Συνέντευξη στη Λεμονιά Βασβάνη
Μια μαύρη κωμωδία, γραμμένη σε ιδιόμορφη γλώσσα, που θα αποκαλύψει με σκληρότητα, αλλά και με χιούμορ, εκείνη την πλευρά της ελληνικής επαρχίας που δεν θέλουμε να βλέπουμε και τη θυμόμαστε μόνο μέσα από ειδήσεις του αστυνομικού δελτίου, είναι «Ο Ελέφας» του Κώστα Βοσταντζόγλου που έχει πρεμιέρα απόψε στο Μικρό Θέατρο Μονής Λαζαριστών. Η νέα παραγωγή του Κρατικού Θεάτρου Βορείου Ελλάδος ανεβαίνει σε σκηνοθεσία Γιάννη Λεοντάρη.
Τι θα δείτε; Ψέματα, απόπειρες δολοφονίας, συζυγοκτονίες, ενδοοικογενειακή βία, ανεξέλεγκτα ένστικτα, ρατσισμός, όμως δοσμένα με χιούμορ. Όλα αυτά με μουσικές που περνούν από το τσάμικο, στο μοιρολόι και στον «πειραγμένο» ήχο που προτείνουν σύγχρονα συγκροτήματα, ενώ ο τέταρτος τοίχος μοιάζει να καταργείται στη σκηνή, καθώς στην διάρκεια της παράστασης προσφέρεται και φρεσκομαγειρεμένη… φακή σε θεατές που καλούνται να γευματίσουν με τους ήρωες του έργου!
«Με γοητεύει η σκοτεινή πλευρά της “ελληνικής παράδοσης”, ως εργαλείο κατανόησης του σήμερα. Αυτό ακριβώς συνάντησα και στον “Ελέφα”», δήλωσε μεταξύ άλλων ο κ. Λεοντάρης απαντώντας στις ερωτήσεις μας λίγο πριν ανοίξει η αυλαία της παράστασης.
-Τι είναι ο Ελέφας;
-Ο «Ελέφας» του Κώστα Βοσταντζόγλου, είναι μία κωμωδία για την σκοτεινή πλευρά της σύγχρονης ελληνικής υπαίθρου. Μια μαύρη κωμωδία, ένα κείμενο που καταφέρνει να ταράξει την «ησυχία» του θεατή αποκαλύπτοντας με σκληρότητα αλλά και με χιούμορ εκείνη την πλευρά της ελληνικής επαρχίας που δεν θέλουμε να βλέπουμε και τη θυμόμαστε μόνο μέσα από ειδήσεις του αστυνομικού δελτίου. Ψέματα, απόπειρες δολοφονίας, συζυγοκτονίες, ενδοοικογενειακή βία, ανεξέλεγκτα ένστικτα, ρατσισμός. Αυτές είναι οι βασικές θεματικές ενότητες που ενδιαφέρουν τον Βοσταντζόγλου και μου φάνηκε εξαιρετικά ενδιαφέρον το γεγονός ότι μπόρεσε να τις περιγράψει με χιούμορ.
-Πώς χρησιμοποιεί ο συγγραφέας την γλώσσα για να θίξει κακώς κείμενα;
-Η γραφή του Βοσταντζόγλου ακουμπά σε πολύ ισχυρές βάσεις. Στηρίζεται στην παράδοση που έχει δημιουργήσει, τόσο το ανατρεπτικό θεατρικό σύμπαν του Μποστ (πατέρα του συγγραφέα του «Ελέφα»), όσο και η δύναμη των έργων του Γιώργου Διαλεγμένου, στο βαθμό που σ’ αυτά συγκατοικεί το τραχύ με το τρυφερό και το κωμικό με το σκοτεινό στοιχείο.. Τίποτα κωμικό δεν υπάρχει στα πρόσωπα ή στις σχέσεις που διατηρούν μεταξύ τους. Πώς να γελάσεις με τέσσερις ανθρώπους όπου όλοι κάνουν κακό σε όλους και στο τέλος οι τρεις από αυτούς πεθαίνουν βίαια επί σκηνής; Σ’ αυτό ακριβώς συνίσταται το ενδιαφέρον του έργου: η γλώσσα του συγγραφέα μετατρέπει συχνά σε κωμικό το αδιανόητα βάρβαρο. Ο «Ελέφας» είναι γραμμένος σε μια γλώσσα ιδιόμορφη, η οποία συνδυάζει στοιχεία της θεσσαλικής διαλέκτου και άλλων ιδιωματικών στοιχείων της προφορικότητας της ελληνικής υπαίθρου, με μαργαριτάρια της «εθνοσωτήριας καθαρεύουσας» της χούντας και όρους του σύγχρονου lifestyle. Πρόκειται για μια εξαιρετικά τολμηρή πρόταση προφορικότητας. Το τοπικό ιδίωμα συνδυάζεται με την κακοποίηση της ελληνικής γλώσσας, ως σύμπτωμα νεοελληνικής παθογένειας. Ο συνδυασμός ντοπιολαλιάς, ξιπασιάς και εθνικοφροσύνης παράγει κωμικοτραγικό αποτέλεσμα.
-Πού αναφέρεται ο τίτλος;
-Ο ελέφας, ως ζώο, αντιπροσωπεύει στο έργο του Κώστα Βοσταντζόγλου την συνύπαρξη φωτός και σκοταδιού, βίας και τρυφερότητας, προσφοράς και εκδίκησης, μέσα στο ίδιο σώμα. Το σώμα αυτό, άλλος το χτυπά, άλλος το χαϊδεύει.
