Άσχημη είναι σήμερα η κατάσταση της ατμόσφαιρας στο Λεκανοπέδιο Αττικής, όσον αφορά τα επιβλαβή αιωρούμενα και εισπνεόμενα σωματίδια PM2.5 (με διάμετρο έως 2,5 εκατομμυριοστά του μέτρου), εξαιτίας των πυρκαγιών, σύμφωνα με το Εθνικό Αστεροσκοπείο Αθηνών (ΕΑΑ).
Την ώρα που τα πύρινα μέτωπα σε πολλές περιοχές της χώρας βρίσκονται σε εξέλιξη με τις πυροσβεστικές δυνάμεις να δίνουν μάχη, μια άλλη εξίσου σημαντική παράμετρος της καταστροφής έχει μπει για τα καλά στις συζητήσεις των επιστημόνων. Οι ειδικοί προειδοποιούν τις ευπαθείς ομάδες και κυρίως όσους αντιμετωπίζουν σοβαρά αναπνευστικά προβλήματα να μείνουν στα σπίτια τους και να μην μετακινούνται άσκοπα.
Οι συγκεντρώσεις αιωρούμενων σωματιδίων στην Αττική εξαιτίας της φωτιάς στη Βαρυμπόμπη και τις άλλες περιοχές άγγιξαν επίπεδα - ρεκόρ. Τα επίπεδα των αιωρούμενων σωματιδίων (PM 2,5) ξεπέρασαν τα 250 μικρογραμμάρια ανά κυβικό μέτρο αέρα σε πολλές περιοχές του Λεκανοπεδίου (ακόμη και στο κέντρο της πόλης).
Για την επικινδυνότητα των μικροσωματιδίων καπνού που αιωρούνται στην ατμόσφαιρα μετά τις φωτιές μίλησε ο καθηγητής Πνευμονολογίας, Παναγιώτης Μπεχράκης, στο protothema.gr, καθώς μπορεί μακροπρόθεσμα να προκαλέσουν μέχρι και καρκίνο. «Αυτά τα μικροσωματίδια που παράγονται από τις πυρκαγιές των δασών έχουν αυξημένη τοξικότητα και πρέπει όσο μπορούμε να τα αποφεύγουμε», ανέφερε ο ίδιος, σημειώνοντας ότι η μακροχρόνια εισπνοή τους μπορεί να προκαλέσει σημαντικά προβλήματα υγείας.
Όπως εξήγησε, τα συγκεκριμένα μικροσωματίδια έχουν αεροδυναμικό σχήμα και πολύ μικρή διάμετρο έτσι ώστε παρασύρονται από εισπνεόμενο ρεύμα αέρος και φτάνουν πολύ βαθιά μέσα στο αναπνευστικό σύστημα όπου διεγείρουν έναν μηχανισμό φλεγμονής που προσβάλλει όλα τα όργανα αρχίζοντας πρώτα από το αναπνευστικό, αλλά και από το κυκλοφορικό. «Ευθύνονται για υπερτασικά επεισόδια, αρρυθμίες, στεφανιαία προβλήματα κι έχουν αποδειχθεί ότι είναι ακόμα και καρκινογόνα μακροπρόθεσμα», δήλωσε χαρακτηριστικά.
Αναφορικά με τα μικρά παιδιά, συνέστησε ιδιαίτερη προσοχή, σημειώνοντας ότι όταν βγουν έξω κι εκτεθούν σε τέτοιου είδους περιβάλλον, «τρέχουν, παίζουν, κινούνται άρα εισπνέουν μεγάλη ποσότητα αέρος σε σχέση με το σωματικό τους βάρος, τον εισπνέουν με μεγάλη ροή και άρα η διεισδυτικότητα των σωματιδίων είναι δεδομένη». «Και το χειρότερο είναι ότι το παιδί εισπνέει σε χαμηλό ύψος από την επιφάνεια του εδάφους. Οι μετρήσεις έχουν γίνει σε ύψος 2 μέτρων, ενώ το παιδί αναπνέει σε ύψος 40-50 εκατοστών. Η επίδραση τους στα παιδιά είναι πολύ μεγαλύτερη. Πρέπει να προστατεύσουμε τουλάχιστον τα παιδιά όσο μπορούμε», υπογράμμισε. Επιπλέον αναφέρθηκε στους κινδύνους για τις εγκύους, επισημαίνοντας ότι πρέπει να φροντίσουν να μην εκτεθούν και να μην εισπνεύσουν αυτόν τον ρύπο, «γιατί ξέρουμε ότι προκαλεί προβλήματα στο έμβρυο, όπως χαμηλό σωματικό βάρος, πρόωρο τοκετό κλπ».
