Άρθρο του Δημήτρη Μάρδα*
Το Αύγουστο που πέρασε η χώρα μπήκαμε σε μία νέα εποχή. Η χώρα μας ανακτά προοδευτικά το δικαίωμά της να ορίζει αυτή τις τύχες και το μέλλον της χωρίς εξωτερικούς καταναγκασμούς. Αυτό σημαίνει ότι η εγχώρια πολιτική θα επιλέγει τα μέσα και τις διαδικασίες με σκοπό την εκπλήρωση των στόχων, που εν πολλοίς έχουν οριστεί. Αυτό είναι ιδιαίτερα σημαντικό, άσχετα αν υποβαθμίζεται από κάποιους. Η Ελλάδα βίωσε από το 2010, τη σύγχρονη Οδύσσειά της. Μέσα σε πέντε χρόνια συνέβησαν πρωτοφανή πράγματα για μια χώρα σε καιρό ειρήνης, μοναδικά στον πλανήτη. Χάθηκε το 25% του εθνικού μας πλούτου. 3 στους 10 έμειναν άνεργοι. 6 στους 10 νέους, επίσης. Υλοποιήθηκαν μέτρα λιτότητας 65 δισ.
Σήμερα βρισκόμαστε στην αφετηρία μιας νέας εποχής αλλά δεν θα αγνοήσουμε τα διδάγματα της Ελλάδας των μνημονίων. Δεν θα ξεχάσουμε ποτέ τις αιτίες που οδήγησαν τη χώρα στα μνημόνια και τις πολιτικές που ακολουθήθηκαν τα χρόνια των μνημονίων. Η σύνεση πρέπει να κυριαρχεί σε όλες εκφάνσεις της πολιτικής ζωής της χώρας.
Το 2014 οι υποστηρικτές της τότε οικονομικής πολιτικής υποστηρίζουν ότι ή αρχή της ανάκαμψης ανέτειλε στον ορίζοντα, θεωρώντας ότι η τελευταία ανακόπηκε από την πολιτική αλλαγή των αρχών του 2015. Σύμφωνα με το μεσοπρόθεσμο 2015-2018 προβλεπόταν αύξηση του ΑΕΠ κατά 28 δις ευρώ σε τρία χρόνια. Το 2014 όμως, που εύλογα επηρέαζε τις εξελίξεις της επόμενης χρονιάς και όχι μόνο, οι προβλέψεις ήταν μακράν των αποτελεσμάτων. Το ίδιο συνέβη και με το 2013 όπως και το 2012.
Ως προς το 2014, η εκτίμηση του ΔΝΤ για αύξηση του ΑΕΠ κατά 2,5% καταρρίφθηκε από το αποτέλεσμα (0,7%). Οι επενδύσεις εκτροχιάστηκαν (πρόβλεψη 10,3%, αποτέλεσμα –2,8%), όπως και οι εισαγωγές (πρόβλεψη 2,4% αποτέλεσμα 7,7%). Όταν εκτροχιάζεται ένα έτος, τότε εύλογα αυτό επηρεάζει και τα επόμενα. Ως εκ τούτου οι όποιες προβλέψεις με δεδομένα που αλλάζουν δεν επαληθεύονται.
Το 2015 επιδιώχθηκε η αλλαγή στρατηγικής, που θα οδηγούσε σε άλλο μίγμα οικονομικής πολιτικής. Τα όσα πρότεινε η προηγούμενη κυβέρνηση (βλ. mailΧαρδούβελη) για το 2015 ήταν ανεπαρκή (μέτρα Μίκυ Μάους κατά τον Τόμσεν του ΔΝΤ) και δεν μπορούσαν να καλύψουν τις ανάγκες της οικονομίας. Να σημειωθεί ότι η Ελλάδα όφειλε να αποπληρώσει δάνεια της τάξης των 54 δις ευρώ την διετία 2015-6. Ως εκ τούτου θα προσέφευγε σε νέο Μνημόνιο. Αυτό ήταν αναπόφευκτο σε μια περίοδο όμως όπου ΝΔ-ΠΑΣΟΚ είχαν εξαντλήσει όμως τις δυνατότητες και αντοχές τους.
