Skip to main content
Menu Αναζήτηση
espa-banner

Τα memes ως μορφή τέχνης στο 22ο ΦΝΘ

Ανοιχτή διαδικτυακή συζήτηση στο πλαίσιο του φετινού Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης

Της Λεμονιάς Βασβάνη

 

Ο Γερμανός σκηνοθέτης Ματίας Φριτς το 2000, κινηματογραφούσε στιγμιότυπα από τη Fuckparade σε δημόσιο χώρο του Βερολίνου, απομόνωσε ένα τετράλεπτο στιγμιότυπο στο οποίο εμφανίζονταν ένας ημίγυμνος άνδρας, και το χρησιμοποίησε αργότερα ως αυτόνομο καλλιτεχνικό πρότζεκτ με τίτλο «Είναι αλήθεια ή όχι;». Το 2006 ανέβασε το συγκεκριμένο βίντεο στο YouTube, και έφτιαξε ένα από τα πρώτα viral video memes στην ιστορία.

Μιλώντας για την ιστορία του ντοκιμαντέρ «Η ιστορία του Technoviking» το βράδυ της Τετάρτης στην διαδικτυακή συζήτηση που έγινε στο πλαίσιο του 22ου Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης το οποίο έδωσε ιδιαίτερη έμφαση στα memes, ο δημιουργός εξήγησε πως προσπαθούσε επί δύο χρόνια να έρθει σε επαφή με τον άνδρα που εμφανιζόταν στο βίντεο, χωρίς όμως επιτυχία. Όταν σταδιακά από τις προβολές του viral video ο Φριτς άρχισε να κερδίζει χρήματα μέσω διαφημίσεων ο επίμαχος άνδρας ήρθε σε επαφή μαζί του μέσω δικηγόρου, καταθέτοντας αγωγή εναντίον του για προσβολή του δικαιώματος στην προσωπικότητα. «Ομολογώ πως υπέπεσα στο παράπτωμα αυτό καθώς τον κινηματογράφησα χωρίς την άδειά του. Φυσικά, υπάρχει και ο αντίλογος που υποστηρίζει ότι και η ελευθερία της καλλιτεχνικής έκφρασης πρέπει να προστατεύεται από τον νόμο», τόνισε ο Φριτς και συμπλήρωσε πως ο δικαστής δεν ήταν εξοικειωμένος με τις σύγχρονες μορφές έκφρασης της τέχνης.

memes_2.jpg

«Παρακολουθώντας το ντοκιμαντέρ, διαπίστωσα πως ο Ματίας κατέβαλε κάθε δυνατή προσπάθεια για να έρθει σε επαφή με τον Technoviking, ώστε να βρεθεί μια λύση προτού η υπόθεση πάρει τη δικαστική οδό», σημείωσε ο πρόεδρος της Ελληνικής Ένωσης για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου, Γιάννης Ιωαννίδης. Παράλληλα ανέφερε πως από την εποχή που (επαν)ιδρύθηκε η Ελληνική Ένωση για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου (1953) μέχρι σήμερα έχει μεσολαβήσει μια ολόκληρη κοσμογονία, με αποτέλεσμα η προστασία ορισμένων δικαιωμάτων να γίνεται αντιληπτή με όρους ξεπερασμένους, που δεν λαμβάνουν υπόψη τη ριζική αλλαγή του τοπίου με την έλευση του διαδικτύου, των μέσων κοινωνικής δικτύωσης κτλ.

Σχετικά με το πώς μπορούμε να προστατεύσουμε επαρκώς το δικαιώματα που σχετίζονται με την προστασία της εικόνας, της προσωπικότητας του ιδιωτικού βίου χωρίς να καταφύγουμε στη λογοκρισία και την καταπίεση της καλλιτεχνικής έκφρασης σχολίασε πως πρόκειται για «ένα πολύπλοκο θέμα» και συμβούλευσε τις εμπλεκόμενες πλευρές «να εξαντλούν τα περιθώρια εξεύρεσης μιας συναινετικής λύσης προτού καταφύγουν στη δικαστική οδό».

