Γράφει: Γιώργος Παπαδημητρίου
Καθώς βαδίζουμε προς την ημέρα της Ανάστασης, αποφασίσαμε να πραγματοποιήσουμε για χάρη σας ένα μίνι – οδοιπορικό στις ομορφότερες θρησκευτικές ταινίες όλων των εποχών, προσπαθώντας να ξεφύγουμε από την πεπατημένη και να μην ανατρέξουμε σε προφανείς επιλογές. Σε τούτο το αφιέρωμα συνυπάρχουν η αγιοσύνη και η αμαρτία, το δέος και η βλασφημία, η υπέρβαση και η συντριβή. Επτά συν μία θρησκευτικές ταινίες, για μία Κινηματογραφική Μεγάλη Εβδομάδα, επτά συν μία αποδείξεις ότι το σινεμά μπορεί να αγγίξει επίπεδα επουράνια και να λειτουργήσει ως αόρατη σκάλα που συνδέει το γήινο και φθαρτό με το άυλο και το αιώνιο.
Calvary (2014), του Τζον Μάικλ ΜακΝτόνα
Ο πιο κουλ παπάς που έχετε ποτέ δει στο σινεμά καλείται να ανέβει ένα δικό του προσωπικό Γολγοθά. Μία εβδομάδα των Παθών, made in Ireland, στην οποία θα κουβαλήσει κρίματα κι αμαρτίες που δεν του αντιστοιχούν, χωρίς να λιγοψυχήσει, χωρίς να εκφράσει την οποιαδήποτε αμφιβολία ή τον παραμικρό δισταγμό. Ένα δοκίμιο πίστης, θυσίας, αμαρτίας, συγχώρεσης κι ενοχής, με χιούμορ, στυλ και θεϊκή χάρη, με τον Μπρένταν Γκλίσον να αγγίζει την ερμηνευτική θέωση.
Ο μυστικός δείπνος (1976), του Τόμας Γκουτιέρες Αλέα
Βρισκόμαστε σε μία φυτεία ζαχαροκάλαμου στην Κούβα, στα τέλη του 18ου αιώνα, στη Μεγάλη Εβδομάδα. Ο ιδιοκτήτης της φυτείας διατάσσει τον επιστάτη να επιλέξει τυχαία 12 δούλους που θα καθίσουν πλάι του, σε ένα ιδιότυπο Μυστικό Δείπνο. Θέλει να τους μυήσει στις αρετές της πιστής υποταγής και της αποδοχής των πραγμάτων. Η εξέγερση, όμως, σιγοβράζει σε χαμηλή φωτιά εδώ και πάρα πολύ καιρό και το καζάνι είναι έτοιμο να ξεχειλίσει. Μία πολιτική παραβολή δοσμένη με θρησκευτικούς όρους, ένα μανιφέστο θυσίας και αγώνα, που φέρνει στο νου τους πρώτους Χριστιανούς, ένα ακατέργαστο διαμαντάκι που δεν βρήκε ποτέ τη δημοφιλία που του αξίζει.
Ο τελευταίος πειρασμός (1988), του Μάρτιν Σκορσέζε
Όχι, δεν είναι η καλύτερη ταινία του Μάρτι, αν και αποτελεί ένα προσωπικό ξεκαθάρισμα λογαριασμών του σκηνοθέτη με την καθολική ανατροφή του. Μία ταινία που θεωρήθηκε βλάσφημη σε παγκόσμια κλίμακα και φυσικά και στα μέρη μας, όπου ορδές θρησκόληπτων είχαν εισβάλει σε κινηματογράφους όπου προβαλλόταν, καταστρέφοντας αίθουσες και αλαλάζοντας ύβρεις και απειλές. Ο Νίκος Καζαντζάκης (το μυθιστόρημα του οποίου «Ο τελευταίος πειρασμός» αποτελεί την πρώτη ύλη της ταινίας, ενώ έχει μεταφερθεί στο σινεμά και από τον Ζυλ Ντασέν, στην ταινία «Ο Χριστός ξανασταυρώνεται») το γνώριζε πολύ καλά: μονάχα αμαρτάνοντας, αγιάζεις.
