Της ΛΕΜΟΝΙΑΣ ΒΑΣΒΑΝΗ
Μια κρύα νύχτα ένα καράβι γεμάτο πρόσφυγες ναυαγεί σε ένα μικρό νησί του Αιγαίου. Οι κάτοικοι θα κληθούν να συνυπάρξουν με τους νεοφερμένους. Κάπως έτσι συνοψίζεται η υπόθεση του νέου μυθιστορήματος του Κωνσταντίνου Τζαμιώτη «Το πέρασμα» (εκδόσεις Μεταίχμιο). Ο συγγραφέας δεν διστάζει να καταπιαστεί με το προσφυγικό τη στιγμή που το θέμα βρίσκεται σε εξέλιξη γιατί όπως μας τόνισε μια λογοτεχνία που γράφεται ενώ το καζάνι της Ιστορίας βράζει ακόμη, χωρίς να μπει στον πειρασμό να δώσει απαντήσεις ή να υποδείξει εύκολες λύσεις, μπορεί να πλουτίσει την εμπειρία μας, να φωτίσει πτυχές μιας άλλης εξίσου πιθανής πραγματικότητας και να θέσει ερωτήματα ικανά να κλονίσουν τις συλλογικές μας βεβαιότητες.
«Το δίκιο δεν γέρνει αποκλειστικά προς τη μία ή την άλλη πλευρά», σχολιάζει και εξηγεί πως «Γι’ αυτό και τα πρόσωπα του βιβλίου με τις τόσο διαφορετικές θέσεις και αντιλήψεις τους δημιουργούν ένα σύμπαν γεμάτο αντιφάσεις. Αλλά αυτό είναι ο Κόσμος μας».
Όσο για τη γνώμη του σχετικά με το προσφυγικό τονίζει πως όσο οι αιτίες που προκάλεσαν αυτό το φαινόμενο παραμένουν, τίποτα δεν πρόκειται να αλλάξει.
Τέλος σημειώνει ότι στο βιβλίο του και οι πρόσφυγες αλλά και οι ντόπιοι αναζητούν ένα πέρασμα σε κάποια άλλη λιγότερο στενάχωρη και κενή πραγματικότητα.
-Η ιστορία συνήθως δεν γράφεται εν θερμώ. Μεσολαβεί ένα διάστημα μέχρι ο ιστορικός να καταπιαστεί με ένα θέμα. Εσείς γράψατε ένα μυθιστόρημα για το προσφυγικό, ένα θέμα που συνεχίζει να υφίσταται. Γιατί;
-Προσπαθώ να υπηρετώ μια λογοτεχνία που αναμετράται με την εποχή της. Τίποτα δεν με ενδιαφέρει περισσότερο από τις ιστορίες των συγκαιρινών μου. Δεν πρωτοτυπώ βέβαια, όλοι όσοι θεωρώ δασκάλους μου το ίδιο έκαναν. Αυτό πρακτικά σημαίνει πως για μένα δεν υπάρχουν απαγορευμένα θέματα, ίσως γιατί πιστεύω πως μια λογοτεχνία που γράφεται ενώ το καζάνι της Ιστορίας βράζει ακόμη, χωρίς να μπει στον πειρασμό να δώσει απαντήσεις ή να υποδείξει εύκολες λύσεις, μπορεί να πλουτίσει την εμπειρία μας, να φωτίσει πτυχές μιας άλλης εξίσου πιθανής πραγματικότητας και να θέσει ερωτήματα ικανά να κλονίσουν τις συλλογικές μας βεβαιότητες.
