Ουραγός παραμένει η Ελλάδα ως προς την ελευθερία του Τύπου μεταξύ των χωρών της Ευρωπαϊκής Ένωσης σύμφωνα με την παγκόσμια έκθεση των Δημοσιογράφων Χωρίς Σύνορα (RSF) για το 2025, έχοντας κατρακυλήσει στην 89η θέση ανάμεσα σε 180 χώρες, από την 88η θέση πέρυσι. Συγκεκριμένα, στον σύνθετο δείκτη ελευθερίας του Τύπου - που συντάσσεται με βάση πέντε υποδείκτες - συγκεντρώνουμε 55,37 μονάδες, από 57,15 το 2024. Η βαθμολογία αυτή μας τοποθετεί στην προτελευταία θέση της «πορτοκαλί ζώνης», των προβληματικών χωρών.
Η Ελλάδα βρίσκεται σε χειρότερη κατάσταση από χώρες όπως η Αργεντινή, και η Ουγγαρία, ενώ ψηλότερα από τη χώρα μας είναι και η Βόρεια Μακεδονία (42η), η Βουλγαρία (70η) και η Αλβανία (80η).
Ο Νίγηρας, η Ζάμπια, η Μποτσουάνα, η Ναμπίμπια, η Σιέρα Λεόνε και η Λιβερία απολαμβάνουν μεγαλύτερη ελευθερία του Τύπου από την Ελλάδα, ενώ συνολικά μας έχουν ξεπεράσει 17 κράτη της Αφρικής.
Στις πρώτες θέσεις της κατάταξης βρίσκονται Νορβηγία, Εσθονία, Ολλανδία, Σουηδία, Φινλανδία, Δανία, Ιρλανδία, Πορτογαλία, Ελβετία και Τσεχία.
Στις τελευταίες θέσεις βρίσκονται το Αφγανιστάν, το Ιράν, η Συρία, η Κίνα, η Βόρεια Κορέα και η Ερυθραία.
Όπως σημειώνουν οι RSF σύμφωνα με το in.gr, η ελευθερία του Τύπου στη χώρα μας «βρίσκεται σε συστημική κρίση, από το 2021». Στον πρόλογο της έκθεσης αναφέρονται οι τρεις μεγάλες πληγές που στοιχειώνουν την ελευθερία του Τύπου στην Ελλάδα: Το σκάνδαλο των υποκλοπών εις βάρος (και) δημοσιογράφων, από την ΕΥΠ, που δεν έχει ακόμα διαλευκανθεί. Η υπόθεση της δολοφονίας του δημοσιογράφου Γιώργου Καραϊβάζ το 2021, για την οποία επίσης δεν έχει αποδοθεί δικαιοσύνη. Τέλος, οι διαδικασίες SLAPP, δηλαδή οι εκφοβιστικές μηνύσεις και αγωγές εις βάρος δημοσιογράφων και ΜΜΕ με σκοπό να τους φιμώσουν, παραμένουν συνηθισμένες.
Κρίση εμπιστοσύνης
Η εμπιστοσύνη του ελληνικού πληθυσμού στα ΜΜΕ της χώρας μας είναι εδώ και χρόνια από τις χαμηλότερες στην Ευρώπη, σύμφωνα με τις έρευνες των RSF. Λίγοι μεγάλοι μιντιακοί όμιλοι συνυπάρχουν με εκατοντάδες ειδησεογραφικές ιστοσελίδες σε ένα κατακερματισμένο τοπίο, τονίζει η έκθεση.
Ομοίως, λίγα επιχειρηματικά στελέχη ελέγχουν την πλειονότητα των μέσων ενημέρωσης, ενώ παράλληλα δραστηριοποιούνται σε άλλους αυστηρά ρυθμιζόμενους επιχειρηματικούς τομείς. Ορισμένοι από αυτούς έχουν στενούς δεσμούς με την πολιτική ελίτ της χώρας. Ως αποτέλεσμα, ο Τύπος είναι πολύ πολωμένος.