Godspell (1973), του Ντέιβιντ Γκριν
Το 1973 ήταν αναμφίβολα μία πολύ ιδιαίτερη χρονιά για το sub-genre των Jesus movies, καθώς πέρα από το πασίγνωστο «Jesus Christ Supestar» γυρίστηκε κι άλλο μιούζικαλ με θέμα τη ζωή του Ιησού. Το εμφανώς λιγότερο προβεβλημένο «Godspell» εκτυλίσσεται στη σύγχρονη, αφιλόξενη και πολύβοη Νέα Υόρκη, επικεντρώνεται περισσότερο στα κηρύγματα και όχι στη φιγούρα του Ιησού (τα οποία και συνδέει με την κουλτούρα απελευθέρωσης της εποχής) και δεν διστάζει να απεικονίσει τον Μεσσία ως κλόουν σε τσίρκο. Μία ιερή και απολύτως σεβάσμια παρέκκλιση από την καθιερωμένη εικόνα.
Ενώπιον θεών και ανθρώπων (2010), του Ξαβιέ Μποβουά
Δεν σχετίζεται ευθέως ούτε με τη Μεγάλη Εβδομάδα ούτε με την περσόνα του Ιησού. Σχετίζεται όμως άμεσα με τις έννοιες του καθήκοντος, της θυσίας, της βασανιστικής αμφιβολίας, του φόβου και του άλματος πίστης που απαιτείται για να ξεπεραστεί. Μία καταπληκτική αντιπαραβολή της εξωτερικής απειλής που κοντοζυγώνει και του εσωτερικού αγώνα για κουράγιο και δύναμη. Ένας φιλοσοφικός και θεολογικός διάλογος μεταξύ του γήινου και του θεϊκού. Μία σπαρακτική ταινία που βασίζεται σε μία ακόμη πιο σπαρακτική αληθινή ιστορία.
Life of Brian (1979), των Monty Python
Οι έξι ιδιοφυΐες ισοπεδώνουν τα πάντα στο πέρασμά τους. Κάθε υπόνοια ευσέβειας, τυπολατρίας και δογματισμού. Η ψευδό-ιστορικότητα των μύθων, η εκ των πραγμάτων εξουσιαστική φύση της θρησκείας, η αδήριτη ανθρώπινη ανάγκη για γονάτισμα ενώπιον του δέους και του ανεξήγητου. Εξωφρενικά έξυπνες ατάκες, ασύλληπτα πνευματώδεις διάλογοι, ένα ειρωνικό χιούμορ που σου εξασφαλίζει θέση στον παράδεισο. Η πιο έξυπνη και απολαυστική βλασφημία όλων των κινηματογραφικών εποχών, μία υπέροχη διαβολική φάρσα, ένα άφθαρτο κινηματογραφικό κόσμημα.
Το Κατά Ματθαίον Ευαγγέλιο (1964), του Πιερ Πάολο Παζολίνι
Αν το καλοσκεφτεί κανείς, η αρχική παραδοξότητα υποχωρεί. Ήταν μάλλον αναμενόμενο ότι ένας ευφυέστατος άθεος θα γύριζε την πιο σπαρακτική θρησκευτική ταινία όλων των εποχών. Χωρίς να αλλάξει ή να προσθέσει ούτε μία λέξη σε σχέση με το πρωτότυπο κείμενο και με σκηνικό τα πάμφτωχα χωριά της νότιας Ιταλίας, ο Παζολίνι ορθώνει ανάστημα πάθους κι αισθαντικότητας απέναντι σε όλες τις πομπώδεις ή γλυκανάλατες απεικονίσεις της ιστορίας του Ιησού. Η ταπεινότητα αποκτά χειροπιαστή υπόσταση, η θυσία σκιαγραφείται ανάγλυφα στο κινηματογραφικό πανί, ο άνθρωπος γίνεται θεός και το αντίστροφο, η μέθεξη σε ένα δράμα που υπερβαίνει τις αισθήσεις και τις αντιλήψεις μας κατακτάται από την κορφή ώς τα νύχια της ψυχής.
...και φυσικά ως bonus track δεν θα μπορούσε να λείπει η θρυλική τηλεοπτική σειρά που έμπασε το θείο δράμα σε κάθε ελληνικό σπίτι. «Ο Ιησούς από τη Ναζαρέτ» (1977) του Φράνκο Τζεφιρέλι είναι η μεγαλύτερης κλίμακας θρησκευτική παραγωγή ever για τη μεγάλη, τη μικρή κι οποιουδήποτε μεγέθους οθόνη, με ένα πραγματικά εκπληκτικό καστ. Με τον Ρόμπερτ Πάουελ να υποκαθιστά με το πέρας του χρόνου οποιαδήποτε άλλη απεικόνιση του Ιησού, μετατρεπόμενος στην επίσημη πατενταρισμένη εικόνα του. Αυτά από εμάς και να ευχηθούμε σε όλους εσάς ένα υπέροχο Πάσχα, με πολλές ταινίες και εγκράτεια στο πάρτυ χοληστερίνης της Κυριακής!