O Παναγιώτης Μπεχράκης σημείωσε ότι άτομα με καρδιαγγειακά προβλήματα, ηλικιωμένοι, με άσθμα ή αναπνευστικά νοσήματα, «καλό είναι να φορούν σωστή μάσκα (ιδανικά ΚΝ -95) και να μείνουν στο σπίτι, να μην περπατούν πολύ». Όπως επισημαίνει, η χρήση μάσκας ακόμα και μέσα στο σπίτι και η εισπνοή από τη μύτη βοηθούν διότι τα φίλτρα των κλιματιστικών συχνά δεν σταματούν αυτούς τους ρύπους. «Παραμονή στο σπίτι, κλειστές πόρτες και παράθυρα, αν βγούμε έξω, επειδή είναι απαραίτητο, να εισπνέουμε από τη μύτη και να φοράμε καλή μάσκα για να μας προστατεύει από τα μικροσωματίδια που διεισδύουν βαθιά μέσα στο αναπνευστικό σύστημα και προκαλούν αντιδράσεις. Αυτά είναι τα μέτρα που όλοι ξέρουμε και καλό είναι να τα εφαρμόσουμε», κατέληξε.
Βρεγμένες πετσέτες και σεντόνια
«Το τοξικό νέφος, αν μπορούμε να το πούμε έτσι, έχει μέσα του τα πάντα. Μικροσωματίδια και βλαβερές ενώσεις που αναπτύσσονται και μεταφέρονται με την πυρκαγιά γιατί η φωτιά δεν καίει μόνο δάσος καίει σπίτια, εργοστάσια και αποθήκες. Η σύσταση λοιπόν αφορά ανθρώπους που αντιμετωπίζουν προβλήματα με το αναπνευστικό τους να μείνουν σπίτια τους και να βάλουν σε χαραμάδες βρεγμένες πετσέτες και σεντόνια ώστε να απορροφήσουν τα αιωρούμενα σωματίδια. Είναι επιβλαβή και καλό είναι να μην εκτίθενται όσοι έχουν προβλήματα», δηλώνει ο γενικός γραμματέας της Ακαδημίας Αθηνών και εθνικός εκπρόσωπος για την Κλιματική Αλλαγή καθηγητής Χρήστος Ζερεφός.
Από την πλευρά του ο πνευμονολόγος και βουλευτής της Νέας Δημοκρατίας Ζήσης Τζηκαλάγιας επισήμανε ότι: «Πρέπει να περιορίσουμε την άσκοπη μετακίνηση και αν είμαστε έξω να φοράμε μάσκα. Αυτοί που έχουν χρόνιες παθήσεις και οι γυναίκες που κυοφορούν πρέπει να δείχνουν πολύ μεγάλη προσοχή και να μην μετακινούνται άσκοπα».
«Τοξικό κοκτέιλ»
Ως ένα «τοξικό κοκτέιλ» χαρακτήρισε την αποπνικτική ατμόσφαιρα από τον καύσωνα και τις φωτιές η Διευθύντρια 10ης Πνευμονολογικής Κλινικής του «Σωτηρία», Μερόπη Μανταίου, τονίζοντας ότι η μάσκα προστασίας για τον κορωνοϊό θα προστατεύει πλέον και από την αιθάλη. Όπως ανέφερε, αυξάνονται τα αναπνευστικά προβλήματα από το «τοξικό κοκτέιλ» που υπάρχει στην ατμόσφαιρα από τις πυρκαγιές και τον καύσωνα.