Πολιτικό πλαίσιο
Η βαθμολογία της Ελλάδας στο δείκτη της πολιτικής ελευθερίας του Τύπου είναι ακόμα χειρότερη από τον γενικό δείκτη. Βαθμολογούμαστε με κάτω από τη βάση (44,4 στα 100. Βρισκόμαστε στην 94η θέση, εξαιτίας μιας σειράς συστημικών πληγών: Ο ασφυκτικός κυβερνητικός έλεγχος στα δημόσια ΜΜΕ – που υπάγονται απευθείας στο γραφείο του πρωθυπουργού, με αποτέλεσμα να αμφισβητείται η ανεξαρτησία τους. Η βραδύτητα και η αναποτελεσματικότητα του Εθνικού Συμβουλίου Ραδιοτηλεόρασης, που δεν έχει αναμορφωθεί ουσιαστικά. Τέλος, η παρακολούθηση δημοσιογράφων από την ΕΥΠ – η οποία επίσης εποπτεύεται από τον πρωθυπουργό – και η στοχοποίησή τους από το παράνομο κατασκοπευτικό λογισμικό Predator.
Νομικό πλαίσιο
Οι νόμοι που ψηφίστηκαν ως απάντηση στο σκάνδαλο των τηλεφωνικών υποκλοπών Predatorgate, κρίνονται ανεπαρκείς για να προστατεύσουν τους πολίτες από την αυθαίρετη παρακολούθηση, καθώς δεν πληρούν τα ευρωπαϊκά πρότυπα. «Αγκάθι» για τη δικαιοσύνη είναι το γεγονός ότι το Ανώτατο Δικαστήριο απάλλαξε την ΕΥΠ από την εμπλοκή της στο σκάνδαλο των υποκλοπών, Το νομοσχέδιο για τα μέσα ενημέρωσης οδήγησε στη δημιουργία μιας αμφιλεγόμενης επιτροπής δεοντολογίας, αναφέρεται χαρακτηριστικά. Επίσης γίνεται αναφορά στην καταδίκη δημοσιογράφου για διάδοση ψευδών πληροφοριών, χωρίς να υπάρχουν ουσιαστικά αποδεικτικά στοιχεία, μια χαρακτηριστική περίπτωση SLAPP.–
Οικονομικό πλαίσιο
Από τους πέντε επί μέρους δείκτες που άπτονται της ελευθερίας του Τύπου στην Ελλάδα, ο χειρότερος από όλους είναι η οικονομική κατάσταση. Εκεί η χώρα μας βρίσκεται στην 127η θέση, στην τελευταία ζώνη της παγκόσμιας κατάταξης, με μόλις 35 βαθμούς στους 100, σε χειρότερη κατάτσαση από την Κολομβία, το Περού και την Αϊτή.
Η οικονομική κρίση της τελευταίας δεκαετίας, σε συνδυασμό με τη μείωση του αναγνωστικού κοινού και των διαφημιστικών προϋπολογισμών, έχει θέσει σε αμφισβήτηση τη μακροπρόθεσμη επιβίωση πολλών μέσων ενημέρωσης. Ο αντίκτυπος της νέας νομοθεσίας που αποσκοπεί στην αύξηση της διαφάνειας της ιδιοκτησίας και της χρηματοδότησης των μέσων ενημέρωσης παραμένει αβέβαιος.
Κοινωνικοπολιτισμικό πλαίσιο
Στα αρνητικά για την Ελλάδα αναφέρονται οι επιθέσεις σε εγκαταστάσεις ΜΜΕ, από «ακροαριστερούς και ακροδεξιούς ακτιβιστές που τα θεωρούν ιδεολογικούς εχθρούς» και ο σεξισμός που αντιμετωπίζουν οι γυναίκες δημοσιογράφοι στον χώρο εργασίας. Στον κοινωνικό δείκτη πέφτουμε επίσης κάτω από τη βάση (49,3 στα 100) και βρισκόμαστε στην 124η θέση, έχοντας κατρακυλήσει τέσσερις θέσεις σε σχέση με πέρυσι.
