Συνέντευξη στη Λεμονιά Βασβάνη
Η ιστορία της/του Ερκουλίν Μπαρμπέν, όπως η ίδια/ο ίδιος την κατέγραψε στο ημερολόγιό της/του, έμεινε στην Ιστορία ως το πρώτο κείμενο ερμαφρόδιτου, ένα ντοκουμέντο πάνω στο οποίο βασίστηκε ο Μισέλ Φουκώ για να γράψει το άρθρο του «Το αληθινό φύλο» (1978), καταγγέλλοντας «την τυραννία της κοινωνίας για το φύλο και την αναπόφευκτη επιμονή ότι κάθε άτομο πρέπει να έχει ένα» και ανοίγοντας ένα νέο, πολύ σημαντικό κεφάλαιο στις σπουδές φύλου. Σήμερα, η/ο Ερκουλίν αποτελεί εμβληματική μορφή του κινήματος των ίντερσεξ ατόμων.
Αυτή την ιστορία ζωντανεύει στο Μπενσουσάν Χαν (Εδέσσης 6) η ομάδα Angelus Novus, συστήνοντάς την για πρώτη φορά στην πόλη μας. Ο Δαμιανός Κωνσταντινίδης που σκηνοθετεί την παράσταση, μίλησε μαζί μας για την επαφή του με το κείμενο, και πώς αυτό πήρε την τελική μορφή που θα δούμε στη σκηνή. Αναφέρθηκε στην διαφορετικότητα και στα ίντερσεξ άτομα. Και τέλος εξήγησε γιατί επέλεξε να ανεβάσει τη συγκεκριμένη παράσταση στο Μπενσουσάν Χαν.
-Πώς μεταφέρατε στη σκηνή την ιστορία της/του Ερκουλίν Μπαρμπέν;
-Ξεκίνησα μεταφράζοντας τις Αναμνήσεις της Ερκουλίν Μπαρμπέν, πρώτη αυτοβιογραφική αφήγηση ενός διαφυλικού ατόμου, και από αυτή την άποψη σημαντικό ιστορικό ντοκουμέντο. Στη συνέχεια, προχώρησα σε μια πρώτη διασκευή που τέσταρα με τους ηθοποιούς και την απέρριψα, κατόπιν σε μια δεύτερη που είχε την ίδια τύχη με την πρώτη, και τέλος σε μια τρίτη που κι αυτή δέχτηκε πολλές επεμβάσεις και αναθεωρήσεις σχεδόν μέχρι και λίγες μέρες πριν από την πρεμιέρα. Απέρριψα επίσης πολλές από τις αρχικές μου ιδέες: προβολές από τηλεοράσεις· ταυτόχρονη κινηματογράφηση των ηθοποιών την ώρα που παίζουν· μείξη κειμένων διαφορετικής προέλευσης: οι αναμνήσεις της Ερκουλίν, βεβαίως, αλλά και κείμενα γιατρών, κοινωνιολόγων, ψυχολόγων, φιλοσόφων, ιστορικών, νομικών, πολιτικών, ιερωμένων, λογοτεχνών, άλλων intersex ατόμων… Κράτησα την ιδέα των τραγουδιών, αλλά προτίμησα να μελοποιήσουμε ποιήματα της Έμιλι Ντίκινσον στα αγγλικά, και ένα απόσπασμα στα λατινικά από τις Μεταμορφώσεις του Οβίδιου, και όχι τα στιχάκια που έγραψα ο ίδιος στα ελληνικά. Είχα στο μυαλό μου ένα είδος ροκ όπερας, αλλά τελικά παρόλο που πετύχαμε τη ροκ διάθεση, δεν μπορούμε να μιλάμε για όπερα, μια που το τραγουδιστικό μέρος είναι μάλλον περιορισμένο. Αρχικά σκεφτόμουν την παράσταση με δύο ηθοποιούς αλλά κατέληξα να την κάνω με τρεις, δυο άντρες και μια γυναίκα, που άλλοτε λειτουργούν αυτόνομα και άλλοτε ως χορός, και στους οποίους μοίρασα τον «ρόλο» της Ερκουλίν (και μετέπειτα Αμπέλ), και μέσα από αυτόν και τους υπόλοιπους «ρόλους» (τους γιατρούς, τις διάφορες φίλες, την ερωμένη, τον επίσκοπο της Λα Ροσέλ, κλπ.), ως αναμνήσεις ή «κατασκευές» της παραληρηματικής φαντασίας του κεντρικού προσώπου. Από την αρχή, ήθελα να συνδυάσω δύο είδη θεάτρου αρκετά απομακρυσμένα το ένα από το άλλο, αν όχι αντίπαλα: το freak show και ένα θέατρο ψυχολογικών αποχρώσεων, ας πούμε ρεαλιστικό, όπου είναι αναγκαία η εκ βαθέων, προσωπική, κατάθεση του κάθε ηθοποιού, και μέσα από αυτόν τον συνδυασμό να νομιμοποιήσω κατά κάποιον τρόπο τον «ερμαφροδιτισμό», όχι μόνο ως θέμα της παράστασης και ως αντικείμενο ποικίλων διεκδικήσεων, κοινωνικών, ανθρωπιστικών, αλλά και ως αποτέλεσμα αισθητικό.