«Τα προβλήματα έχουν αυξηθεί για τους αναπνευστικούς ασθενείς και για τους καρδιοπαθείς. Πρέπει να περιορίζουμε τις μετακινήσεις μας όσο το δυνατόν περισσότερο και να κυκλοφορούμε με μάσκα που προστατεύει και για την Covid και για την αιθάλη» ανέφερε χαρακτηριστικά, μιλώντας το πρωί της Πέμπτης στο Mega.
Όσον αφορά τα παιδιά, τόνισε ότι η μάσκα είναι απαραίτητη και για αυτά, όπως ισχύει για όλους και σημείωσε ότι αρκεί μια απλή μάσκα που δεν αφήνει την αιθάλη να περάσει. «Να μην είναι εκτεθειμένα πολύ ώρα, να μην βγαίνουν έξω», σημείωσε. Αναφορικά με το αν μπορούν τα κλιματιστικά που έχουμε στην Ελλάδα να συγκρατήσουν τα επικίνδυνα σωματίδια, η ίδια απάντησε καταφατικά, λέγοντας πως «έτσι κι αλλιώς... δεν έχουμε κάτι καλύτερο να κάνουμε».
Με την άποψη ότι η χρήση μάσκας είναι το βασικό όπλο για την αντιμετώπιση της αποπνικτική ατμόσφαιρας που έχει δημιουργηθεί από τον καύσωνα και το τοξικό νέφος των πυρκαγιών, συμφώνησε και ο Καθηγητής Περιβαλλοντικής Μηχανικής του ΑΠΘ, Δημοσθένης Σαρηγιάννης. Ο καθηγητής συνιστά να χρησιμοποιείται η μάσκα ΚΝ95 και όχι η απλή που είχαμε συνηθίσει μέχρι τώρα για τον κορωνοϊό, ενώ ανέφερε ότι τα σωματίδια από τις πυρκαγιές θα αιωρούνται για πολλές ημέρες στην ατμόσφαιρα.
Μέτρα προστασίας από τον καπνό και τα αιωρούμενα σωματίδια
Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας η ανάφλεξη οργανικής καύσιμης ύλης απελευθερώνει στην ατμόσφαιρα διάφορους ρυπαντές όπως μονοξείδιο του άνθρακα, οξείδια του αζώτου (ΝΟx), διοξείδιο του θείου, αιωρούμενα σωματίδια (Α.Σ.) καθώς και άλλες ουσίες οι οποίες απελευθερώνονται στην ατμόσφαιρα εξαιτίας της καύσης υλικών όπως σκουπιδιών, εγκαταλειμμένων υλικών ή οικίσκων που ενδέχεται να βρίσκονται εντός του πεδίου της πυρκαγιάς.
Τα αιωρούμενα σωματίδια είναι πιθανόν να διεισδύσουν μέχρι το κατώτερο αναπνευστικό σύστημα (πνεύμονες) ενώ τα μικρότερης διαμέτρου μικροσωματίδια ενδέχεται να περάσουν και στην κυκλοφορία του αίματος. Η προσωρινή υπερσυγκέντρωση αυτών των ουσιών καθώς και η μεταφορά τους με τη βοήθεια του ανέμου σε γειτνιάζουσες περιοχές ενδέχεται να δημιουργήσουν βραχυπρόθεσμα ή/και μακροπρόθεσμα προβλήματα υγείας στο γενικό πληθυσμό και ιδίως στις ομάδες υψηλού κινδύνου.
