Της Κωνσταντίνας Καδέρη
Περιστατικά με φωνές, ύβρεις, απρεπείς χειρονομίες ακόμα και σωματική βία αποτελούν συχνό φαινόμενο στους δρόμους των ελληνικών πόλεων, γεγονός που φαίνεται να επιδεινώνεται συνεχώς. Στοιχεία από το Ευρωβαρόμετρο για το 2023 δείχνουν ότι το 92% των Ελλήνων οδηγών θεωρεί επικίνδυνους τους άλλους οδηγούς. Την ίδια στιγμή έρευνες υπογραμμίζουν πως οι τυπικές συμπεριφορές επιθετικής οδήγησης, όπως η υπερβολική ταχύτητα, η οδήγηση πολύ κοντά στο προπορευόμενο όχημα ή η μη συμμόρφωση με τον Κώδικα Οδικής Κυκλοφορίας, αναπτύσσονται και πολλές φορές εντείνονται, όταν οι οδηγοί είναι υπερβολικά θυμωμένοι.
Η Αμερικανική Υπηρεσία Οδικής Ασφάλειας (NHTSA) ορίζει την «οδική οργή» (αγγ: road rage) ως την περίπτωση που ένας οδηγός «διαπράττει κινούμενες τροχαίες παραβάσεις με σκοπό να θέσει σε κίνδυνο άλλα πρόσωπα ή περιουσία». Τι συμβαίνει με την ελληνική περίπτωση; Γιατί οδηγούμε οργισμένοι και κατά πόσο αυτό μπορεί να αποτελέσει αιτία πρόκλησης τροχαίου ατυχήματος;
Οι Έλληνες θυμώνουμε, κορνάρουμε, προσπερνάμε, βρίζουμε – Τα συντριπτικά ποσοστά
Ο θυμός που ξεχειλίζει στους ελληνικούς δρόμους μπορεί να μετρηθεί στις δεκάδες τροχονομικές παραβάσεις που διαπράττουν -επί σκοπού πολλές φορές- οι οδηγοί σε καθημερινή βάση, ενώ αποτυπώνεται πολύ καλά στην έρευνα του ιδρύματος Fondation Vinci Autoroutes η οποία διενεργήθηκε από το Ινστιτούτο Ipsos με τη συμμετοχή 12.400 ατόμων από 11 ευρωπαϊκές χώρες, μεταξύ αυτών και της χώρας μας.
Όπως προκύπτει από τα αποτελέσματα και παρατηρούμε στο παραπάνω γράφημα, 5 στους 10 Έλληνες κολλούν εσκεμμένα στο αυτοκίνητο του οδηγού που τους εκνευρίζει ενώ το 60% κορνάρει άσκοπα και το 63% έχει εξυβρίσει κάποιον άλλον οδηγό. Περισσότεροι από τους μισούς δεν τηρούν τις αποστάσεις ασφαλείας και το 36% προσπερνά από τη δεξιά λωρίδα στον αυτοκινητόδρομο. Το 44% δεν φοράει πάντα ζώνη ασφαλείας και το 41% τηλεφωνεί οδηγώντας. Το 49% ρυθμίζει, οδηγώντας, το GPS του και ένα συντριπτικά 79% ξεπερνάει κατά λίγα χιλιόμετρα το όριο ταχύτητας.
Μπορούμε να καταλάβουμε καλύτερα τα ποσοστά, αν λάβουμε υπόψη μας τα πάμπολλα παραδείγματα τέτοιων συμπεριφορών που κυκλοφορούν στο διαδίκτυο, τα οποία προς χάριν αστεϊσμού βιντεοσκοπούνται και αναρτώνται στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, χωρίς να γίνεται πάντοτε αντιληπτό το ευρύτερο μέγεθος του προβλήματος.
Γιατί θυμώνουμε – Αγχωτικό σπορ η οδήγηση
Τι προκαλεί, λοιπόν, το θυμό όταν οδηγούμε; Σύμφωνα με μελετητές το κοινωνικό κύρος (status), το φύλο, η εθνικότητα και η ηλικία, παίζουν αποφασιστικό ρόλο στην ανάπτυξη, τη διατήρηση και την επιδείνωση των επιθετικών συμπεριφορών στο δρόμο. Για παράδειγμα, ευρήματα ερευνών έδειξαν ότι το 84% των οδηγών, κορνάρουν τουλάχιστον µία φορά όταν το προπορευόμενο αυτοκίνητο είναι παλαιό, ενώ μόλις οι μισοί οδηγοί δηλώνουν ότι κορνάρουν όταν έχουν μπροστά τους ένα καινούριο όχημα.
