Της ΜΑΡΙΑΣ ΚΟΥΖΟΥΦΗ | ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ "ΤΥΠΟΣ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ"
«Ο Ερντογάν δεν είναι απρόβλεπτος, αλλά πλήρως προβλέψιμος και καταλαβαίνει τη γλώσσα της ισχύος και όχι της καλοπιστίας», λέει στο "TyposThes" κάνοντας μια πρώτη αποτίμηση της συνάντησης Μητσοτάκη-Ερντογάν την Πέμπτη στην Αθήνα, ο γνωστός Οθωμανολόγος-Τουρκολόγος, νομικός και Διδάκτωρ Παντείου Πανεπιστημίου κ. Δημήτρης Σταθακόπουλος.
Όπως επισημαίνει, αυτήν την περίοδο ο Ερντογάν «έχει φορέσει το προσωπείο της φιλίας προς την Ελλάδα». Επίσης τονίζει ότι έστω και αν υπάρχει παραδοξότητα casus beli αλλά και φιλίας ταυτόχρονα μεταξύ των δυο χωρών, είναι σωστό που γίνονται τέτοιες συζητήσεις για να παραμένει ήρεμο το κλίμα, διευκρινίζοντας ότι οι δυο χώρες θέλουν να διατηρούν το κλίμα ήρεμο για τους δικούς τους λόγους η κάθε μία.
Σχετικά με το αν όλα όσα συμφωνήθηκαν θα έχουν μέλλον ή θα είναι κάτι που έχει «κοντά ποδάρια», ο ίδιος επισημαίνει ότι η εμπειρία μας δείχνει ότι στο τέλος αυτός που «χύνει το γάλα από την καρδάρα» είναι η Τουρκία. Αυτή είναι που πάντα αναιρεί, οπότε «μην ξαφνιαστούμε αν σε σύντομο χρονικό διάστημα δούμε πάλι να φορέσει το προσωπείο το απειλητικό και να ξεχάσει τις φιλίες».
Ένα το πρόσωπο, διάφορα τα προσωπεία
Ξεκινώντας τη συζήτηση με τον κ. Σταθακόπουλο, μας υπενθυμίζει ότι ο Ερντογάν είναι «διοικητής» της Τουρκίας εδώ και 21 χρόνια περίπου, ενώ, παράλληλα, σε αυτό το διάστημα η Ελλάδα έχει αλλάξει δέκα πρωθυπουργούς έξι εκλεγμένους και τέσσερις διορισμένους.
«Η συμπεριφορά του Τούρκου προέδρου είναι σταθερή. Το πρόσωπό του είναι ένα: αναθεωρητικό, καταχρηστικό και καιροσκοπικό. Ενίοτε στο πρόσωπό του αυτό φορά μάσκες, προσωπεία, ενίοτε της φιλίας και ενίοτε του νταή. Καμιά φορά τις φοράει και παράλληλα. Για παράδειγμα στην Ελλάδα πολλές φορές έχει φορέσει το προσωπείο της φιλίας και ενίοτε του νταή, του προστάτη, του θιγμένου, του επιτιθέμενου, του αναθεωρητή, ανάλογα πως τον συμφέρει καιροσκοπικά ανά περίπτωση. Αυτήν την περίοδο έχει φορέσει το προσωπείο της φιλίας προς την Ελλάδα αλλά του νταή κατά του Ισραήλ για παράδειγμα ή και ενώπιον του Σολτς», λέει χαρακτηριστικά
Άρα, προσθέτει ο ίδιος, είναι αναμενόμενες αυτές οι συμπεριφορές και ουδείς μετά από 20 χρόνια μπορεί να επικαλείται ότι (ο Ερντογάν) είναι απρόβλεπτος. Γιατί αν θεωρείς έναν άνθρωπο που γνωρίζεις επί 20 χρόνια απρόβλεπτο, τότε προφανώς δεν τον γνωρίζεις ή δεν τον έχεις αξιολογήσει κατάλληλα.
Σε αυτά τα χρόνια, συνεχίζει, έχουν υπογραφεί πολλά πρωτόκολλα μεταξύ των δυο χωρών, από το πρωτόκολλο Παπούλια-Γιλμάζ μέχρι τις κουμπαριές το ζεϊμπέκικο κ.ά. πλην όμως εκείνος ο οποίος αναιρούσε πάντοτε το λόγο του και την υπογραφή του ήταν η Τουρκία, η οποία επί 20 χρόνια είναι η ερντογανική Τουρκία. Άρα λοιπόν το Ερντογάν αναιρεί το λόγο του συνεχώς. Η Ελλάδα ουδέποτε έχει αναιρέσει το λόγο, τουναντίον, παρά τις απειλές τείνει πάντα χείρα φιλίας για να πάμε στην επόμενη ημέρα, σύμφωνα με το Διεθνές Δίκαιο και τη λογική της καλής γειτονίας.