Οι ομάδες υψηλού κινδύνου από έκθεση σε καπνό είναι άτομα με άσθμα ή άλλα αναπνευστικά νοσήματα, άτομα με καρδιοαγγειακές παθήσεις, χρονίως πάσχοντες, ηλικιωμένοι, παιδιά, έγκυοι και καπνιστές. Η έκθεση στον καπνό μιας πυρκαγιάς ενδέχεται να προκαλέσει ερεθισμούς στα μάτια και την αναπνευστική οδό, βήχα, βρογχίτιδα, ενδέχεται να επιδεινώσει ή να πυροδοτήσει συμπτώματα κρίσης άσθματος και σε ορισμένες περιπτώσεις διαταραχή της αναπνευστικής λειτουργίας όπως δύσπνοια. Επίσης, σε άτομα με υποκείμενα νοσήματα ενδέχεται να συμβάλει σε διαταραχές ρυθμού της καρδιάς και σε ακραίες περιπτώσεις σε καρδιαγγειακά επεισόδια με κατάληξη το θάνατο. Ιδιαίτερα σημαντικός είναι ο κίνδυνος εγκαυμάτων του κατώτερου αναπνευστικού συστήματος εξαιτίας της εισπνοής θερμών αερίων, τα οποία μπορεί να προκαλέσουν σημαντικές επιπλοκές, αναφέρεται σε εγκύκλιο του υπουργείου Υγείας με θέμα : Λήψη μέτρων διασφάλισης της Δημόσιας Υγείας σε περιπτώσεις φυσικών καταστροφών όπως οι πυρκαγιές .
Μία πυρκαγιά, εκτός από την περιοχή στην οποία εκδηλώνεται, ενδέχεται να επηρεάσει και άλλες περιοχές, εξαιτίας της μεταφοράς του καπνού μέσω των ανέμων. Επομένως, η λήψη μέτρων προστασίας είναι απαραίτητη ακόμη και σε περιοχές όπου η καθημερινή δραστηριότητα δεν επηρεάζεται άμεσα, αλλά καλύπτονται από το νέφος του καπνού της πυρκαγιάς. Για το λόγο αυτό, προτείνεται η ενημέρωση του κοινού για τη λήψη των παρακάτω μέτρων προστασίας κατά τη διάρκεια της πυρκαγιάς στις περιοχές που είτε βρίσκονται πλησίον αυτής, είτε επηρεάζονται από τον καπνό και την αυξημένη θερμοκρασία.
Πιστή τήρηση των οδηγιών των αρμόδιων αρχών. Παραμονή σε κλειστούς χώρους. Σε περίπτωση όπου κατοικημένες περιοχές βρίσκονται πλησίον μιας δασικής πυρκαγιάς κι επηρεάζονται από τον καπνό προτείνεται η ελάττωση των άσκοπων μετακινήσεων και η παραμονή σε κλειστούς χώρους χωρίς απευθείας επικοινωνία με τον εξωτερικό αέρα (κλείσιμο παραθύρων, πορτών και λοιπών διόδων αέρα προς το εσωτερικό). Εξασφάλιση του δροσισμού των εσωτερικών χώρων των κατοικιών.
Εφόσον οι κατοικίες διαθέτουν σύστημα κλιματισμού, προτείνεται η χρήση του στη λειτουργία ανακύκλωσης του εσωτερικού αέρα, ώστε να ελαχιστοποιηθεί η επιβάρυνση της ποιότητας του αέρα στους εσωτερικούς χώρους. Η επιλογή εισαγωγής «φρέσκου αέρα» που παρέχεται από ορισμένα συστήματα κλιματισμού πρέπει να απενεργοποιείται κατά τη διάρκεια της πυρκαγιάς για να αποφευχθεί η εισροή καπνού από το εξωτερικό περιβάλλον. Επίσης, είναι απαραίτητη η σωστή συντήρηση των φίλτρων των συστημάτων κλιματισμού και αν είναι εφικτή, αντικατάστασή τους με φίλτρα πιστοποιημένα για κατακράτηση ΑΣ2.52.
Παραμονή σε κλιματιζόμενους χώρους: Δημόσια κτίρια, ή άλλες εγκαταστάσεις που διαθέτουν συστήματα κλιματισμού και μπορούν να διατεθούν για την προστασία των ευαίσθητων ομάδων από τον καπνό. Κατά τη διάρκεια εκδήλωσης πυρκαγιάς συστήνεται οι κλιματιζόμενοι χώροι που θα χρησιμοποιηθούν ως χώροι συγκέντρωσης να λειτουργούν τις κλιματιστικές μονάδες τους στην επιλογή της ανακύκλωσης του αέρα, ώστε να μην είναι δυνατή η είσοδος του καπνού στο χώρο.
