*Της Λεμονιάς Βασβάνη | Από την έντυπη έκδοση "Τύπος Θεσσαλονίκης"
Ιδιαίτερα έντονο είναι φέτος το φαινόμενο της ακαρπίας ελιάς Χαλκιδικής, που αγγίζει το 90% (!) με τους παραγωγούς να κρούουν τον κώδωνα του κινδύνου και να ζητούν λήψη μέτρων από την πολιτεία.
Συλλογικοί & Συνεταιριστικοί Φορείς Καλλιέργειας Ελιάς της Περιφερειακής Ενότητας Χαλκιδικής έστειλαν επιστολή προς τον Υπουργό Αγροτικής Ανάπτυξης& Τροφίμων κ. Λευτέρη Αυγενάκη, αλλά και άλλους αποδέκτες, με στόχο να επισημάνουν το πρόβλημα και να ζητήσουν να εξεταστεί το αίτημά τους για την στήριξη και ενίσχυση των ελαιοκαλλιεργητών της Π.Ε. Χαλκιδικής.
Μιλώντας στο «ΤyposThes» ο κ. Δημήτρης Ευαγγελινός εκ μέρους του Biolivia, Αγροτικού Συνεταιρισμού Παραγωγών Βιολογικής Ελιάς Ολύνθου, σημείωσε ότι «το φαινόμενο της ακαρπίας συνδέεται κάπως με το πώς κύλησε η προηγούμενη χρονιά. Πέρυσι είχαμε μια δυνατή παραγωγή. Συνήθως την επόμενη χρονιά το δέντρο καρπίζει στο 20-30%. Όμως δυστυχώς διαπιστώνουμε πως το φαινόμενο της παρενιαυτοφορίας σε συνδυασμό με τις επιπτώσεις της κλιματικής κρίσης μας έφεραν στο απόλυτο μηδέν. Χιλιάδες δέντρα είναι άδεια και για κάποιους παραγωγούς δεν θα υπάρξει συγκομιδή… Αυτό είναι κάτι το πρωτόγνωρο στη Χαλκιδική. Γι΄αυτό φροντίσαμε ενεργοί συνεταιρισμοί να συνεργαστούμε με τον καθηγητή Δενδροκομίας κ. Αθανάσιο Μολασιώτη, της Σχολής Γεωπονίας, Δασολογίας και Φυσικού Περιβάλλοντος Α.Π.Θ., προκειμένου να γίνει επιτόπια εκτίμηση της κατάστασης και να υπάρξει επιστημονική τεκμηρίωση για το θέμα της ακαρπίας. Σύμφωνα με το πόρισμα του καθηγητή, το ποσοστό ακαρπίας υπολογίζεται στο 90% και οφείλεται στην κλιματική κρίση.
Από τον καθηγητή ζητήθηκε ακόμη, η εκπόνηση έρευνας με αντικείμενο την επιστημονική τεκμηρίωση της ύπαρξης κλώνων των σημαντικότερων ποικιλιών ελιάς, που καλλιεργούνται στη Χαλκιδική, ώστε να απομονωθούν οι κλώνοι, που είναι ανθεκτικοί στην ακαρπία και την κλιματική αλλαγή, να διερευνηθούν περαιτέρω τα ποιοτικά και ποσοτικά χαρακτηριστικά τους, με την προοπτική της αναπαραγωγής και καλλιέργειας αυτών.
Επίσης μιλήσαμε και με την κυρία καθηγήτρια κ. Χριστίνα Αναγνωστοπούλου, του Τμήματος Μετεωρολογίας, της Σχολής Θετικών Επιστημών του ΑΠΘ ώστε να διεξάγει έρευνα σχετικά με την κλιματική αλλαγή και την ελαιοκαλλιέργεια και διαπιστώθηκε ότι το φαινόμενο είναι επαναλαμβανόμενο και πλήττει ιδιαίτερα την εν λόγω ποικιλία. Για παράδειγμα και το ’21 υπήρχε θέμα με τους παγετούς που έπληξαν τα δέντρα».
Βιοτικά στρες στις ελιές από τις πυρκαγιές
Ο κ. Ευαγγελινός ανέφερε πρόσθεσε πως και οι πυρκαγιές έχουν επιπτώσεις στα δέντρα τονίζοντας πως «η άνοδος της θερμοκρασίας από τις πυρκαγιές προκαλεί βιοτικά στρες στις ελιές».