Ασφάλεια
Η αστυνομική βία κατά δημοσιογράφων που καλύπτουν διαδηλώσεις και την προσφυγική κρίση στα νησιά, οι επιθέσεις σε δημοσιογράφους σε αθλητικές εκδηλώσεις και η δολοφονία του Καραϊβάζ, που παραμένει ανεξιχνίαστη, συνθέτουν το τρίπτυχο της «ανασφάλειας». Σημειώνεται επίσης ότι «ο περιορισμένος ρόλος της ομάδας εργασίας για την προστασία των δημοσιογράφων την εμποδίζει να αντιμετωπίσει τη συστημική κρίση του ελληνικού δημοσιογραφικού κλάδου». Συνολικά στον δείκτη της ασφάλειας σκοράρουμε με 84,73 στα 100, που είναι και η καλύτερη επίδοση από όλους τους επί μέρους δείκτες. Τοποθετούμαστε στην 72η θέση σε 180 χώρες, από την 59η πέρυσι – έχοντας κατρακυλήσει 13 θέσεις.
ΣΥΡΙΖΑ: «Η πτώση στην 89η θέση αποτελεί στίγμα για την ελευθεροτυπία στη χώρα μας»
Σε ανακοίνωσή του ο ΣΥΡΙΖΑ - ΠΣ αναφέρει:
«Η πτώση από την 88η στην 89η θέση στον Παγκόσμιο Δείκτη Ελευθερίας του Τύπου, το τρέχον έτος για την Ελλάδα, στην έκθεση που συντάσσει η διεθνής οργάνωση «Δημοσιογράφοι χωρίς Σύνορα» αποτελεί στίγμα για την ελευθεροτυπία στη χώρα μας. Συγκεκριμένα, σύμφωνα με τον πίνακα, η Ελλάδα βρίσκεται στην τελευταία θέση της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Επιπλέον, βρίσκεται πιο κάτω από την Αλβανία (80η), τη Μποτσουάνα (81η) και Ζάμπια (82η).
Η συγκεκριμένη έκθεση αναδεικνύει πως η ενίσχυση των καθεστωτικών χαρακτηριστικών συνιστά στρατηγική επιλογή για την κυβέρνηση της ΝΔ. Άλλωστε, η πρώτη κίνηση του Κυρ. Μητσοτάκη, το 2019, ήταν να αναλάβει την ευθύνη της ΕΥΠ, η οποία, όπως αποκαλύφθηκε, παρακολουθούσε συστηματικά δημοσιογράφους. Το ίδιο ακριβώς έκανε τόσο με την ΕΡΤ όσο και με το Αθηναϊκό Μακεδονικό πρακτορείο ειδήσεων.
Στο ίδιο πλαίσιο της άσκησης επιρροής και ελέγχου εντάσσονται, προφανώς, και οι διάφορες λίστες χρηματοδότησης ΜΜΕ, μέσω των οποίων η κυβέρνηση τροφοδοτεί με δημόσιο χρήμα καναλάρχες και μεγαλοεκδότες.
Η κατρακύλα της χώρας στο επίπεδο της ελευθερίας του Τύπου φέρει την υπογραφή της κυβέρνησης της ΝΔ. Κι είναι καθήκον όλων των δημοκρατικών και προοδευτικών δυνάμεων να εργαστούν από κοινού για να μπει τέλος σε αυτή την κατηφόρα».
Τα όσα αναφέρει ο ΣΥΡΙΖΑ, προκάλεσαν την απάντηση του κυβερνητικού εκπροσώπου Παύλου Μαρινάκη ο οποίος σε ανάρτησή του ανέφερε:
«Ο λόγος που κάνω αυτή την ανάρτηση δεν είναι για να απαντήσω σε ένα κόμμα που καταρρέει με όλο και μεγαλύτερη ένταση δημοσκοπικά, αλλά γιατί νιώθω χρέος μου να αποκρούσω ακόμα μία απόπειρα διασποράς ψευδών ειδήσεων κατά της χώρας.