Οι παραδοξότητες
Σε αυτό το πλαίσιο «τώρα του δώσαμε άλλη μια ευκαιρία και σκοπός των συζητήσεων ήταν να οικοδομηθούν πάλι μέτρα εμπιστοσύνης, πρωτόκολλα, οδικοί άξονες ή κατευθυντήριες που κάποια στιγμή θα οδηγήσουν στα φλέγοντα θέματα διαφοράς που έχουμε μεταξύ μας οι δυο χώρες. Θα ήταν καλό να λυθούν ενώπιον ενός διεθνούς αρμοδίου οργάνου ή δικαστηρίου. Βεβαίως σύμφωνα με τον Έλληνα πρωθυπουργό αυτό είναι πολύ μακριά ακόμη».
Ο κ. Σταθακόπουλος κάνει λόγο για μια παραδοξότητα. Υπογράψαμε, όπως σημειώνει, μια Διακήρυξη Φιλίας την ώρα που η Τουρκία έχει ενεργό casus beli, αιτία πολέμου, κατά της Ελλάδος. Επίσης, από τη μία μεριά αποκαλεί τον Έλληνα πρωθυπουργό «Φίλε Κυριάκο» και από την άλλη λέει ότι «η Τουρκία δεν απειλεί, εκτός και αν μας απειλήσετε». Και το ερώτημα που θέτει είναι «πότε απείλησε η Ελλάδα την Τουρκία; Ποτέ. Και ποιος θα κρίνει αν η Τουρκία απειλείται; Η ίδια; Δηλαδή θα μπορούσε κάθε πράξη της Ελλάδας να τη χαρακτηρίσει ως απειλητική και να πάρει πίσω την υπογραφή της; Πιθανόν. Το έχει ξανακάνει στο παρελθόν».
Η αποτίμηση της συνάντησης
Σε γενικές γραμμές, αποτιμώντας τη συνάντηση, ο κ. Σταθακόπουλος επισημαίνει ότι «ορθώς γίνονται τέτοιες συζητήσεις έστω και μεταξύ εμπολέμων, έστω και αν υπάρχει παραδοξότητα casus beli αλλά και φιλίας ταυτόχρονα μεταξύ μας».
«Παρότι η Τουρκία αμφισβητεί τα πάντα και δεν έχουμε οδηγηθεί στα φλέγοντα ζητήματα κάπου, τέτοιες συζητήσεις πρέπει να γίνονται για να παραμένει ήρεμο το κλίμα.
Η Τουρκία θέλει το κλίμα ήρεμο για τους δικούς της λόγους. Κερδίζει χρόνο για άλλους γεωπολιτικούς λόγους. Η Ελλάδα κερδίζει χρόνο και ησυχία αφενός για τον εαυτό της αφετέρου στα πλαίσια των ευρύτερων συμμαχιών στις οποίες μετέχει όπως η ΕΕ και το ΝΑΤΟ και βεβαίως με τη σύμφωνη γνώμη των ΗΠΑ και το ευρύτερο γεωπολιτικό παιχνίδι που παίζεται στην περιοχή και για τις κινήσεις που πρέπει και η Ελλάδα ως σύμμαχος χώρα να κάνει. Άρα είναι διαφορετικοί οι λόγοι της Ελλάδας και διαφορετικοί της Τουρκίας γι αυτήν την σύγκλιση, πλην όμως συμβαίνει».
Έχει μέλλον ή θα έχει «κοντά ποδάρια»;
Όσο για το αν αυτά που συμφωνήθηκαν έχουν μέλλον, επισημαίνει ότι «η εμπειρία μας δείχνει ότι στο τέλος αυτός που «χύνει το γάλα από την καρδάρα» είναι η Τουρκία. Αυτή είναι που πάντα αναιρεί. Μην ξαφνιαστούμε αν σε σύντομο χρονικό διάστημα δούμε πάλι να φορέσει το προσωπείο το απειλητικό και να ξεχάσει τις φιλίες. Από την άλλη μεριά η Χάγη είναι πάρα πολύ μακριά, τα φλέγοντα θέματα δεν έχουν τεθεί σε συζήτηση και δεν είναι και εύκολο να τεθούν.
