Του Γιώργου Καλλίνη
Με την αφορμή της ίδρυσης του κόμματος «Το Ποτάμι» αλλά και τη γενικότερη διαμόρφωση του πολιτικού κομματικού σκηνικού εν όψει εκλογών, έχει νόημα να αναρωτηθούμε πώς πρέπει να διαμορφωθούν τα πολιτικά κόμματα για να εκφράσουν καλύτερα τους απογοητευμένους -από την πολιτική- πολίτες.
Το πρόβλημα έγκειται στο γεγονός ότι η οικονομική κρίση έχει απαξιώσει την πολιτική πιο πολύ από ποτέ. Το αποτέλεσμα είναι οι πολίτες να νιώθουν ότι τα κόμματα δεν εκπροσωπούν αυτούς αλλά τις αγορές και τους δείκτες ανάπτυξης. Μια απάντηση ίσως είναι τα κόμματα να γίνουν οργανωτές και εκπρόσωποι των κοινωνικών κινημάτων με χρηματοδότηση από τους πολίτες, παρά να συνεχίσουν τη στερεοτυπική μεταπολιτευτική κομματική συμπεριφορά. Σε αυτό το πνεύμα, η μεγάλη άνθηση τα τελευταία χρόνια παγκοσμίως κοινωνικών κινημάτων στο διαδίκτυο αλλά και των κινημάτων μίας θεματικής, σίγουρα ανοίγει μια συζήτηση η οποία μπορεί να αφορά και τη χώρα μας. Ακόμη και αν υπάρχουν στενά περιθώρια σε χρεωμένες και φτωχές χώρες όπως η Ελλάδα, να «εκμοντερνίσουν» την πολιτική σκηνή τους.
Στη Δύση οι ψηφοφόροι αρχίζουν να απομακρύνονται από τα παραδοσιακά κόμματα. Στην Αμερική οι ψηφοφόροι, σε έρευνα για λογαριασμό του Economist, απομακρύνονται ολοένα και περισσότερο από τους Δημοκρατικούς και Ρεπουμπλικάνους και αυτο-προσδιορίζονται ως Ανεξάρτητοι. Το ποσοστό των ανεξάρτητων ψηφοφόρων έφτασε το ποσοστό ρεκόρ 42%, σε αντίθεση με τα κόμματα, τα οποία μαζί δεν ξεπερνούσαν το 56%. Στη Μ. Βρετανία, τα επίσημα στοιχεία αποκαλύπτουν ότι τα 3 μεγάλα κόμματα (Συντηρητικοί, Εργατικοί, Φιλ. Δημοκράτες) βλέπουν με απελπισία τα εγγεγραμμένα μέλη να μειώνονται δραματικά. Σε ένα νησί 60 εκατομμυρίων, τα 3 πολιτικά κόμματα μετά βίας φτάνουν -αθροιστικά- το 1,5 εκατ. μέλη.
Τι γίνεται στην Ελλάδα; Όλα τα σημάδια δείχνουν ότι σιγά σιγά ακολουθούμε και εμείς την ίδια πορεία. Η ισχύς των κομμάτων μικραίνει κάθε μέρα και περισσότερο, τα εγγεγραμμένα μέλη αποσύρονται και η αποχή από την κάλπη μεγαλώνει, σύμφωνα με πολλές δημοσκοπήσεις. Αν και τα στατιστικά στοιχεία δεν είναι αναγκαία, εφόσον μια βόλτα στο κέντρο της πόλης αρκεί για να καταλάβεις ότι η πλειοψηφία του κόσμου βγάζει σπυράκια στο άκουσμα και μόνο της λέξης ΠΑΣΟΚ και ΝΔ. Η πολιτική έχει απογοητεύσει τους πολίτες, επειδή νιώθουν ότι δεν μπορούν να επηρεάσουν τα πράγματα. Φράσεις όπως «οι αποφάσεις παίρνονται αλλού» και «ακόμη και αν βγει το χ ή ψ κόμμα τίποτα δεν θα αλλάξει», έγιναν μόνιμες στις καθημερινές μας συζητήσεις.
