Του Γιώργου Παπαδημητρίου
Η κινηματογραφική εβδομάδα που ξεκινά σήμερα περιλαμβάνει πολλά και ενδιαφέροντα καλούδια: α) το εκτυφλωτικό ντοκιμαντέρ του Χιλιανού Πατρίσιο Γκουσμάν «Νοσταλγώντας το φως», β) τη νέα ταινία του σκοτεινού παραμυθά Τιμ Μπάρτον «Μις Πέρεγκριν: Στέγη για ασυνήθιστα παιδιά», γ) το ρουμάνικο οικογενειακό δράμα με μπεργκμανικές πινελιές «Σονάτα για κλειστό δωμάτιο» και δ) το ιδιόμορφο και ενδιαφέρον ντοκιμαντέρ «η καρδιά του σκύλου».
Νοσταλγώντας το φως
Αξιολόγηση: ****
Σκηνοθεσία: Πατρίσιο Γκουσμάν
Διάρκεια: 90’
Έρημος Ατακάμα, στα βόρεια της Χιλής, σε υψόμετρο 3.000 μέτρων. Τόπος συνάθροισης αστρονόμων από ολόκληρο τον πλανήτη. Με τη βοήθεια ενός γιγαντιαίου τηλεσκόπιου, οι επιστήμονες ατενίζουν τα βάθη του ουρανού. Στην Ατακάμα, η ατμόσφαιρα είναι τόσο κρυστάλλινα διαυγής που κάνει τον κόσμο μας να μοιάζει σχεδόν αμόλυντος. Παρατηρώντας κανείς τα αστέρια, σε αυτή την αιθέρια εσχατιά της Γης, νιώθει πως μπορεί να εντοπίσει την αφετηρία και το φινάλε του σύμπαντος. Να αγγίξει την αστερόσκονη από την οποία φτιάχτηκαν όλα και στην οποία θα καταλήξουν τα πάντα. Τα μυστήρια της ύπαρξης μοιάζουν να έχουν πλησιάσει σε απόσταση αναπνοής και κατανόησης.
Στην έρημο Ατακάμα, δεν συναντά κανείς μονάχα αστρονόμους. Ευδοκιμούν και οι γεωλόγοι, οι οποίοι διαβάζουν στα πετρώματα και στο χαρακωμένο έδαφος την ιστορία της ανθρώπινης εξελικτικής πορείας. Το μέρος βρίθει, επίσης, από αρχαιολόγους και ανθρωπολόγους, οι οποίοι μελετούν τα ευρήματα χαμένων πολιτισμών και αλλοτινών εποχών, που έρχονται στο φως. Μαζί τους αναδύονται και οι καλοδιατηρημένοι ανθρώπινοι σκελετοί που βρίσκονται διάσπαρτοι στην απόκοσμη απεραντοσύνη του τοπίου. Οι κλιματολογικές συνθήκες της ερήμου Ατακάμα ευνοούν τη μουμιοποίηση των κάθε λογής πτωμάτων. Των ιθαγενών που σφαγιάστηκαν ανηλεώς από τους κονκισταδόρες, των ανθρακωρύχων που άφησαν την τελευταία τους πνοή εργαζόμενοι σε φρικτές κι απάνθρωπες συνθήκες.
Παραδίπλα, μαζί με τους αστρονόμους, τους γεωλόγους και τους αρχαιολόγους, περιφέρονται και κάποιες -αταίριαστες στη γενική εικόνα- ηλικιωμένες γυναίκες. Είναι οι σύζυγοι, οι αδερφές και οι μητέρες των αγνοουμένων του στυγνού δικτατορικού καθεστώτος του Αουγκούστο Πινοσέτ. Τα πτώματά τους τσουβαλιάζονταν σε αυτό τον τόπο των ψιθύρων και της σιωπής. Αυτό το άπλετο φως τύλιγε μέσα του ένα πολύ βαθύ έρεβος.
Ο Χιλιανός ντοκιμαντερίστας Πατρίσιο Γκουσμάν (τον οποίο είχαμε γνωρίσει σε βάθος μέσα από το προ τριετίας αφιέρωμα του Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης) αποτελεί μία sui generis περίπτωση κινηματογραφιστή. Όχι επειδή τα ντοκιμαντέρ του (όντως) περιορίζουν τη στείρα καταγραφή γεγονότων και την ατμόσφαιρα του ρεπορτάζ στις ελάχιστες δυνατές τιμές. Ούτε επειδή κινούνται στη θολή γραμμή μεταξύ μυθοπλασίας και τεκμηρίωσης, όπως είθισται να λέγεται συχνά για τα ντοκιμαντέρ που υπερβαίνουν τον καταστατικό τους σκοπό. Αλλά επειδή τα ντοκιμαντέρ του συνιστούν μία πανοπτική θεώρηση των πραγμάτων. Επειδή υφαίνουν ένα αδιόρατο νήμα που συνδέει το υπερβατικό με το χειροπιαστό, το απρόσιτο με το οικείο, το μεγαλειώδες με το ταπεινό.