-Πόσο αντιπροσωπευτική είναι η εικόνα που πλάθει ο συγγραφέας; Πόσο μοιάζει με την ελληνική κοινωνία; Και τι θέλει να πει μέσα από το έργο του o Βοσταντζόγλου;
-Το πιο παραγωγικό από τα πάθη, ο φόβος, είναι αυτό που παράγει τη βία. Στον «Ελέφα», ο φόβος και η βία κυριαρχούν στις σχέσεις των ηρώων. Φόβος για την αγάπη, φόβος για τη διαφορετικότητα, φόβος για το άλλο φύλο. Ο Βοσταντζόγλου «ντύνει» τους ήρωές του με το γλωσσικό προσωπείο μιας προφορικότητας που παραπέμπει σε περιθωριακούς τύπους απομακρυσμένων χωριών της ελληνικής υπαίθρου. Τους ανθρώπους αυτούς τους συναντάμε συχνά στο αστυνομικό δελτίο ως συζυγοκτόνους, παραβατικούς ή διαταραγμένους. Πρόκειται για τύπους σαν αυτούς οι οποίοι φιλοξενούνται συχνά σε τηλεοπτικά ριάλιτι. Ο θεατής ενδεχομένως να θεωρήσει ότι αυτό το σκοτάδι και αυτή η γελοιότητα δεν τον αφορούν. Αυτό όμως δεν είναι καθόλου βέβαιο.
-Πού εστιάσατε τη ματιά σας;
-Βρίσκω πολύ δημιουργική την αναφορά στην παράδοση, όταν αυτή λειτουργεί ως καθρέφτης ή ακόμη και ως ντιβάνι ψυχανάλυσης. Με γοητεύει η σκοτεινή πλευρά της «ελληνικής παράδοσης», ως εργαλείο κατανόησης του σήμερα. Αυτό ακριβώς συνάντησα και στον «Ελέφα». Μια διεισδυτική ματιά της αντιφάσεις που περιέχονται στο στερεότυπο σχήμα της «αγνότητας των ανθρώπων της ελληνικής υπαίθρου». Το ίδιο το κείμενο, υποδεικνύει τα περάσματα από το κωμικό στο σκοτεινό. Εκεί βέβαια τα πράγματα γίνονται σύνθετα, γιατί ποτέ δεν μπορείς να είσαι σίγουρος για το ποιες ακριβώς είναι οι σωστές αναλογίες ανάμεσα στα δύο αυτά αντίθετα στοιχεία ή για της τρόπους και της ρυθμούς της εναλλαγής της που μπορεί να αποδεχτεί ο θεατής. Και ακόμη πιο σύνθετα τολμώ να πω, από τη στιγμή που η παράσταση δεν είναι πάντα υποχρεωμένη να προσφέρει στον θεατή μόνο αυτό που εκείνος μπορεί να αποδεχτεί. Σε αυτή την κατεύθυνση κινούνται οι λύσεις που προτείνει η παράσταση του «Ελέφα», ενσωματώνοντας ή υπονομεύοντας τεχνικές του μιούζικαλ και βέβαια, ακυρώνοντας τον «τέταρτο τοίχο» την ώρα που καλούνται οι θεατές να γευματίσουν μαζί με τους ήρωες του έργου. Οι φακές που τους προσφέρονται, μαγειρεύονται επί σκηνής κατά τη διάρκεια της παράστασης.
-Τι ρόλο έχει η μουσική στην παράσταση που φτιάξατε;
-Η δράση του έργου εκτυλίσσεται σε ένα απομακρυσμένο ορεινό ελληνικό χωριό. Το γεγονός αυτό ενέπνευσε και τη βασική σκηνοθετική γραμμή της παράστασης: την συνύπαρξη της σκηνικής δράσης και του θεατρικού κειμένου με μουσικά μοτίβα που περνούν από το τσάμικο, στο μοιρολόι και στον «πειραγμένο» ήχο που προτείνουν σύγχρονα συγκροτήματα όπως οι VIC συνομιλώντας με την παραδοσιακή μουσική της Ηπείρου. Σε κάποιες σκηνές της παράστασης δημιουργείται μία μουσική παρτιτούρα που παντρεύει την θεατρική πρόζα με τη μουσική. Οι ηθοποιοί συνομιλούν ρυθμικά αλλά και τονικά με τη μουσική συνδυάζοντας την θεατρική με τη μουσική performance.
Συντελεστές
Σκηνοθεσία-Μουσική επιμέλεια-Επιμέλεια Video: Γιάννης Λεοντάρης
Σκηνικά-Κοστούμια: Αλεξάνδρα Μπουσουλέγκα, Ράνια Υφαντίδου
Φωτισμοί: Νίκος Βλασόπουλος
Βοηθός Σκηνοθέτης: Μαριλένα Κατρανίδου
Φωτογράφιση παραγωγής: Τάσος Θώμογλου
Οργάνωση παραγωγής: Μαριλύ Βεντούρη, Δημοσθένης Πάνος
*Β΄Βοηθός σκηνοθέτη (στο πλαίσιο πρακτικής άσκησης) Σοφία Μπλέτσου.
Παίζουν: Σοφία Καλεμκερίδου (Γωγώ), Νικόλας Μαραγκόπουλος (Μήτσος), Παναγιώτης Παπαϊωάννου (Τάσος), Μαριάννα Πουρέγκα (Βούλα).
Χρήσιμα
Η παράσταση είναι κατάλληλη άνω των 15 ετών. Παραστάσεις: Τετάρτη 18:00, Πέμπτη-Παρασκευή-Σάββατο 21:15, Κυριακή 20:00. Είσοδος από 5 έως 13 ευρώ. Προπώληση: Ταμεία ΚΘΒΕ (Τ.2315 200 200), VIVA.gr , Τ. 11876.