-Στο κείμενό σας συμπεριλάβατε πολλές αντιδράσεις των κατοίκων του νησιού. Από το καλωσόρισμα και τη βοήθεια με τρόφιμα και ρουχισμό μέχρι τη ληστεία χρημάτων από τους νεκρούς και τον ρατσισμό. Παρουσιάσατε τις δύο όψεις του ζητήματος, της βοήθειας και της εκμετάλλευσης. Πόσο δύσκολο ήταν αυτό;
-Κάθε ιστορία έχει τις δυσκολίες της και θέτει τους δικούς της κανόνες. Έχω την αίσθηση ωστόσο πως εξαρχής υπήρχε κάτι άλλο βαθύτερο που όφειλα να ξεδιαλύνω πριν αρχίσω να γράφω το «Πέρασμα». Συχνά, η ένταση, το μέγεθος και η δραματικότητα όσων παρακολουθούμε τα τελευταία χρόνια θολώνουν την κρίση μας και καλούμαστε να απαντήσουμε λάθος ερωτήματα. Νομίζω πως προέχει να καταλάβουμε πως το δίκιο δεν γέρνει αποκλειστικά προς τη μία ή την άλλη πλευρά. Γι’ αυτό και τα πρόσωπα του βιβλίου με τις τόσο διαφορετικές θέσεις και αντιλήψεις τους δημιουργούν ένα σύμπαν γεμάτο αντιφάσεις. Αλλά αυτό είναι ο Κόσμος μας. Γνώμη μου είναι πάντως πως όσο σημαντικό είναι το δικαίωμα όλων για ασφάλεια, ελευθερία και αξιοπρέπεια άλλο τόσο σημαντικό είναι για εκείνους που τα απολαμβάνουν ήδη να διατηρήσουν τον τρόπο ζωής τους.
-Από πού αντλήσατε υλικό για την έρευνά σας πριν από τη συγγραφή του βιβλίου;
-Επισκέφτηκα χώρους υποδοχής και φιλοξενίας και είχα την ευκαιρία να ακούσω τις απόψεις πολλών από τους εμπλεκόμενους. Ας μην ξεχνάμε ωστόσο πως το «Πέρασμα» είναι μυθιστόρημα. Ο μυθιστοριογράφος, αντίθετα από τον ιστορικό, τον χρονικογράφο ή τον ανταποκριτή που χρειάζονται κυρίως καθαρό βλέμμα και ανεπηρέαστα αυτιά, οφείλει να χρησιμοποιεί στο έπακρο και τις πέντε αισθήσεις του. Μόνον τότε μπορεί να εμπιστευτεί το ένστικτό του και να αφηγηθεί μια ιστορία ικανή να δημιουργήσει ρωγμές στο υπάρχον.
-Στους ήρωές σας υπάρχει μια θλίψη, σε καθέναν για άλλο λόγο, αλλά και η κούραση της βιοπάλης. Ο ερχομός των προσφύγων φέρνει νέο αέρα στη ζωή τους; Ή οι απόψεις τους παραμένουν ακλόνητες;
-Χαίρομαι για την ερώτησή σας γιατί μου δίνει την ευκαιρία να μιλήσω για κάτι που θεωρώ πολύ σημαντικό για το βιβλίο μου. Οι περισσότεροι επικεντρώνονται (και δικαιολογημένα ως έναν βαθμό) στο θέμα. Μα το «Πέρασμα» δεν γράφτηκε για να περιγράψει τα παθήματα των ανθρώπων που περνούν τη θάλασσα αναζητώντας ένα καλύτερο μέλλον. «Το πέρασμα» είναι ένα μυθιστόρημα που εκκινεί μεν από το σύγχρονο προσφυγικό αλλά έχω την εντύπωση πως εκτείνεται σε κάτι ακόμα μεγαλύτερο. Την αίσθηση της ξενότητας και την έλλειψη νοήματος που έχουν εγκατασταθεί στις ψυχές των ανθρώπων εξαιτίας ίσως του σύγχρονου τρόπου ζωής. Οι ντόπιοι, παρότι οι ζωές τους δεν κινδυνεύουν και διαθέτουν όσα ονειρεύεται να αποκτήσει κάθε πρόσφυγας, αναζητούν εξίσου πιεστικά ένα είδος περάσματος σε κάποια άλλη λιγότερο στενάχωρη και κενή πραγματικότητα. Αυτή η κρίση, που είναι πρωτίστως κρίση ταυτότητας, διαπερνά κάθε σκέψη, λόγο και πράξη όλων των προσώπων που διαδραματίζουν κάποιο ρόλο στην ιστορία του βιβλίου.
