέρας, να παλέψουν απέναντι στον φόβο και την παραίτηση. Σε όποιο μέρος του πλανήτη κι αν βρίσκονται.