Ο ΣΥΡΙΖΑ σήμερα επέλεξε να εκδώσει μια ανακοίνωση για την κατάταξη της Ελλάδας ως προς την Ελευθερία του Τύπου από τους «Ρεπόρτερ Χωρίς Σύνορα», δηλαδή μία μη κυβερνητική οργάνωση.
Αρχικά οφείλω να διευκρινίσω ότι η έκθεση αυτή βρίθει αναληθειών αφού:
- Αναφέρεται παραπλανητικά ότι «ο Κυβερνητικός Εκπρόσωπος εποπτεύει τα δημόσια ΜΜΕ», ενώ η ΕΡΤ και το ΑΠΕ-ΜΠΕ δεν εποπτεύονται πολιτικά ούτε επιχειρησιακά. Ασκείται θεσμικά εποπτεία από υπηρεσία της Γενικής Γραμματείας Επικοινωνίας & Ενημέρωσης, η οποία είναι στελεχωμένη από μόνιμους δημοσίους υπαλλήλους και περιορίζεται αυστηρά σε διοικητικά και διαδικαστικά θέματα. Οι διοικήσεις της ΕΡΤ και του ΑΠΕ-ΜΠΕ ορίζονται με το νέο σύστημα επιλογής διοικήσεων με διαφανή διαδικασία που διεξάγεται μέσω ΑΣΕΠ, κάτι που δεν ίσχυε μέχρι πρότινος και νομοθετήθηκε επί των ημερών της δικής μας Κυβέρνησης. Κι όμως, αυτό αποσιωπάται στην εν λόγω έκθεση.
- Ίσως η πιο κραυγαλέα ανακρίβεια είναι η αναφορά της έκθεσης ότι «τροποποίηση νόμου του 2023 αύξησε (!) τον κίνδυνο να φυλακιστούν δημοσιογράφοι για δυσφήμιση». Η πραγματικότητα είναι ότι η Κυβέρνηση Μητσοτάκη κατήργησε το αδίκημα της απλής δυσφήμισης, ενισχύοντας σημαντικά τη νομική προστασία των δημοσιογράφων κατά την άσκηση των καθηκόντων τους, αφού πλέον μπορούν να διώκονται μόνο για συκοφαντική δυσφήμιση, αδίκημα που αποδεικνύεται πολύ δυσκολότερα από την καταργημένη πλέον απλή μορφή της δυσφήμισης.
- Αναφέρεται «συχνή χρήση βίας και απαγορεύσεων από την αστυνομία», αλλά αποσιωπάται επίσης ότι πριν λίγες μέρες δημοσιεύθηκε η Ετήσια Έκθεση της «Πλατφόρμας για την Προώθηση της Προστασίας της Δημοσιογραφίας και της Ασφάλειας των Δημοσιογράφων» του Συμβουλίου της Ευρώπης. Η έκθεση συντάχθηκε από τις 15 διεθνείς οργανώσεις και ενώσεις δημοσιογράφων-εταίρους της Πλατφόρμας του Συμβουλίου για την ασφάλεια των δημοσιογράφων (μεταξύ των οποίων και οι Ρεπόρτερ Χωρίς Σύνορα!). Στη φετινή έκθεση, επισημαίνεται ότι για το 2024 συνεχίστηκε η πτωτική τάση των ειδοποιήσεων που αφορούν την Ελλάδα, με μόλις 3 «ειδοποιήσεις» (alerts) για απειλές δημοσιογράφων, οι οποίες έχουν απαντηθεί από τις κρατικές μας Αρχές, όταν το 2023 υπήρξε σημαντική πτώση «προειδοποιήσεων»-alerts άνω του 80% από το 2022.
- Γίνεται με ευκολία αναφορά σε «επιθέσεις σε βάρος δημοσιογράφων του αθλητικού χώρου», αλλά η έκθεση «ξεχνά» ότι χάρη σε αυτήν την Κυβέρνηση θεσπίστηκε επιβαρυντική περίσταση για τα εγκλήματα και τις απειλές βίας εις βάρος δημοσιογράφων του αθλητικού χώρου.