Το «Νοσταλγώντας το Φως» (2011), σε αντίθεση με το -μεταγένεστερό του, παρά το ότι βγήκε νωρίτερα στις ελληνικές αίθουσες- «Μαργαριταρένιο Κουμπί» (2015) εκκινεί από ένα τόπο άνυδρο και στεγνό και όχι από το νερό, ενώ εκτοξεύεται στα αστέρια αντί να βυθίζεται στα έγκατα του ωκεανού. Οι διαφορές αυτές, όμως, είναι μονάχα φαινομενικές, αν όχι και παραπλανητικές. Διότι ο τελικός προορισμός είναι ίδιος κι απαράλλακτος. Είναι η πηγή, η μήτρα, ο αμνιακός σάκος, ο πυρήνας. Η ένωση όλων των αθέατων κουκίδων, η χαρτογράφηση του χάους. Η ανίχνευση της προέλευσης του πόνου, της απώλειας, της αδικίας, της εκμετάλλευσης.
Ο Γκουσμάν δεν καταφεύγει σε κάποια κοινότυπη πολιτική καταγγελία, δεν αρκείται σε κάποιον μηχανιστικό οδυρμό. Αντιθέτως, μέσα από μία δύσβατη διαδρομή που συνδέει τους μακρινούς γαλαξίες με το αιματοβαμμένο χώμα, διατρέχει την Ιστορία και αναζητεί την Αλήθεια. Μελετά το κάθε υποτυπώδες χνάρι και του αποδίδει τη σημασία που του αναλογεί. Ψαχουλεύει μπουσουλώντας στη σκόνη και αγναντεύει με μάτια γουρλωμένα μέχρι εκεί που φτάνουν η αντίληψη και το συναίσθημα κι ακόμη παραπέρα.
Και αγκαλιάζει τη μνήμη. Την αδήριτη αναγκαιότητά της, το αβάσταχτο κι οδυνηρό φορτίο της. Την αιωνίως φευγαλέα φύση της, το αθάνατο αλλά και εύθραυστο υλικό της. Και μας βυθίζει σε ένα κόσμο συγκινησιακής φόρτισης και μαγικού ρεαλισμού. Σε ένα πλέγμα ποιητικών κι ευαίσθητων συνειρμών που ξορκίζουν κάθε (υπαρκτή) υποψία αυθαιρεσίας μόνο και μόνο με την ομορφιά τους.
Επίσης στις αίθουσες της Θεσσαλονίκης:
Μις Πέρεγκριν: Στέγη για ασυνήθιστα παιδιά
Σκηνοθεσία: Τιμ Μπάρτον
Παίζουν: Εύα Γκριν, Σάμιουελ Λ. Τζάκσον, Κρις Ο’ Ντάουντ, Άζα Μπάτερφιλντ
Διάρκεια: 127’
Μπορεί οι εποχές μεγάλης δόξης του Τιμ Μπάρτον να έχουν περάσει (μάλλον) ανεπιστρεπτί, αλλά κάθε σκοτεινό παραμύθι από τα δικά του χέρια χρήζει προσοχής και ενδιαφέροντος. Ιδίως όταν έχει ως πρωταγωνίστρια μία από τις πιο όμορφες και γοητευτικές γυναικείες παρουσίες στο σύγχρονο Χόλιγουντ, την Εύα Γκριν. Προφανώς, πάει καρφί για τριλογία...
Σονάτα σε κλειστό δωμάτιο
Σκηνοθεσία: Άντριαν Σιτάρου
Παίζουν: Άντριαν Τιτιενί, Αλίνα Γκριγκόρε, Ρόμπι Ουρς
Διάρκεια: 89’
Το ρουμάνικο σινεμά, εδώ και περίπου μία δεκαετία, φιγουράρει (δικαίως) στην αφρόκρεμα του ευρωπαϊκού κινηματογράφου, με δεκάδες βραβεία και διακρίσεις στο ενεργητικό του. Σταθερές θεματικές του η ένοχη σιωπή ως κατάλοιπο της περιόδου του Τσαουσέσκου, τα θαμμένα οικογενειακά μυστικά και η αδυναμία μετάβασης σε μία νέα και αμήχανη εποχή.
Η καρδιά του σκύλου
Σκηνοθεσία: Λόρι Άντερσον
Παίζουν: Λόρι Άντερσον
Διάρκεια: 95’
Η Λόρι Άντερσον φτιάχνει ένα κολάζ από μνήμες, θραύσματα συναισθημάτων και βιωμάτων, σκέψεις και περιπλανήσεις του νου, μέσα από την επαφή με το ανοιχτό τραύμα της απώλειας. Η μητέρα της, ο σύζυγός της και διάσημος μουσικός Λου Ριντ και last but not least, ο αγαπημένος της σκύλος. Η απουσία, η θλίψη, ο αέναος κύκλος της ζωής και του θανάτου.
Η σινεφίλ ατάκα της εβδομάδας
«Το παρελθόν είναι το μέλλον που αναζητεί το παρόν»
Πατρίσιο Γκουσμάν