Το ζητούμενο λοιπόν ήταν η στρατηγική που θα οδηγούσε σε άλλης μορφής συμφωνία με τους θεσμούς. Η προσπάθεια αυτή για ριζική αλλαγή πλεύσης, απόλυτα συμβατή με τις θέσεις του Ευρωπαϊκού Ελεγκτικού Συνεδρίου, δεν στέφθηκε με επιτυχία. Έτσι οι θεσμοί επέβαλαν μια πολιτική όμοια του παρελθόντος. Ωστόσο παρά τον συμβιβασμό, μέτρα υπέρ του εκσυγχρονισμού της οικονομίας και του κοινωνικού κράτους τέθηκαν σε ισχύ στο χρόνο που έπρεπε, δίνοντας άλλη πνοή στην οικονομία. Μετά τη μικρή ύφεση που κατέγραψε η Ελληνική οικονομία το 2015,(μείωση 0,2%του ΑΕΠ) η ανάκαμψη αρχίζει. Το δημόσιο όμως χρέος της χώρας απαιτεί μια άλλη αναπτυξιακή δυναμική με ιδιαίτερα ψηλούς ρυθμούς αύξησης των επενδύσεων-παραγωγής.Αξίζει να σημειωθεί φυσικά ότι οιπρόσφατες ρυθμίσεις υπέρ του δημοσίου χρέους περιορίζουν τον κίνδυνο υπέρ της βεβαιότητας.
Μεγάλες επενδύσεις σε εμπορεύσιμα αγαθά και υπηρεσίες –κι όχι σε δρόμους και γεφύρια– που εντάσσονται σε μια διαφορετική λογική από την επικρατούσα δείχνουν το δρόμο που οφείλει να ακολουθήσει η χώρα Η λογική αυτή μπορεί να λειτουργήσει σε συνδυασμό με πολιτικές υπέρ των Μικρομεσαίων Επιχειρήσεων και των ξένων επενδύσεων εκμεταλλευόμενες κάθε δυνατότητα παροχής επενδυτικών κινήτρων (όπως π.χ. τα κουφάρια των βιομηχανικών ζωνών κ.ά.).
Πολιτικές για συγκράτηση του braindrain
Από την άλλη η μαζική έξοδος από τη χώρα νέων με δεξιότητες αποτελεί το κυριότερο πρόβλημά της, πολύ σοβαρότερο από εκείνο του χρέους.Εδώ απαιτείται μια άλλη πολιτική.Επίκεντρο της πρέπει να είναι κάθε προσπάθεια με σκοπό τη συγκράτηση των νέων στη χώρα ή τον επαναπατρισμό τους. Βασική προϋπόθεση για κάτι τέτοιο θεωρείται η αύξηση των πραγματικών αμοιβών, η ελάφρυνση των ασφαλιστικών εισφορών κ.λπ.
Υπάρχουν πολλά επιτυχημένα παραδείγματα χωρών που μπορούμε να αντιγράψουμε, ιδίως στο θέμα του επαναπατρισμού των νέων. Σύμφωνα με τη διεθνή εμπειρία, στο πλαίσιο αυτής της πολιτικής ενδείκνυται η δημιουργία ενός Ταμείου (με όνομα λόγου χάρη HellenicFund) με χρήματα που θα συγκεντρωθούν από τους Έλληνες της διασποράς όπως και από τους πόρους της χώρας.
Ο συνδυασμός όλων όσων αναφέρθηκαν σε μια περίοδο σταθεροποίησης της οικονομίας μπορεί να αποφέρει τους επιθυμητούς καρπούς, θέτοντας σε άλλη τροχιά την εγχώρια παραγωγή.
*Ο Δημήτρης Μάρδας είναι Καθηγητής του Τμήματος Οικονομικών Επιστημών του ΑΠΘ, π. Υφυπουργός Εξωτερικών, βουλευτής Β΄ Θεσσαλονίκης του ΣΥΡΙΖΑ