- Τέλος, γράφεται πως δήθεν «Η Task Force έχει περιορισμένο πεδίο εφαρμογής», κάτι πλήρως ανακριβές. Η Task Force για την Ασφάλεια των Δημοσιογράφων είναι ολοκληρωμένος θεσμός με μηχανισμό πολιτικής διαβούλευσης, συμμετοχή επαγγελματικών ενώσεων, αστυνομίας, δικαστικών λειτουργών και δημοσιογράφων. Δεν αποτελεί ad hoc ομάδα, αλλά σταθερό θεσμικό σχήμα με τακτικές συνεδριάσεις και θεσμικά αποτελέσματα, που αναγνωρίζονται από τον ΟΑΣΕ και το Συμβούλιο της Ευρώπης.
Η μόνη αλήθεια για την ελευθερία του Τύπου στο σύνολο των κρατών της ΕΕ αποτυπώνεται ετησίως στην Ετήσια Έκθεση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για το Κράτος Δικαίου, όπου συμπεριλαμβάνεται ειδική ενότητα για τα ΜΜΕ και την ελευθερία του Τύπου. Ειδικά στην τελευταία Έκθεση για το Κράτος Δικαίου του 2024, η αξιολόγηση της Ελλάδας είναι εξαιρετικά θετική, καθώς αναγνωρίζει την ανταπόκριση της χώρας μας σε κάθε μία από τις συστάσεις που είχε διατυπώσει η Επιτροπή σε προηγούμενες εκθέσεις της.
Ειδικά για τα ΜΜΕ, επισημαίνονται βήματα προόδου, που αφορούν στην ενδυνάμωση του διοικητικού και νομοθετικού πλαισίου λειτουργίας τους, στην ενίσχυση της διαφάνειας γύρω από το ιδιοκτησιακό τους καθεστώς με τη λειτουργία των Μητρώων Έντυπου και Ηλεκτρονικού Τύπου, στη διασφάλιση της διαφάνειας στην κατανομή των πάσης φύσεως κρατικών ενισχύσεων και κρατικής διαφήμισης, καθώς και στην προστασία της ελευθερίας του λόγου και του δημοσιογραφικού λειτουργήματος, ενώ αξίζει να αναφερθεί και η Συλλογική Σύμβαση Εργασίας για τους δημοσιογράφους που εργάζονται στον ευρύτερο δημόσιο τομέα που χαιρετίζεται από το σύνολο των ενώσεων δημοσιογράφων.
Ακόμα και η απελπισία των κομμάτων της αντιπολίτευσης δεν αποτελεί δικαιολογία για το γεγονός ότι, προκειμένου να διασωθούν πολιτικά, συκοφαντούν συστηματικά την Ελλάδα».
Ο ΣΥΡΙΖΑ - ΠΣ απαντώντας στον Παύλο Μαρινάκη, σε νέα του ανακοίνωση χαρακτήρισε τον κυβερνητικό εκπρόσωπο «θεματοφύλακα της Ελευθεροτυπίας».