Το δίδαγμα
Κατά τον κ. Σταθακόπουλο από την συνάντηση αυτή πήραμε και ένα δίδαγμα. Μπορούν κάποιοι να προσάψουν έλλειμμα, ότι πράγματα που έπρεπε να απαντηθούν δεν απαντήθηκαν στη διάρκειά της, όμως, κατά τον ίδιο, το πρώτο στοιχείο της εμπειρίας που πρέπει να κρατήσουμε από τη συνάντηση είναι ότι ο πρόεδρος Ερντογάν δεν είναι απρόβλεπτος, «γιατί περιμέναμε ότι θα μιλήσει για «τουρκική μειονότητα» στη Θράκη και επειδή ακριβώς το περιμέναμε – άρα είναι προβλέψιμος- ο Έλληνας πρωθυπουργός του ανταπάντησε ότι αυτή είναι μουσουλμανική μειονότητα και όχι εθνική τουρκική». Το δεύτερο στοιχείο της εμπειρίας μας είναι ότι ο πρόεδρος Ερντογάν «δεν ανταπάντησε, δεν δευτερολόγησε, χειροκρότησε και είπε πάμε να βγάλουμε φωτογραφία».
«Άρα, το συμπέρασμα είναι ότι αν στον Τούρκο πρόεδρο που εκπροσωπεί την Τουρκία του μιλάς με αυτοπεποίθηση και με επιχειρήματα και ξέρεις τι του λες χωρίς φόβο, έστω και αν διαφωνεί μαζί σου το σέβεται και σταματά εκεί», υποστηρίζει ο κ. Σταθακόπουλος.
Το δίδαγμα που πήραμε από αυτήν τη συνάντηση έστω και αν δεν οδηγήσει πουθενά στο τέλος, είναι πρώτον ότι ο Ερντογάν δεν είναι απρόβλεπτος, αλλά πλήρως προβλέψιμος και προβλέψιμα μπορούμε να του απαντάμε και όταν του απαντάς με αυτοπεποίθηση και επιχειρήματα δεν έχει δευτερολογία, αντεπιχειρήματα και το κόβει εκεί. Άρα καταλαβαίνει τη γλώσσα της ισχύος και όχι της καλοπιστίας την οποία αντιλαμβάνεται ως αδυναμία".
Η επόμενη ημέρα και οι συμφωνίες
Στο πλαίσιο του καλού κλίματος και της περαιτέρω οικοδόμησης των μέτρων εμπιστοσύνης και της διαφύλαξης και εφαρμογής περαιτέρω της διακήρυξης των Αθηνών, όπως ονομάστηκε το πρωτόκολλο που υπεγράφη την Πέμπτη, αναμένεται να γίνονται συναντήσεις τουλάχιστον μία φορά το χρόνο σε επίπεδο ηγετών, εναλλάξ στην Τουρκία και την Ελλάδα, ενώ παράλληλα τα κλιμάκια των δυο χωρών θα εργάζονται για τα επι μέρους υπηρεσιακά θέματα.
Αυτό, όπως λέει ο κ. Σταθακόπουλος δεν είναι κάτι πρωτοφανές γιατί η επιχειρηματικότητα μεταξύ Ελλήνων και Τούρκων επιχειρηματιών ήταν είναι και θα είναι ενεργή. Είναι ενδεικτικό ότι οι τζίροι είναι στα 5 δις. ευρώ και ο σκοπός είναι να φτάσουν πάνω από 10 δις., ενώ μεταξύ των δυο χωρών γίνονται εκπαιδευτικές, πολιτιστικές και αθλητικές ανταλλαγές κ.ά.
Ως «καινούργιο» στοιχείο προέκυψε η χορήγηση εξπρές βίζας για την επίσκεψη Τούρκων σε νησιά του ανατολικού Αιγαίου, με τον κ. Σταθακόπουλο να κάνει λόγο για βίζα ελεγχόμενη, καθώς τα κριτήρια χορήγησης θα είναι πολύ αυστηρά προκειμένου να αποφευχθούν φαινόμενα «τυχοδιωκτών». Θα ζητούνται στοιχεία για την εργασία του επισκέπτη στη χώρα του, για τις καταθέσεις του, ενώ ο Τούρκος επισκέπτης δεν θα μπορεί να φύγει από το νησί προς την ενδοχώρα και από εκεί ενδεχομένως προς Ευρώπη
Καταλήγοντας ο γνωστός νομικός, Οθωμανολόγος-Τουρκολόγος, επισημαίνει ότι το αν θα συνεχιστούν ή όχι όλα όσα ειπώθηκαν δεν εξαρτάται από την Ελλάδα, η οποία ήταν πάντοτε παρούσα, αλλά από τη θετική ή μη διάθεση που θα δείξει η Τουρκία.
«Εγώ θεωρώ από την εμπειρία που έχουμε μέχρι τώρα ότι έστω και αν περάσουμε μια περίοδο ηρεμίας -ήδη περνάμε- είναι θέμα χρόνου πότε θα «ξαναγυρίσει» το έργο ο Ερντογάν. ΕΪναι κάτι που το έχει ξανακάνει έχουμε γνώση και εμπειρία εδώ και 20 χρόνια».