Συμπλήρωσε πως «η ελιά Χαλκιδικής έχει μια ιδιόμορφη καλλιέργεια. Απαιτεί περισσότερες μονάδες ψύχους, από 900-1200 ώρες, κάτω των 7,2⁰C κατά τη χειμερινή περίοδο, και πρέπει να παραδίνεται αψεγάδιαστη. Καλλιεργείται δε σε ένυδρους ελαιώνες. Με βάσει μετεωρολογικούς σταθμούς το Νοέμβρη ο μέσος όρος θερμοκρασίας ήταν στους 22 βαθμούς. Το ίδιο και τον Δεκέμβρη ενώ στον Γενάρη ήταν 18 και μόνο το τελευταίο 10ήμερο άρχισε να πέφτει. Με ιδανικές θερμοκρασίες τα δέντρα δουλεύουν. Όμως επικρατεί ζέστη όπως πχ πέρυσι μπορεί όταν φτάνουν σε κρίσιμο σημείο να μην έχουν θρεπτικά στοιχεία γιατί αυτά έχουν καταναλωθεί στις υψηλές θερμοκρασίας. Φέτος μας έβλαψαν οι υψηλές θερμοκρασίες του φθινοπώρου».
Επιπτώσεις και στην τοπική οικονομία
Ο κ. Ευαγγελινός σχολίασε πως η ακαρπία της ελιάς θα έχει και προεκτάσεις στην τοπική οικονομία, υπενθυμίζοντας ότι πρόκειται για ένα προϊόν 95% εξαγώγιμο, που συντηρεί ένα μεγάλο μέρος του ντόπιου δυναμικού, ενώ η καλλιέργειά του συνεισφέρει και στο ΑΕΠ της χώρας μας.
«Εκτιμούμε ότι από τις 5/9 που θα αρχίσει η συγκομιδή θα υπάρξουν προβλήματα για αρκετούς παραγωγούς των οποίων τα δέντρα έχουν ακαρπία. Αιτούμαστε να αποζημιωθούμε στο κόστος παραγωγής από το ταμείο κρίσεων της ΕΕ που έχει ένα αποθεματικό. Για να γίνει αυτό ζητάμε βοήθεια από την ελληνική πολιτεία», σχολίασε, ενώ τόνισε ότι χρειάζεται και μια αναδιάρθρωση του ΕΛΓΑ που βασίζεται σε ένα απαρχαιωμένο σύστημα.
Μικρότερες οι ελλείψεις ανθρώπινου δυναμικού λόγω της… ακαρπίας
Κληθείς να σχολιάσει τις ελλείψεις στο εργατικό δυναμικό σημείωσε πως επειδή φέτος υπάρχει το φαινόμενο της ακαρπίας θα είναι λιγότερο ορατά τα κενά σε προσωπικό.
«Το θέμα με το εργατικό προσωπικό αποτελεί μόνιμο πρόβλημα. Δεν διευκολύνουν τους Αλβανούς να έρθουν να εργαστούν στα χωράφια. Υπάρχει μεγάλη γραφειοκρατία που τους αποτρέπει. Την ίδια ώρα υπάρχουν 15.000 άνεργοι γραμμένοι στον ΟΑΕΔ και έρχονται ελάχιστοι για να κάνουν αγροτική εργασία. Την περσυνή χρονιά χρειαζόμασταν γύρω στους 9.000-12.000 εργάτες και είχαμε 6000-6500. Φέτος λόγω της έλλειψης παραγωγής εκτιμούμε ότι δεν θα δημιουργηθεί τόσο πρόβλημα», είπε ο κ. Ευαγγελινός.
Οι ελιές δίνουν δουλειά στο 60% του πληθυσμού της Χαλκιδικής
Να σημειωθεί ότι στη Χαλκιδική καλλιεργούνται περίπου 360.000 στρέμματα ελιάς, από τα οποία τα 225.000 για παραγωγή επιτραπέζιας ελιάς και τα 135.000 για παραγωγή ελαιόλαδου. Ταυτόχρονα, με την καλλιέργεια ελιάς είναι συνδεδεμένες, λειτουργούν και αναπτύσσουν οικονομική δραστηριότητα περισσότερες από 150 μεταποιητικές μονάδες επεξεργασίας βρώσιμης ελιάς, ελαιοτριβεία και τυποποίησης ελαιόλαδου. Συνολικά 60.000 άνθρωποι, από τις 100.000 του πληθυσμού της Χαλκιδικής, ποσοστό 60% δηλαδή, ασχολούνται με την καλλιέργεια ελιάς. Στο ποσοστό αυτό συμπεριλαμβάνονται εργαζόμενοι σε μεταποιητικές μονάδες, γεωπόνοι, παραγωγοί, εργάτες γης, έμποροι και όλα τα συναφή με την ελαιοκαλλιέργεια επαγγέλματα (βενζινάδικα, αρδευτικά καταστήματα, κλπ).