the_real_ancient_memes.jpg

Στην πολιτισμική διάσταση του φαινομένου των memes, αναφέρθηκαν οι δύο δημιουργούς της δημοφιλέστατης σελίδας The Real Ancient Memes, η οποία αριθμεί περισσότερους από 400.000 ακόλουθους στο facebook. ««Τα memes καθρεφτίζουν την κοινωνική πραγματικότητα που αφορά όλους μας. Για παράδειγμα, από τη στιγμή που ξέσπασε η πανδημία του Covid-19 και επιβλήθηκε η καραντίνα, καταγράψαμε όλες τις νέες συμπεριφορές κι όλες τις νέες περιστάσεις που γεννήθηκαν μέσα από αυτή την πρωτόγνωρη συνθήκη του εγκλεισμού και προσπαθήσαμε να αποδώσουμε αυτές τις αλλαγές με χιουμοριστικό τρόπο, προσφέροντας μια αισιόδοξη νότα εν μέσω άγχους και πίεσης. Αν τυχόν τα δικά μας memes έπεφταν σε χέρια εξωγήινων μετά από χιλιάδες χρόνια, νομίζω πως θα σχημάτιζαν την εντύπωση πως οι κάτοικοι αυτού του πλανήτη περνούσαν υπέροχα και διασκέδαζαν όλη την ώρα, δίχως να τους βαραίνει οποιαδήποτε έγνοια», ανέφερε ο Πέτρος Ντόκος. Και ο Κώστας Κρίνος συμπλήρωσε: «Προσπαθούμε να ανακαλύψουμε την αστεία πλευρά στο καθετί που συμβαίνει στην κοινωνία και στη ζωή. Διότι τα πάντα, ακόμη και οι πιο άσχημες καταστάσεις, κρύβουν μέσα τους κάτι το αστείο και παιχνιδιάρικο».

Τόνισαν πως επιθυμία τους είναι να μιλήσουν για τους πάντες και τα πάντα μέσα από τα memes, όμως σχολίασαν πως «αυτό φυσικά δεν είναι εφικτό στην εποχή μας, καθώς προκύπτουν συνεχώς ζητήματα πολιτικής ορθότητας». Όσο για τους haters; Προσπαθούν να μην επηρεαστούν από τα όσα τους λένε, και συχνά καταφεύγουν στο τρολάρισμα προκειμένου να αποκρούσουν τις επιθέσεις.

Στη σκοτεινή πλευρά των memes, ιδίως όταν χρησιμοποιούνται ως μέσο προώθησης του λαϊκισμού και της ρητορικής μίσους, όπως στην περίπτωση του Pepe le Frog που υιοθετήθηκε από την αμερικάνικη ακροδεξιά αναφέρθηκε η Στεύη Κίτσου λέγοντας ότι: «Στις ΗΠΑ επικρατεί το καθεστώς της λεγόμενης “ελεύθερης αγοράς των ιδεών”, όπου τα όρια όσον αφορά την εκφορά του πολιτικού λόγου είναι εξαιρετικά ελαστικά και η οποιαδήποτε επιβολή περιορισμών οφείλει να διαθέτει ισχυρότατη δικαιολογητική βάση. Στον αντίποδα, στην ΕΕ και γενικότερη στην ευρωπαϊκή κουλτούρα, ως απόρροια της φρίκης που βίωσε η ευρωπαϊκή ήπειρος στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, παρατηρεί κανείς μια κανονιστική προσέγγιση αναφορικά με το περιεχόμενο του πολιτικού λόγου. Παρόλα αυτά, η ΕΕ αποφεύγει να επιβάλλει κάποια δέσμη υποχρεώσεων σε ιδιωτικούς φορείς και οργανισμούς, προτιμώντας την επιβολή μη δεσμευτικών κανόνων ήπιου δικαίου (soft law)».

Τέλος στο αν τα memes απλώς αντανακλούν την κοινωνική πραγματικότητα ή την συν-διαμορφώνουν ο κ. Κρινός υποστήριξε πως την αντανακλούν. «Αν θέλαμε να αποδώσουμε με δυο λόγια τη δική μας δραστηριότητα, θα έλεγα πως αρχειοθετούμε και καταγράφουμε τα νέα ήθη και τις νέες συμπεριφορές που εμφανίζονται στην κοινωνία», δήλωσε. Από την πλευρά του ο Φριτς είπε πως λειτουργούν συνδυαστικά αναφέροντας ότι «Για παράδειγμα, ένας ποδοσφαιριστής ενδέχεται να πανηγυρίσει ένα γκολ που πέτυχε με μια χορευτική φιγούρα που εμπνεύστηκε από ένα meme».

Από την έντυπη έκδοση της εφημερίδας "Τύπος Θεσσαλονίκης"

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

yourdog
Θεσσαλονίκη: Εκπαιδεύστε τώρα τον σκύλο σας με έκπτωση 50% - Μόνο 230€
Το TyposThes σε συνεργασία με τη σχολή εκπαίδευσης σκύλων Yourdog σας προσφέρουν τη δυνατότητα να εκπαιδεύσετε τον σκύλο σας με έκπτωση 50% από τις...
Θεσσαλονίκη: Εκπαιδεύστε τώρα τον σκύλο σας με έκπτωση 50% - Μόνο 230€