Συνέντευξη στη Λεμονιά Βασβάνη
Ένα παιχνίδι μεταμορφώσεων επιχειρεί ο Δημήτρης Καρατζάς στη σκηνοθεσία του στις «Νεφέλες» του Αριστοφάνη. Χρησιμοποιώντας τη φράση «γίνονται ό,τι θελήσουν, τα πάντα» φτιάχνει ένα ετερόκλητο πένθιμο και φαντεζί σύνολο που «δεν παριστάνει τα σύννεφα αλλά καθεμία νεφέλη είναι μια άλλη πιθανότητα, μια άλλη εκδοχή της προβολής του Στρεψίαδη γι’ αυτές».
Και έχει στο πλευρό του ηθοποιούς όπως ο Γιώργος Γάλλος, ο Νίκος Καραθάνος, ο Χρήστος Λούλης, η Καρυοφυλλιά Καραμπέτη και η Θεοδώρα Τζήμου.
Όπως μας εξήγησε ο σκηνοθέτης απαντώντας στις ερωτήσεις μας εν μέσω των τελικών προβών για την παράσταση που θα έρθει και στις 10 και 11 Ιούλη και στην πόλη μας στο Θέατρο Δάσους: «Οι Νεφέλες καθόλη τη διάρκεια μεταμορφώνονται, προκειμένου να επιτύχουν το στόχο τους, που είναι να οδηγήσουν τον κεντρικό ήρωα - Στρεψιάδη - να κοιτάξει βαθιά μέσα του, να δει την ύβρη που διαπράττει». Τόνισε πως στήνουν παγίδα στον κεντρικό ήρωα ώστε να νομίσει πως μπορεί να ξεφύγει από τους δανειστές του και τις υποχρεώσεις του, μέχρι τελικά να τον κατακρημνίσουν.
Μιλώντας για τον Αριστοφάνη είπε πως «υπήρξε ιδιαίτερα τολμηρός καυστικός και σκληρός με την εποχή του και τα κακώς κείμενά της εποχής του», ενώ για την μετάφραση του Γιάννη Αστερή σχολίασε πως «αποτελεί τομή και υπόδειγμα σύγχρονης μετάφρασης αριστοφανικού έργου με σεβασμό στη γλώσσα».
-Στην παράστασή σας οι Νεφέλες πρωταγωνιστούν. Πώς επιλέξατε αυτή την ματιά; Και ποιο ρόλο έχει το εικαστικό κομμάτι, οι μεταμορφώσεις των ηρώων σας;
-Ο ίδιος ο ποιητής τις χρίζει πρωταγωνίστριες - καθοδηγητές αυτού του παιχνιδιού ονομάζοντας το έργο του έτσι. Οι Νεφέλες είναι «οι μεγάλες θεές για τους αργόσχολους», οι ιέρειες του πνεύματος, της ελευθερίας της ουτοπίας, του άυλου και της άρνησης του πατροπαράδοτου θεού. Έτσι εμφανίζονται. Αλλά στην ουσία είναι ένα παιχνίδι τους. Είναι σπουδαίο αυτό που κάνει ο Αριστοφάνης γράφοντας στην ουσία με βάση το ίδιο το φυσικό φαινόμενο. Οι Νεφέλες καθόλη τη διάρκεια μεταμορφώνονται, προκειμένου να επιτύχουν το στόχο τους, που είναι να οδηγήσουν τον κεντρικό ήρωα - Στρεψιάδη - να κοιτάξει βαθιά μέσα του, να δει την ύβρη που διαπράττει. Του στήνουν μια παγίδα σε σχέση με την αρχική του πρόθεση να ξεγλιστράει από τους δανειστές του, από τις υποχρεώσεις του και από τον κανόνα και του υπόσχονται τα πάντα και την απόλυτη στήριξή τους μέχρι να τον κατακρημνίσουν και να τον φέρουν σε επαφή με το ίδιο του τον εαυτό, με τη φύση του. Πολύ νωρίς στο έργο ακούγεται γι’ αυτές «γίνονται ό,τι θελήσουν, τα πάντα», οπότε εδώ βλέπουμε κάποιες από τις μεταμορφώσεις του φαινομένου. Αυτή η φράση με οδήγησε και στην επιλογή ενός ετερόκλητου πένθιμου και φαντεζί συνόλου που δεν παριστάνουν τα σύννεφα αλλά καθεμία νεφέλη είναι μια άλλη πιθανότητα, μια άλλη εκδοχή της προβολής του Στρεψίαδη γι’ αυτές. Είναι αυτό που θέλει να δει.