-Ποια η δική σας θέση για το προσφυγικό ζήτημα;
-Δεν είμαι ειδικός για να κρίνω διεξοδικά το ζήτημα. Νομίζω ωστόσο πως η στάση της Ευρώπης άλλοτε μαρτυρά φυγοπονία και άλλοτε υποκρισία. Το φαινόμενο του προσφυγικού προκλήθηκε από συγκεκριμένες αιτίες. Όσο αυτές οι αιτίες παραμένουν τίποτα δεν πρόκειται να αλλάξει. Όσο για την ελληνική πολιτεία το μόνο που μπορώ να πω είναι πως, αφού έχασε χρόνο με μεγαλόστομες διακηρύξεις, αποδεικνύεται τώρα ράθυμη και συχνά αναποτελεσματική. Αναπόφευκτα το βάρος θα πέσει στις κοινότητες που εμπλέκονται άμεσα με το ζήτημα. Γι’ αυτό έχει σημασία να βοηθηθούν. Μόνον έτσι θα αποφύγουμε τα χειρότερα.
Βιβλιοπαρουσίαση και επίσκεψη στο κατάστημα κράτησης Διαβατών
Το μυθιστόρημα του Κωνσταντίνου Τζαμιώτη θα παρουσιαστεί στο βιβλιοπωλείο Κωνσταντινίδης ((Μητροπόλεως 92) την Πέμπτη, 20 Οκτωβρίου 2016, στις 19.00. Ο συγγραφέας θα συνομιλήσει με τον δημοσιογράφο Δημήτρη Καραθάνο. Στη συνέχεια θα ακολουθήσει συζήτηση με το κοινό.
Νωρίτερα ο κ. Τζαμιώτης θα επισκεφθεί το κατάστημα κράτησης Διαβατών και θα συνομιλήσει με την εκπαιδευτική ομάδα λογοτεχνίας της θεραπευτικής κοινότητας του ΚΕΘΕΑ ΠΡΟΜΗΘΕΑΣ ΒιβλιοΥποθέσεις.
Τα μέλη της ομάδας έχουν ήδη διαβάσει το βιβλίο έπειτα από τη δωρεά αντιτύπων των εκδόσεων ΜΕΤΑΙΧΜΙΟ και θα απευθύνουν στον συγγραφέα ερωτήσεις. Μια ενδιαφέρουσα συνάντηση που προμηνύει με τη σειρά της μια ενδιαφέρουσα συζήτηση, αν αναλογιστεί κανείς την πολυπολιτισμική σύνθεση της ομάδας και το περιβάλλον στο οποίο θα πραγματοποιηθεί. Η συνάντηση εντάσσεται στο πλαίσιο του θεραπευτικού προγράμματος του σωφρονιστικού συστήματος ΚΕΘΕΑ ΠΡΟΜΗΘΕΑΣ.
Λίγα λόγια για τον Κωνσταντίνο Τζαμιώτη
Ο Κωνσταντίνος Τζαμιώτης γεννήθηκε το 1970. Σπούδασε κινηματογράφο. Ζει στην Αθήνα. Βιβλία του: Η πόλη και η σιωπή (2013), Η εφεύρεση της σκιάς (2008), Παραβολή (2006), Ο βαθμός δυσκολίας (2005), Βαθύ πηγάδι (2003), Η συνάντηση (2002). Διηγήματά του έχουν δημοσιευτεί σε περιοδικά, ανθολογίες και συλλογικές εκδόσεις. Το πρώτο του θεατρικό έργο Ουδέτερη ζώνη απέσπασε Κρατικό Βραβείο πρωτοεμφανιζόμενου θεατρικού συγγραφέα. Το έργο του Μια εξαιρετικά απλή δουλειά περιλήφθηκε στην Ευρωπαϊκή Ανθολογία Θεάτρου. Κείμενά του καθώς και άρθρα για θέματα πολιτισμού και σύγχρονης τέχνης έχουν μεταφραστεί σε αρκετές γλώσσες.
