«Ο ειλικρινής αναζητητής της αλήθειας ψάχνει πίσω από τα φαινόμενα, πίσω από τα είδωλα. Ο καθένας μας είναι μια εικόνα και περιστοιχιζόμαστε και περικλειόμαστε από εικόνες. Το πρόβλημα είναι αν και σε ποιο βαθμό κάθε εικόνα είναι ντυμένη ένα προσωπείο. Χρειάζεται να το ξεντυθούμε. Χρειάζεται να έχουμε τα αισθητήρια της ακοής και της όρασης γυμνασμένα…», τόνισε χαρακτηριστικά, μεταξύ άλλων, η φιλόλογος Δήμητρα Τομαρά, στην εισήγησή της πάνω στην «Ελένη», την τραγωδία του Ευριπίδη, η οποία πραγματοποιήθηκε την Τετάρτη 5 Φεβρουαρίου 2020, στο πλαίσιο των Μαθημάτων Κλασσικής Παιδείας στο Μαξίμειο Πνευματικό Κέντρο Σερρών.
Η καταξιωμένη φιλόλογος, με εξαιρετικές σπουδές στη Φιλοσοφική Σχολή του Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών, και εκπαιδευτικός-παιδαγωγός με μεγάλη αγάπη και προσφορά στη μόρφωση της νεολαίας καθώς και στην καλλιέργεια των υψηλών ιδανικών του ελληνικού πολιτισμού, έκανε μια εκ νέου «ανάγνωση» της «Ελένης» του Ευριπίδη, κερδίζοντας το πολυπληθές και πάντα απαιτητικό ακροατήριο της αίθουσας ομιλιών «Σωκράτης Μικρού».
«Η τραγωδία “Ελένη” του Ευριπίδη είναι βασισμένη πάνω σε έναν, λιγότερο γνωστό για τον πολύ κόσμο, μύθο που βρίσκεται στο ποίημα του λυρικού ποιητή Στησίχωρου με τίτλο “Παλινωδία”. Σύμφωνα με τον μύθο αυτό η Ελένη δεν πήγε ποτέ στην Τροία με τον Πάρη· οι θεοί την πήγαν στην Αίγυπτο, ενώ στη θέση της έπλασαν ένα είδωλο, που ο Πάρης απήγαγε νομίζοντας ότι είναι η Ελένη. Οι Έλληνες λοιπόν και οι Τρώες πολεμούσαν για δέκα χρόνια όχι για την πραγματική Ελένη, αλλά για το είδωλό της», είπε στην αρχή της εισήγησής της η κ. Τομαρά.
«Στον κόσμο της Ελένης», συνέχισε, «οι ήρωες του Ευριπίδη, πέρα για πέρα ανθρώπινοι, φαίνεται να είναι έρμαια στη βούληση των θεών. Το τρίπτυχο θεοί, Θεός και άνθρωπος, εκφράζει τις υπαρξιακές ανησυχίες του τραγικού ποιητή, αλλά και όλων των ανθρώπων ανά τους αιώνες. (Ο Ευριπίδης αμφισβήτησε έντονα τις λαϊκές θρησκευτικές αντιλήψεις και τους μύθους που παρουσίαζαν τους θεούς με αδυναμίες ανθρώπων. Στη θέση τους όμως είχε διαμορφώσει μια υψηλή ιδέα για το θείο). Εκτός αυτού, τίποτα δεν είναι όπως αρχικά φαίνεται κι όλοι σχεδόν οι ήρωες βιώνουν λιγότερο ή περισσότερο τις συνέπειες κάποιας πλάνης. Σε όλη την τραγωδία κυρίαρχη είναι η αντίθεση ανάμεσα στο είναι και το φαίνεσθαι, στη γνώση και την άγνοια, στην αλήθεια και το ψέμα», υπογράμμισε εμφατικά η Δήμητρα Τομαρά, «φωτίζοντας» τη σημασία και την αξία του έργου του Ευριπίδη.
Συνεχίζοντας το «συνοπτικό της μάθημα», τόνισε ότι «το “φαίνεσθαι” στη ζωή σχετίζεται με τη φήμη, με την ανάγκη, φυσιολογική ως ένα βαθμό, για αναγνώριση και επιβράβευση, με την ατολμία των ανθρώπων να δουν τη ζωή κατάματα και ως εκ τούτου την αδυναμία αποδοχής της ζωής έτσι όπως ξετυλίγεται ως απόρροια των δικών τους επιλογών και της δικής τους ευθύνης (γιατί ο Ευριπίδης μπορεί να παρουσιάζει τους ήρωές του ως έρμαια στη βούληση των θεών, δεν τους απαλλάσσει όμως από την ευθύνη τους). Σχετίζεται επίσης με την προσποίηση, την υποκρισία, την επιτήδευση και το ψέμα. Το φαίνεσθαι αντιπροσωπεύει το προσωπείο, τη μάσκα που φοράει κάποιος για να φανεί ως κάτι διαφορετικό από αυτό που είναι, γιατί δεν είναι συμφιλιωμένος με τον εαυτό του, τη δική του εικόνα. Και πώς να είναι συμφιλιωμένος με τον εαυτό του αν δεν είναι συμφιλιωμένος με τον Δημιουργό του. Αυτός είναι ο όντως Ων, η Αλήθεια και κατ’ επέκταση η Ζωή». Για να τονίσει στη συνέχεια ότι «στον αντίποδα του φαίνεσθαι υπάρχει το “είναι”, η ουσία των πραγμάτων, η οποία δεν κάνει επίδειξη, δεν κομπάζει, δεν επιβάλλεται. Τα υλικά από τα οποία είναι καμωμένη είναι η αλήθεια, η ειλικρίνεια, ο σεβασμός, η ακεραιότητα».
Συμπερασματικά λοιπόν, η κ. Τομαρά, τόνισε ότι «χρειάζεται να έχουμε τα αισθητήρια της ακοής και της όρασης γυμνασμένα. Η παιδεία με την ευρύτερη έννοια του όρου και η ολοένα εκζήτηση της επίγνωσης της ουσίας των πραγμάτων θα μας βοηθήσουν να διακρίνουμε τι είναι αλήθεια και τι ψέμα, τι είναι γνήσιο και τι κάλπικο, τι είναι ζωντανό και τι θνησιμαίο, διότι το ψέμα και η υποκρισία έχουν “χαμηλό δείκτη ευφυΐας” και μαρτυρούν χαμηλό δείκτη πολιτισμού”, για να επισημαίνει καταλήγοντας ότι «αντίθετα, η αλήθεια ελευθερώνει, καθιστά υπεύθυνο τον άνθρωπο, γι’ αυτό αποτελεί θεμέλιο λίθο για τον πραγματικό πολιτισμό».
Να σημειώσουμε τέλος, ότι τα Μαθήματα Κλασσικής Παιδείας, πραγματοποιούνται εδώ και 17 χρόνια, κάτω από τη βαθιά γνώση και τη μεγάλη αγάπη του φιλόλογου και τέως Δημάρχου Σερρών, Ζήση Μητλιάγκα καθώς και των συνεργατών του, στο «Μαξίμειο Πνευματικό Κέντρο» Σερρών, κάθε Τετάρτη 7 με 8 το απόγευμα, στην αίθουσα ομιλιών «Σωκράτης Μικρού». Συντονιστές είναι οι εκπαιδευτικοί: Θεολόγης Ανδρονίδης, Νότας Θωμάς και Χασιωτάκη Ειρήνη. Η είσοδος για το κοινό είναι ελεύθερη.
Δανιήλ Γ. Παπαδανιήλ