-Σκηνοθετείτε για πρώτη φορά Αριστοφάνη. Τι είναι αυτό που κάνει τα έργα του διαχρονικά; Τι ξεχωρίζετε στην γραφή του;
-Ο Αριστοφάνης υπήρξε ιδιαίτερα τολμηρός καυστικός και σκληρός με την εποχή του και τα κακώς κείμενά της. Αυτό με γοητεύει βαθιά είναι ότι ενώ καταλαβαίνεις τη συντηρητική ματιά του, προτείνει τοπία και ιδέες τρομερά άναρχες, ουτοπικές, ελεύθερες και βαθιά ποιητικές και στην ουσία ενώ φαίνεται κρίνει τις νέες ιδέες και την ανατροπή, την ίδια στιγμή μοιάζει να έλκεται τρομερά. Σαν να εκφράζει διαρκώς ένα ερώτημα, μια αμφιβολία. Όπως οφείλει να κάνει ένας πραγματικός στοχαστής.
-Στο κείμενο ο Στρεψιάδης στρέφεται αρχικά στην μάθηση και στους νέους για να σωθεί από τα χρέη. Γιατί; Και πόσο βοηθά η μάθηση και τον ίδιο;
-Ο Στρεψιαδης όντας το πρότυπο ενός μέσου ανθρώπου με πολύ πεπερασμένη γνώση καταφεύγει στη γνώση ως την εσχάτη λύση σωτηρίας του. Θέλει να μάθει για να μπορεί να εξαπατήσει. Και αυτό τελικά στρέφεται εναντίον του - ή τον σώζει.
-Στο τέλος όμως θα καταστρέψει ο φροντιστήριο του Σωκράτη. Τι θέλει να πει με αυτό; Τι σηματοδοτεί η πράξη του; Και τι μεταφέρει στον θεατή;
-Ο Αριστοφάνης, μέγας κριτής του Σωκράτη, αλλά και των Σοφιστών, θέλει να καταδείξει την «απάτη» της ρητορικής και των σοφιστών της εποχής του και τους αντιμετωπίζει ως επικίνδυνους για την κοινωνία και προτείνει την καταστροφή τους. Όμως για μένα αυτό που διακυβεύεται είναι πιο βαθύ. Είναι σαν να φτάνει σε ένα φινάλε τραγωδίας χωρίς κάθαρση. Ο Στρεψιάδης καίει το φροντιστήριο ως πράξη εκδίκησης γι’ αυτό που θεωρεί απάτη, αλλά αυτό που θεωρεί απάτη έχει μέσα ένα πνεύμα βαθιά ανατρεπτικό και ένα σύστημα νέων ιδεών πολύτιμων που ο θεατής τις έχει ακούσει και ίσως έχει ταυτιστεί. Άρα όταν ο ήρωας στο τέλος καίει το φροντιστήριο και τον Σωκράτη δεν ξέρω αν λυτρώνεται ή τυφλωμένος προβαίνει σε ένα ακόμα λάθος. Και αυτό θεωρώ ότι το προκαλεί το ίδιο το έργο. Είναι ένα έργο που μεταμορφώνεται διαρκώς. Είναι τόσο γοητευτικό.
-Πώς μπορεί εν τέλει να σωθεί από τα χρέη του ο σύγχρονος άνθρωπος;
-Με το να μην τα αφήνει να δημιουργηθούν.
-Έχετε δηλώσει πως στόχος σας είναι πάντα να υπάρχει μια τριβή με το κοινό, φεύγοντας ο θεατής να προβληματιστεί, να σκεφτεί, και πως δεν είστε υπέρ απλουστευμένων θεατρικών έργων. Ποιο είναι το στοίχημα στη δική σας παράσταση; Τι θέλετε να θίξετε μέσα από τη σκηνοθεσία σας;
-Θέλω η ίδια η ιστορία να τροφοδοτήσει το κοινό να σκεφτεί πέρα από την πλοκή. Το έργο προτείνει σπουδαίους δρόμους. Ο Σωκράτης και οι Νεφέλες λένε: « πάρε στροφές παντού, κι αν πέσεις σ’ αδιέξοδο γρήγορα πιάσε άλλη γραμμή της σκέψης σου», «συνεχώς τυλίγεις τον εαυτό σου γύρω από τη σκέψη σου, μην το κάνεις - άσε το μυαλό σου ελεύθερο στον αέρα να πετάξει σα χρυσό σκαθάρι και δέσε λινή κλωστή στο ποδαράκι του», λένε «αν καθόμουν κάτω στη γη για να δω αυτά που βρίσκονται εκεί πάνω δε θα έβρισκα ποτέ τίποτα». Ο Στρεψιάδης είναι το θύμα των Νεφελων και του Σωκράτη, αλλά την ίδια στιγμή διανοίγεται στο πνεύμα και στις πιθανότητες. Θα ήθελα λοιπόν οι θεατές πέρα από την ταύτισή τους με την προδοσία που υφίσταται ο Στεψιάδης από την απάτη που του κάνουν να φύγουν και με μια αμφιβολία, περί δικαίου ή άδικου, περί ηθικού και μη ηθικού. Όπως ακριβώς προτείνει και ο Αριστοφάνης .