-Πόσο διαφορετική είναι η σημερινή εποχή από την εποχή στην οποία έζησε;
-Μέσα από την ιστορία της Ερκουλίν διαπιστώνουμε ότι η ιατρική, η δικαιοσύνη, η θρησκεία, η κοινωνία, στη Γαλλία του 19ου αιώνα, δέχονται την ύπαρξη μόνο δύο φύλων, και θεωρούν τον ερμαφροδιτισμό ως μορφολογική ανωμαλία των γεννητικών οργάνων, η οποία υποκρύπτει το αληθινό φύλο που μπορεί να είναι είτε μόνο αντρικό είτε μόνο γυναικείο. Σήμερα η ιατρική δέχεται την ύπαρξη περισσότερων φύλων· η βιολόγος Anne Fausto-Sterling αριθμεί τουλάχιστον πέντε· αλλά τι γίνεται με το νομικό σύστημα, τη θρησκεία, τους εκπροσώπους της, το σχολείο, και την κοινωνία γενικότερα; Πώς αναγνωρίζεται και πώς αντιμετωπίζεται αυτή η ιδιαιτερότητα και οι ανάλογές της; Πώς ζουν τα ίντερσεξ άτομα; Υπάρχει ενδεχομένως μια μεγαλύτερη ανεκτικότητα από ό,τι σε προηγούμενες εποχές, αλλά πραγματική αποδοχή; Πραγματική ένταξη; Κι αυτή δεν θα έπρεπε να αποτυπώνεται με κάποιον τρόπο στη νομοθεσία, στην εκπαίδευση, αλλά και στη γλώσσα που διαχωρίζει με τη σειρά της και αποκλείει;
-Τι θέλετε να πείτε στο κοινό μέσα από αυτή την παράσταση;
-Ίδε ο άνθρωπος. Ίδε το ανθρώπινο βλέμμα που μπορεί να καταστήσει «μη άνθρωπο» τον άνθρωπο.
-Γιατί επιλέξατε τον χώρο του Μπενσουσάν Χαν και πως τον χρησιμοποιείτε;
-Δεν ήθελα ένα κανονικό θέατρο γι’ αυτή την παράσταση. Έψαχνα ένα χώρο που να θυμίζει κάπως τους χώρους στους οποίους έζησε η Ερκουλίν, τους κοιτώνες του ορφανοτροφείου και μετέπειτα εκείνους του μοναστηριού των Ουρσουλινών και της παιδαγωγικής ακαδημίας όπου σπούδασε, αλλά και την άθλια σοφίτα, στο Παρίσι, όπου έβαλε τέλος στη ζωή της. Το Μπενσουσάν Χαν είναι ένα χάνι, ένα πανδοχείο του 19ου αιώνα. Κουβαλάει τα σημάδια του χρόνου και των ανθρώπων που πέρασαν από αυτό, είναι ένα έτοιμο, θα έλεγα, σκηνικό, ένα σκηνικό όπου μπορούν να ζωντανέψουν μνήμες. Γιατί, όπως το δηλώνει και ο τίτλος του έργου μας, έχουμε να κάνουμε με αναμνήσεις και ίδιον των αναμνήσεων είναι η αποσπασματικότητα, που μου την εξασφαλίζει όχι μόνον η διασκευή του κειμένου της Ερκουλίν αλλά και ο συγκεκριμένος χώρος. Χρησιμοποιώ για τη σκηνική δράση τα τρία από τα έξι συγκοινωνούντα δωμάτιά του και τοποθετώ τους θεατές στο μικρό οκτάγωνο χολ που είναι στο κέντρο τους. Ο θεατής βλέπει τι γίνεται μέσα από τρεις πόρτες και ένα παράθυρο. Έχει μια αποσπασματική αντίληψη της παράστασης, και διαφορετική ανάλογα με τη θέση όπου κάθεται, πράγμα που δεν θα μπορούσε να μου εξασφαλίσει ένα κανονικό θέατρο, όχι σ’ αυτό τον βαθμό τουλάχιστον. Είναι σαν η μη «κανονικότητα» του θέματος να επέβαλε τη μη «κανονικότητα» του χώρου, και, κατά συνέπεια, του θεάματος· σα να επέβαλε αυτή την «ενοχλημένη» θέαση στον θεατή, ανάλογη με εκείνη των περισσότερων μπροστά σε ανθρώπους που ξεφεύγουν από τη νόρμα, από ό,τι ακριβώς θεωρούμε κανονικό.
Συντελεστές
Κείμενο: Herculine Adélaïde / Abel Barbin, Μετάφραση – Διασκευή – Σκηνοθεσία: Δαμιανός Κωνσταντινίδης, Σκηνικά – Κοστούμια: Ελίνα Ευταξία, Μουσική: Κωστής Βοζίκης – Χρήστος Παπαδόπουλος, Κίνηση: Ίρις Νικολάου, Φωτισμοί: Στράτος Κουτράκης, Βοηθοί σκηνοθέτη – δραματουργίας: Εβελίνα Κοτρίδου – Αντιγόνη Μπάρμπα, Φωτογραφίες: Χρήστος Κυριαζίδης, Γραφιστικός σχεδιασμός: Ιωάννης Ξηροκώστας, Οργάνωση παραγωγής – Επικοινωνία: Λία Κεσοπούλου, Παραγωγή: Angelus Novus. Παίζουν: Αντιγόνη Μπάρμπα, Χρήστος Παπαδόπουλος Αναστάσης Ροϊλός.
Χρήσιμα
Παραστάσεις: Έως 14 Απριλίου 2019 | Κάθε Παρασκευή, Σάββατο & Κυριακή στις 21:30, Διάρκεια: 70 λεπτά. Τιμές εισιτηρίων: 12€ κανονικό | 8€ μειωμένο (φοιτητών, ανέργων, ΑΜΕΑ, ομαδικά) | 5€ ατέλειες. Προπώληση εισιτηρίων: Μπενσουσάν Χαν, Δευτέρα έως Παρασκευή 12:00 – 22:00, Σάββατο και Κυριακή 12:00 – 15:00. Τηλέφωνο κρατήσεων: 6971 95 95 29