Περιορισμός Μετακινήσεων: Θα πρέπει να αποφεύγονται οι άσκοπες μετακινήσεις . Σε περίπτωση όμως χρήσης του αυτοκινήτου, προτείνεται η ρύθμιση του συστήματος κλιματισμού του οχήματος στη λειτουργία ανακύκλωσης του εσωτερικού αέρα, ώστε να ελαχιστοποιηθεί η είσοδος του καπνού στην καμπίνα των επιβατών.
Μείωση των πηγών ρύπανσης του εσωτερικού αέρα εντός του σπιτιού: Κατά τη διάρκεια μιας πυρκαγιάς πρέπει να αποφεύγεται το κάπνισμα στο εσωτερικό των κατοικιών, το μαγείρεμα με τη χρήση ψησταριάς, η χρήση τζακιού για ψήσιμο/μαγείρεμα, η χρήση αεροζόλ (εντομοκτόνα, αρωματικά χώρου, σπρέι μαλλιών) και οποιαδήποτε άλλης πηγής που ενδέχεται να επιβαρύνει την ποιότητα του εσωτερικού αέρα.
Χρήση μέτρων ατομικής προστασίας (ΜΑΠ) από τον καπνό: Κάποια άτομα που ανήκουν σε ευαίσθητες ομάδες ενδέχεται να απαιτηθεί να χρησιμοποιήσουν μάσκες για να προστατευθούν από τον καπνό και τις αναθυμιάσεις. Σε αυτή την περίπτωση, το φίλτρο της μάσκας πρέπει να είναι πιστοποιημένο για κατακράτηση Α.Σ.2.5 και να εξασφαλίζεται ότι η μάσκα εφαρμόζει καλά στο στόμα και τη μύτη του ατόμου.
Σε περίπτωση που κάποιο άτομο ή οι οικείοι του παρουσιάσουν οποιαδήποτε συμπτώματα εξαιτίας του καπνού ή των συνθηκών της πυρκαγιάς (ενδεικτικά αναφέρονται η δύσπνοια, σύγχυση, σπασμοί, καρδιοαναπνευστικά προβλήματα, απώλεια συνείδησης) πρέπει να αναζητηθεί αμέσως ιατρική συνδρομή.
Live οι τιμές των σωματιδίων ανά περιοχή
Μπορεί κανείς να βλέπει σε πραγματικό χρόνο τα στοιχεία ανά περιοχή στη διεύθυνση: https://influx.chemistry.uoc.gr/sensors/
Ο χάρτης παρουσιάζει τα ωριαία επίπεδα συγκεντρώσεων των σωματιδίων PM2.5 σε μικρογραμμάρια ανά κυβικό μέτρο αέρα. Τα στοιχεία προέρχονται από το δίκτυο αισθητήρων του Ινστιτούτου Ερευνών Περιβάλλοντος του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών (ΙΕΠΒΑ/ΕΑΑ), που λειτουργεί στο πλαίσιο της Εθνικής Ερευνητικής Υποδομής ΠΑΝΑΚΕΙΑ της Γενικής Γραμματείας Έρευνας και Καινοτομίας και σε συνεργασία με την Περιφέρεια Αττικής.
Το ΕΑΑ επισημαίνει ότι στις επιβαρυμένες περιοχές με υψηλές τιμές PM2.5 αν οι κάτοικοι είναι ανάγκη να εξέλθουν των κατοικιών τους, πρέπει να χρησιμοποιούν μάσκες αυξημένης προστασίας N95, ΚΝ95 ή FFP2 (όχι τις απλές χειρουργικές), που παρέχουν καλύτερη προστασία από τα σωματίδια PM2.5, και επίσης να ακολουθούν τις σχετικές οδηγίες που περιλαμβάνονται σε πρόσφατη εγκύκλιο του Υπουργείου Υγείας.
