Του Θωμά Γκοσινή
Υπάρχουν κάποιοι που θεωρούν τον Πολίτη Κέιν το μεγαλύτερο αριστούργημα που γέννησε ποτέ ο Κινηματογράφος. Υπάρχουν και άλλοι που είδαν την ταινία και κατέληξαν πως σίγουρα θα υπήρχαν πιο ενδιαφέροντες τρόποι να γεμίσουν δύο ώρες από τη ζωή τους. Σε όποια από τις δύο κατηγορίες και να ανήκετε (ή στην τρίτη, για παράδειγμα, που δεν έχει δει καν τον Πολίτη Κέιν), η μόνη σταθερά στην οποία συμφωνούν οι πάντες είναι πως ο Όρσον Γουέλς ήταν μεγάλη περίπτωση.
Πέρα από τη ζηλευτή του καριέρα, ο Γουέλς έμεινε στην ιστορία όταν πραγματοποίησε τη μεγαλύτερη και πιο πετυχημένη (οκ, ίσως όχι τόσο καλόγουστη) φάρσα στην ιστορία της ανθρωπότητας. Στις 30 Οκτωβρίου του 1938, ο Αμερικανός σκηνοθέτης βγήκε στον αέρα του ραδιοφώνου και παρουσίασε ως αφηγητής, σε μορφή δελτίου ειδήσεων, αποσπάσματα από το έργο του συνονόματού του Βρετανού συγγραφέα Χ. Τζ. Γουέλς, «Ο Πόλεμος των Κόσμων». Παρά το γεγονός ότι λίγο πριν ξεκινήσει η μετάδοση ακούστηκε η ανακοίνωση «Η ραδιοφωνική εταιρία Κολούμπια και οι συνεργαζόμενες μαζί της εταιρίες, σας παρουσιάζουν τον Όρσον Γουέλς και τους συντρόφους του στο έργο του Άγγλου συγγραφέα Γουέλς "Ο Πόλεμος των Κόσμων"», όταν ο Γουέλς ξεκίνησε να αφηγείται, ήταν τέτοια η ροή και η θεατρικότητα του λόγου του που το κοινό πίστεψε ότι ακούει πραγματικά γεγονότα. Πιο συγκεκριμένα, ανάμεσα στα αποσπάσματα ο Γουέλς διέκοπτε το πρόγραμμα δίνοντας την αίσθηση πραγματικού δελτίου ειδήσεων, ενώ η αφήγηση η ίδια ήταν άκρως εντυπωσιακή: Αρχικά, «επάνω στον πλανήτη Άρη παρατηρούνται αλλεπάλληλες μυστηριώδεις εκρήξεις», έπειτα «ένας μετεωρίτης έπεσε κοντά στο Πρίνστον του Νιου Τζέρσεϊ» και για το κερασάκι στην τούρτα «δεν επρόκειτο για μετεωρόλιθο παρά για έναν κύλινδρο μέσα από τον οποίο βγήκανε πλάσματα από τον Άρη. Ήτανε οπλισμένα με μία φοβερή θερμική ακτίνα που έκαιγε ό, τι βρισκότανε μπροστά της. Πολλοί άνθρωποι σκοτώθηκαν από αυτήν και οι Αρειανοί βαδίζουν προς τη Νέα Υόρκη».
Η είδηση μεταδόθηκε από στόμα σε στόμα. Ελάχιστοι ασχολήθηκαν με το να την τσεκάρουν, ελάχιστοι έδωσαν βάση στην ανακοίνωση που προηγήθηκε στο ραδιοφωνικό σταθμό. Επικράτησε πανικός, οι άνθρωποι πίστευαν ότι οι εξωγήινοι κινούνται εναντίον τους. Μια γυναίκα από την Πενσυλβάνια γλίτωσε το θάνατο όταν, πανικόβλητη, ετοιμαζόταν να πιει δηλητήριο γιατί «προτιμώ αν είναι να πεθάνω, να πεθάνω έτσι». Την πρόλαβε ο σύζυγός της. Ο ίδιος ο Γουέλς δεν αντιλήφθηκε τίποτα από όλα αυτά μέχρι τη στιγμή που αστυνομικοί εισέβαλαν στο στούντιο και διέκοψαν την εκπομπή. Σύμφωνα με στοιχεία από τις έρευνες που έγιναν, κάπου έξι εκατομμύρια άνθρωποι άκουσαν την εκπομπή. Περίπου ένας στους τρεις την πίστεψε για αληθινή. Την επόμενη μέρα όλος ο κόσμος γελούσε με τη φάρσα. Ένα γέλιο όμως λίγο παγωμένο, αφού για πρώτη φορά έγινε αντιληπτή η δύναμη των ΜΜΕ και το τι μπορεί να προκαλέσουν σε ένα δεκτικό, απαθές κοινό.