Αναλυτικά:
«Ο συνομιλών με την οργάνωση «Ομάδα Αλήθειας» κυβερνητικός εκπρόσωπος, Παύλος Μαρινάκης, εμφανίζεται ως θεματοφύλακας της Ελευθεροτυπίας. Θα μπορούσε να χαρακτηριστεί ως κακό ανέκδοτο, αλλά δυστυχώς είναι κάτι πολύ χειρότερο. Στην προσπάθειά του να «αποκαταστήσει την αλήθεια», το μόνο που κατάφερε είναι να προσθέσει επιπλέον ψέματα και να διαστρεβλώσει τα όσα αποτυπώνουν στην αξιολόγησή τους οι «Δημοσιογράφοι χωρίς Σύνορα»
Συγκεκριμένα: Αληθεύει ή όχι ότι στο πρώτο Προεδρικό Διάταγμα, που εκδόθηκε τον Ιούλιο του 2019, προβλεπόταν η υπαγωγή της Γενικής Γραμματείας Ενημέρωσης και Επικοινωνίας απευθείας στον Κυρ. Μητσοτάκη, η οποία είναι αρμόδια για την εποπτεία των ΜΜΕ, της ΕΡΤ και του Αθηναϊκού – Μακεδονικού Πρακτορείου Ειδήσεων;
Αληθεύει ή όχι ότι στον πρόσφατο… διαγωνισμό για την προεδρία της ΕΡΤ, ο εκλεκτός της ΝΔ, πρόεδρος προσπέρασε στη βαθμολογία τους δύο συνυποψήφιούς του στη λίστα του ΑΣΕΠ με τα μόρια που πήρε στην προφορική συνέντευξη;
Αληθεύει ή όχι ότι ο πρώην διευθυντής του πρωθυπουργικού γραφείου κ. Δημητριάδης, στις 5/8/2022, κατέθεσε αγωγή εναντίον της Εφημερίδας των Συντακτών, των Reporters United και του δημοσιογράφου Θανάση Κουκάκη για τις αποκαλύψεις αναφορικά με το σκάνδαλο των υποκλοπών, με την οποία ζητούσε συνολική αποζημίωση ύψους 550.000 ευρώ;
Αληθεύει ή όχι ότι, μετά από 5 χρόνια, η δολοφονία του δημοσιογράφου Γιώργου Καραΐβάζ παραμένει ανεξιχνίαστη;
Αληθεύει ή όχι ότι η κυβέρνηση, μετά τις δύο «λίστες Πέτσα», πρόσφατα προχώρησε σε μία ακόμη παροχή δημοσίου χρήματος στους καναλάρχες, μέσω κονδυλίου του υπουργείου Ανάπτυξης, προκειμένου να… καταπολεμηθεί η ακρίβεια στα σούπερ μάρκετ, το οποίο ανέρχεται στα 8,2 εκατομμύρια ευρώ;
Αληθεύει ή όχι ότι ο φωτορεπόρτερ Γ. Λιάκος χτυπήθηκε από χειροβομβίδα των ΜΑΤ, ενώ κάλυπτε διαδήλωση στις 16/3/2023;
Αληθεύει ή όχι ότι φωτορεπόρτερ που κάλυπτε κινητοποίηση έξω από το Α.Τ. Ζωγράφου, τον Ιανουάριο του 2024, χτυπήθηκε στο κεφάλι από αστυνομικό;
Αληθεύει ή όχι ο φωτορεπόρτερ Μ. Λώλος χτυπήθηκε από χειροβομβίδα κρότου-λάμψης των ΜΑΤ, στο συλλαλητήριο για τα Τέμπη στις 26/1/2025;
Αληθεύει ή όχι ότι οι φωτορεπόρτερς, Ορ. Παναγιώτου και Αλ. Μπελτές, χτυπήθηκαν από αστυνομικές δυνάμεις κατά το συλλαλητήριο για τα Τέμπη στις 28/2/2025;
Όλα τα παραπάνω, αλλά και πολλά άλλα ακόμη, επιβεβαιώνουν την επισήμανση της έκθεσης των Δημοσιογράφων χωρίς Σύνορα ότι η ελευθερία του Τύπου στη χώρα μας «βρίσκεται σε συστημική κρίση, από το 2021». Εν κατακλείδι: η μόνη δυσφήμιση για τη χώρα είναι η κυβέρνηση της Νέας Δημοκρατίας και οι άθλιες πρακτικές της. Ας βάλει τώρα ο κ. Μαρινάκης την οργάνωση που τροφοδοτεί η κυβέρνηση ΝΔ μέσω απευθείας αναθέσεων δημοσίου χρήματος να μας μιλήσει για την ελευθερία του Τύπου. 6 χρόνια κυβέρνηση ντροπή χωρίς σύνορα».