Ανάλογη μελέτη στον Καναδά διεξάχθηκε για να μετρηθεί ο παράγοντας της εθνικότητας. Οι επαναλήψεις κορναρίσµατος φαίνεται πως ήταν σημαντικά λιγότερες όταν το αυτοκίνητο δε διέθετε κάποια τέτοια ένδειξη ενώ σύμφωνα με έρευνα της Αμερικάνικης Ομοσπονδίας Αυτοκίνησης πιο επιθετικοί στο δρόμο είναι η ηλικία 25-39 ενώ ακολουθεί η ηλικιακή ομάδα των 40-59, με 3η κατηγορία τους οδηγούς μέχρι 25 ετών.
Μάλιστα, βάσει ευρημάτων της Goodyear και του London School of Economics and Political Science (LSE), η επιθετική συμπεριφορά στον δρόμο φαίνεται να είναι μεταδοτική καθώς το 87% των ερωτηθέντων οδηγών παραδέχτηκε ότι η καλή συμπεριφορά των υπολοίπων οδηγών, κάνει και εκείνους περισσότερο προσεκτικούς. Παράλληλα, το 55% των συμμετεχόντων δήλωσε πως όταν κάποιος οδηγός τους προκαλέσει ή τους εκνευρίσει στον δρόμο είναι πολύ πιθανό να «ξεσπάσουν» σε κάποιον άλλο οδηγό αργότερα.
Ακολούθως, σε έρευνα που πραγματοποιήθηκε από το Ινστιτούτο Τεχνολογίας της Μασαχουσέτης (ΜΙΤ) σχετικά με το στρες των οδηγών, παρατηρήθηκε ότι το στρες των οδηγών που εκτίθενται σε συνθήκες κυκλοφοριακής συμφόρησης είναι ανάλογο με το στρες των ατόμων που κάνουν extreme sports. Από τη βιβλιογραφία είναι καλά τεκμηριωμένο ότι το άγχος ναι μεν κάνει το άτομο πιο ευερέθιστο και συμβάλλει στην υιοθέτηση επιθετικών συμπεριφορών, αλλά ο βαθμός επίδρασης του διαφέρει, καθώς κάποιοι επηρεάζονται σε μεγαλύτερο βαθμό ενώ κάποιοι άλλοι λιγότερο.
Τι κάνει η Ελλάδα για τους οργισμένους οδηγούς της
Το Κέντρο Εθισμού και Ψυχικής Υγείας του Καναδά θεωρεί πως η επιθετική οδήγηση, συμπεριλαμβανομένης της οδικής οργής, φέρεται να είναι η αιτία για τα μισά αυτοκινητιστικά ατυχήματα στις ΗΠΑ. Με γνώμονα αυτό αξίζει να αναφέρουμε πως με εξαίρεση την περίοδο της πανδημίας, στην Ελλάδα σημειώθηκε ένα από τα υψηλότερα ποσοστά νεκρών (56%) σε τροχαία δυστυχήματα που συμβαίνουν σε κατοικημένες περιοχές σε σχέση με τον ευρωπαϊκό μέσο όρο, που ανέρχεται στο 36%, σύμφωνα με στοιχεία της Eurostat.
Η ελληνική πολιτεία έχει εξαγγείλει τη δημιουργία του Εθνικού Στρατηγικού Σχεδίου Οδικής Ασφάλειας για την περίοδο 2021-30 του υπουργείου Υποδομών και Μεταφορών, το οποίο συντάχθηκε με την επιστημονική υποστήριξη του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου και στόχος του είναι η μείωση των νεκρών και των σοβαρά τραυματιών από τροχαία ατυχήματα στο μισό από τα τρέχοντα ποσοστά έως το 2030. Ωστόσο, ο όρος «οδική οργή» δεν αναγράφεται πουθενά στο εν λόγω κείμενο και τα μέτρα που αντιστοιχίζονται στη «συμπεριφορά του χρήστη οδηγού» αναφέρονται ως επί το πλείστον σε «μέτρα μεσαίας προτεραιότητας».