-Τι ξεχωρίζει στην μετάφραση του Γιάννη Αστερη;
-Η βαθιά του πίστη στο κείμενο και η γνώση του σε συνδυασμό με το τρομερό χιούμορ και την οξυδέρκειά του. Δεν προσπάθησε να επικαιροποιήσει απολύτως τίποτα. Έμεινε κατά γράμμα πιστός στο πνεύμα του ποιητή και νομίζω ότι αυτή η μετάφραση αποτελεί τομή και υπόδειγμα σύγχρονης μετάφρασης αριστοφανικού έργου με σεβασμό στη γλώσσα.
-Πότε, πού και πώς αποφασίσατε να ασχοληθείτε με το θέατρο;
-Νομίζω το είχα αποφασίσει από μικρό παιδάκι όταν έπληττα και ένιωθα μοναξιά στο σχολείο και τις παρέες. Η πρώτη σκηνοθεσία ήρθε εντελώς συμπτωματικά όταν σε ένα έργο που είχα γράψει και θα ανέβαινε στο «Αμόρε - Θέατρο του Νότου» που είχε ένα σπουδαίο φεστιβάλ για νέους καλλιτέχνες, έφυγε ο σκηνοθέτης και ο Θωμάς Μοσχόπουλος - συνδιευθυντής του θεάτρου με το Γ.Χουβαρδά- με παρότρυνε να το σκηνοθετήσω εγώ. Και από εκεί και πέρα το ένα έφερε το άλλο.
Συντελεστές
Μετάφραση: Γιάννης Αστερής
Σκηνοθεσία: Δημήτρης Καραντζάς
Συνεργάτης στη δραματουργία: Θεοδώρα Καπράλου
Σκηνικά: Κλειώ Μπομπότη
Κοστούμια: Ιωάννα Τσάμη
Κίνηση: Τάσος Καραχάλιος
Μουσική:Ανρί Κεργκομάρ
Φωτισμοί: Αλέκος Αναστασίου
Βοηθός σκηνοθέτη:Γκέλυ Καλαμπάκα
Παραγωγή: "ΤΟ ΘΕΑΤΡΟ".
Διανομή
Στρεψιάδης Γιώργος Γάλλος
Σωκράτης Νίκος Καραθάνος
Ποιητής Χρήστος Λούλης
Δικαίος Λόγος Καρυοφυλλιά Καραμπέτη
Άδικος Λόγος Θεοδώρα Τζήμου
Φειδιππίδης Αινείας Τσαμάτης
Μαθητές Παναγιώτης Εξαρχέας, Πάνος Παπαδόπουλος
Δανειστής Γιάννης Κλίνης
Κορυφαίες Αλεξάνδρα Αϊδίνη, Ευδοξία Ανδρουλιδάκη,
Έμιλυ Κολιανδρή, Ελίνα Ρίζου.
Χορός (με αλφαβητική σειρά): Αλεξάνδρα Αϊδίνη,Ευδοξια Ανδρουλιδάκη, Παναγιώτης Εξαρχέας,Νίκος Καραθάνος, Καρυοφυλλιά Καραμπέτη, Γιάννης Κλίνης, Εμιλυ Κολιανδρή, Χρήστος Λούλης, Πάνος Παπαδόπουλος, Θεοδώρα Τζήμου.
Χρήσιμα
Ώρα έναρξης : 21.30. Είσοδος: 20€ και 15€ (φοιτητικό, άνεργοι, πολύτεκνοι, ΑΜΕΑ και παιδικό από 6 έως 12 ετών). Προπώληση: Εκδοτήρια Βασιλικού Θεάτρου (2315 200 200), Εκδοτήρια ΚΘΒΕ Πλ. Αριστοτέλους & viva.gr, Tαμείο Θεάτρου ΑΥΛΑΙΑ – ΧΑΝΘ.
Σημείωση: Τα πορτρέτα του κ. Καρατζά ανήκουν στην Γκέλυ Καλαμπάκα.