Κι αν αυτά έγιναν 75 ολόκληρα χρόνια πριν, σε μια εποχή που το Ίντερνετ υπήρχε μόνο στη φαντασία κάποιων και ακόμα και η τηλεόραση βρισκόταν σε νηπιακό επίπεδο, στη σημερινή εποχή τα πράγματα είναι ακόμα πιο ανησυχητικά. Η παραδοχή κάθε πιθανής και απίθανης είδησης στο Ίντερνετ για αληθινή και η χωρίς τον παραμικρό έλεγχο αναπαραγωγή της είναι κάτι το ανεξήγητο για ανθρώπους με τα μέσα που έχουμε σήμερα. Αρκούν συνήθως 3 κλικ για να μπορέσει κανείς να τσεκάρει την αυθεντικότητα μιας είδησης, όμως συνήθως βαριόμαστε τόσο πολύ να κάνουμε το αυτονόητο, ή έχουμε τόσο δυνατή μέσα μας την επιθυμία να απαντήσουμε σε μια πρόκληση που κάθε πρόκληση, ακόμα και πιθανόν ψευδής και ανύπαρκτη, μας κάνει.
Ο χαμός που ακολούθησε στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης τη δήλωση του «Πέτρου Γαϊτάνου» στη σελίδα του στο facebook εναντίον των φιλόζωων, τους οποίους χαρακτηρίζει μεταξύ άλλων μισάνθρωπους και σχιζοφρενείς δεν έχει προηγούμενο. Τρόπος του λέγειν, δηλαδή, γιατί και προηγούμενο έχει και επόμενο θα έχει. Όλα αυτά που γράφτηκαν από τον καλλιτέχνη θα ήταν κατάπτυστα, αν βέβαια τα είχε όντως γράψει ο Πέτρος Γαϊτάνος. Βλέπετε, τη συγκεκριμένη σελίδα διαχειρίζεται κάποιος άλλος, με προφανή χιουμοριστικό και σατιρικό σκοπό. Το θέμα είναι ότι εδώ δε χρειάζεται καν μεγάλη αναζήτηση για να διαπιστώσει κανείς την αυθεντικότητά της: στην ίδια την περιγραφή της σελίδας, ο διαχειριστής ξεκαθαρίζει εξ αρχής ότι δεν τη διαχειρίζεται ο Γαϊτάνος, ούτε έχει καμιά σχέση με αυτήν.
Αυτό δεν εμπόδισε πολλά site να αναπαράγουν τη δήλωση αυτή, «λούζοντας» μάλιστα το Γαϊτάνο με ουκ ολίγα κοσμητικά επίθετα. Και αφού εκείνοι που οι άνθρωποι εμπιστεύονται για την ενημέρωσή τους (και πάλι, τρόπος του λέγειν) το αναπαράγουν, κάτι θα ξέρουν, σωστά; Ακολούθησαν δεκάδες χρήστες που αναπαρήγαγαν την είδηση, και έπειτα εκατοντάδες που σχολίαζαν το κάθε post, επιτιθέμενοι στον τραγουδιστή. Φτάσαμε ακόμα στο σημείο που, ενώ «έσπασα» και σχολίασα post φίλου μου πληροφορώντας ότι δεν πρόκειται για τον πραγματικό Πέτρο Γαϊτάνο (το προφανές, δηλαδή), άλλοι χρήστες δεν έδωσαν την παραμικρή σημασία και συνέχισαν παρακάτω να βρίζουν και να επιτίθενται στον «Γαϊτάνο». Απλούστατα, γιατί αυτό ήθελαν να κάνουν.
Οι παθογένειες της ελληνικής κοινωνίας δεν είναι λίγες. Ωστόσο, αν θέλουμε να βρούμε τον πυρήνα των δεινών μας, για όλα όσα τις τελευταίες δεκαετίες γίνονταν ερήμην μας, καλό θα ήταν να παραδειγματιστούμε από το συμβάν. Αντίσταση στο σύστημα και την προπαγάνδα δε γίνεται με αδράνεια, τεμπελιά και άνευ όρων αποδοχή κάθε μασημένης τροφής. Έτσι μάθαμε, έτσι μεγαλώσαμε. Να κρίνουμε χωρίς να μας ενδιαφέρουν τα στοιχεία, να μην αναζητούμε την αλήθεια. Να μας αρκεί η αλήθεια των άλλων, ακόμα κι αν είναι καταφανέστατο ψέμα. Η οργή που κρύβουμε μέσα μας, θα έπρεπε πρώτα να στοχεύει σε μας τους ίδιους, και την απάθεια του χαρακτήρα μας που επέτρεψε σε κάποιους να μας βάλουν στο τέλμα που βρισκόμαστε σήμερα. Και ο πραγματικός Γαϊτάνος, δεν έχει πει και λίγα. Δεν είναι ότι τον υπερασπίζομαι, άλλωστε το Πάσχα είμαι πιο παραδοσιακός και προτιμώ να ακούω Σαντικάι, που μεγάλωσε και έχει πια και κοιλιακούς. Αλλά είμαι αλλεργικός στην ανοησία. Είναι πια ώρα να βάλουμε το μυαλό μας να δουλέψει.