Σύμφωνα με τεχνικά στοιχεία του ΓΕΩΤΕΕ, τα οικονομικά δεδομένα εξόδων για την καλλιέργεια της επιτραπέζιας ελιάς, είναι υψηλότερα από κάθε άλλη ποικιλία και ανέρχονται στα 775€/στρ. (λίπανση 150€/στρ., φυτοπροστασία 200€/στρ., εργατικά κλαδέματος και συγκομιδής 250€/στρ., ενεργειακό κόστος και άρδευση 100€/στρ., ενοίκιο 75€/στρ.).
Τα συμπεράσματα της μελέτης επιπτώσεων
Μερικά από τα πιο σημαντικά ευρήματα που προκύπτουν από αυτή τη μελέτη των επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής στις παραγωγικές περιοχές ελαιοκαλλιέργειας της Χαλκιδικής είναι:
-Η θερμοκρασία δείχνει τη χαρακτηριστική μεσογειακή κατανομή. Οι μέγιστες θερμοκρασίες παρατηρούνται το καλοκαίρι ενώ οι ελάχιστες θερμοκρασίες παρατηρούνται το χειμώνα. Παρατηρείται n αύξηση της μέσης θερμοκρασίας κατά 1.5-2 οC σύμφωνα με το κλιματικό σενάριο RCP4.5. Η αντίστοιχη αύξηση για το κλιματικό σενάριο RCP8.5 είναι περίπου 3oC.
-Υπάρχει μεταβολή του βροχομετρικού καθεστώτος στη περιοχή της Χαλκιδικής, με τις πιο ηπειρωτικές περιοχές να υφίστανται τις μεγαλύτερες μεταβολές.
-Οι ανάγκες σε νερό για την ελαιοκαλλιέργεια στη Χαλκιδική είναι σημαντικές. Οι κύριες περιοχές ελαιοκαλλιέργιας βρίσκονται στις πιο ξηροθερμικές περιοχές της Χαλκιδικής με τις απαιτήσεις για άρδευση να είναι μεγάλες.
-Μη αρδευόμενες καλλιέργειες ελιάς δεν θα μπορούν να διατηρηθούν στην περιοχή της Χαλκιδικής.
-Η μείωση της βροχόπτωσης σε πιο βόρειες και ηπειρωτικές περιοχές θα έχει ως πιθανό αποτέλεσμα να μειώσει τα αποθέματα νερού στην περιοχή άρα και τις αρδευτική ικανότητα της κάθε περιοχής.
-Όλο και πιο συχνά, οι ελαιοκαλλιέργειες θα βρίσκονται σε συνθήκες θερμικού stress, γεγονός που θα έχει αρνητική συνέπεια στην ποιότητα του καρπού.
-Η αύξηση της θερμοκρασίας, ειδικότερα τη χειμερινή περίοδο, φαίνεται να επηρεάζει την έκπτυξη των ανθοφόρων οφθαλμών. Τη χειμερινή περίοδο όλο και λιγότερες ημέρες θα έχουν χαμηλές θερμοκρασίες, αυτό θα έχει ως αποτέλεσμα να μην είναι να δυνατό να συλλεχθούν οι απαραίτητες βαθμομονάδες ψύχους για την διακοπή του λήθαργου και την ανθοφορία της ελιάς.
-Η μειωμένη ανθοφορία θα έχει ως αποτέλεσμα την μείωση του αριθμού των ελιών ανά δέντρο αλλά και της ποιότητας του λαδιού.
-Οι αθροιστικές βαθμομονάδες που επιδρούν στην εμφάνιση των εχθρών της ελιάς, και ειδικότερα του πυρηνοτρύτη, φαίνεται ότι θα αυξηθούν.
-Η ποιότητα της φυτικής παραγωγής θα αλλάξει σημαντικά κατά τους κύριους εαρινούς και καλοκαιρινούς μήνες.
«Όλοι οι προαναφερόμενοι παράγοντες συμβάλλουν σε λιγότερο παραγωγικές συγκομιδές και πολύ μικρότερος οικονομικό κέρδος», τονίζεται στην μελέτη επιπτώσεων.