Ταυτόχρονα όμως μια άλλη «δύναμη» πολιτικής έκφρασης γεννιέται. Διεθνείς αναλυτές και αρθρογραφία επιχειρηματολογούν για μια καινούργια πολιτική κουλτούρα, επηρεασμένη από τη δύναμη του διαδικτύου. Αυτο-οργανωμένα κινήματα στο διαδίκτυο, η καθημερινή ανταλλαγή απόψεων στα social media και άλλοι νέοι τρόποι οργάνωσης διαμαρτυρίας βοηθούν τους ανθρώπους να επηρεάσουν τις εξελίξεις.
Κινήματα για δικαιώματα των ομοφυλόφιλων ή ενάντια στα μεταλλαγμένα ή τις κομμένες κρατικές παροχές υγείας, δημιουργήθηκαν επειδή απλοί πολίτες θέλησαν να αλλάξουν κάτι γύρω τους και βρήκαν τρόπο να οργανωθούν και να το απαιτήσουν. Γιατί κατάλαβαν ότι έχουν πλέον αυτή τη δύναμη μέσω του internet.
Φυσικά στην Αμερική, τη Μ. Βρετανία αλλά και άλλες ανεπτυγμένες χώρες όπως η Γερμανία και η Γαλλία, η διαδικτυακή οργάνωση είναι σε πολύ καλύτερο επίπεδο από εδώ. Στη Ρουμανία (ένα πιο κοντινό παράδειγμα σε μας), οι απλοί πολίτες οργανώθηκαν μέσα από το διαδίκτυο για να σταματήσουν οι εξορύξεις χρυσού, το περασμένο φθινόπωρο. Το #unitisalvam (ενωμένοι θα σώσουμε τη Rosia Montana) έγινε σύνθημα στα χείλη του αποφασισμένου πλήθους. Η κυβέρνηση υποχώρησε.
Το μεγαλύτερο παράδειγμα εδώ στη χώρα μας, ήταν οι Σκουριές. Η ενημέρωση, η οργάνωση και η διαμαρτυρία έγιναν με βασικό μοχλό το internet και η μάχη κατά της εξόρυξης, εν τέλει, ξεπέρασε τα κόμματα. Στη τεράστια -από άποψη συμμετοχής και όχι μόνο!- συναυλία στη Θεσσαλονίκη κατά των εξορύξεων, ο κόσμος έδειξε ότι όταν οργανωθεί από τη βάση, μπορεί να επηρεάσει την κυβέρνηση και την οικονομία. Με αμεσο-δημοκρατική δομή, χωρίς ιεραρχίες.
Τα πολιτικά κόμματα, λοιπόν, χάνουν τη δύναμη τους στη Δύση και η οργάνωση της διαμαρτυρίας και αντίδρασης γίνεται κυρίως μέσω του διαδικτύου. Τα προβλήματά μας όμως είναι σύνθετα και απαιτούν σύνθετες απαντήσεις. Οι πολίτες μπορεί να έχουν ένα νέο τρόπο οργάνωσης αλλά έτσι δεν μπορούν να αντιμετωπιστούν ολοκληρωτικά τα πιο θεμελιώδη ζητήματα. Τα κινήματα υποχωρούν μετά τον αγώνα τους, δεν μετουσιώνονται σε κάτι πιο μαζικό. Άρα τα πολιτικά κόμματα έχουν ακόμη και λόγο ύπαρξης και μέλλον, να οργανώσουν και να εκπροσωπήσουν τους πολίτες και τα αιτήματά τους. Όμως, όπως αλλάζει η κοινωνία, έτσι πρέπει να αλλάξουν και τα κόμματα, αν θέλουν να παραμείνουν επίκαιρα και χρηστικά για τους πολίτες, λαμβάνοντας ταυτόχρονα υπόψη την απογοήτευση των πολιτών από την πολιτική και την ανάγκη για πιο συμμετοχική και δικαιότερη δημοκρατία.
