Συνέντευξη στην Λεμονιά Βασβάνη
Με νέο μυθιστόρημα επέστρεψε η Μαίρη Κόντζογλου. Πρόκειται για το «Νεγρεπόντε» (εκδ. Μεταίχμιο), το πρώτο της διλογίας «Σκουριά και χρυσάφι». Σε αυτό γράφει για την ιστορία της πολυπρόσωπης οικογένειας Βαμβακά που δημιούργησε το καλύτερο ποτό στον κόσμο, με φόντο γεγονότα-σταθμούς του 19ου αιώνα που οδήγησαν στη δημιουργία της αστικής τάξης στην Ελλάδα. Η καταστροφή των Ψαρών, αλλά και η μάχη που δίνει ένας πρόσφυγας για να ορθοποδήσει, να φτιάξει μια οικογένεια αλλά και να πετύχει επαγγελματικά, είναι μερικά από τα όσα θίγει η συγγραφέας που γεννήθηκε ζει και εργάζεται στη Θεσσαλονίκη. «Αφηγήθηκα την ιστορία μιας οικογένειας που δημιούργησε ένα διάσημο ελληνικό ποτό και μέσα από αυτή την ιστορία τον τρόπο με τον οποίο μετασχηματίστηκε η ελληνική κοινωνία», τόνισε η ίδια σε συνέντευξη που μας παραχώρησε. Αναφερόμενη στον τίτλο της διλογίας της παρέθεσε τα λόγια του κεντρικού ήρωά της πως «τίποτα δεν υπάρχει ατόφιο σ’ αυτόν τον κόσμο ούτε καλό ούτε κακό, όλα σκουριά και χρυσάφι είναι στη ζωή».
Τέλος εκτίμησε πως στην καραντίνα δεν αυξήθηκε ο αριθμός των αναγνωστών, όμως «αυτοί που διάβαζαν πάντα εκείνο το διάστημα διάβασαν περισσότερο», ενώ εξήρε τη δύναμη της οικογένειας και των ανεξάρτητων και αυτόνομων πολιτιστικών φορέων στο να προωθήσουν την φιλαναγνωσία.
-Πώς προέκυψε η ιδέα για αυτό το βιβλίο;
-Πριν από αρκετά χρόνια έπεσε στα χέρια μου ένα λεύκωμα τράπεζας με την επιχειρηματική πορεία της οικογένειας που έφτιαξε «το καλύτερο ποτό στον κόσμο», όπως το χαρακτηρίζω στη διλογία «Σκουριά και χρυσάφι». Τη βρήκα πολύ ενδιαφέρουσα και σιγά σιγά, όπως ωριμάζει το ποτό στα δρύινα βαρέλια, ωρίμασε και στο μυαλό μου η ιδέα να αφηγηθώ μια παρόμοια ιστορία.
Μελετώντας το ποτό και ερευνώντας το ιστορικο-κοινωνικό πλαίσιο διαπίστωσα πως ήταν η εποχή κατά την οποία δημιουργήθηκε η αστική τάξη στο νέο ελληνικό κράτος. Έτσι αφηγήθηκα την ιστορία μιας οικογένειας που δημιούργησε ένα διάσημο ελληνικό ποτό και μέσα από αυτή την ιστορία τον τρόπο με τον οποίο μετασχηματίστηκε η ελληνική κοινωνία.
-Η καταστροφή των Ψαρών έχει εμπνεύσει ζωγράφους. Ποια η σημασία του γεγονότος και πώς αυτό επιδρά στους ήρωες του μυθιστορήματός σας;
-Τα Ψαρά, μια ασήμαντη κουκκίδα στον χάρτη, από τον 18ο αιώνα ενοχλούσαν την οθωμανική αυτοκρατορία, πυρπολώντας πλοία του στόλου της. Από παιδί ακόμη στο μυαλό μου τα Ψαρά ήταν ο Δαβίδ της Παλαιάς Διαθήκης που τα έβαλε με τον Γολιάθ και τον νίκησε.
Όταν διαπίστωσα στην έρευνά μου για το «Σκουριά και χρυσάφι» πως ο αρχηγός της οικογένειας που έφτιαξε «το καλύτερο ποτό στον κόσμο» προερχόταν από το νησάκι αυτό και μάλιστα ήταν επιζών της καταστροφής, σχεδόν είδα μπροστά μου τον γιγάντιο άθλο εκείνου του ανθρώπου. Από σκλάβος, επαναστάτης, πρόσφυγας, εργάτης της γης και έμπορος καταφέρνει να δημιουργήσει μια οικογένεια από τους κόλπους της οποίας θα προκύψει ένας βιομήχανος.
Οι Ψαριανοί ήρωες του μυθιστορήματός μου δίνουν ένδοξες μάχες στη ζωή τους. Επίσης, θυσιάζονται προκειμένου να επιτύχουν τους σκοπούς που έταξαν να υπηρετήσουν.
-Τι αλλάζει στην προσπάθειά τους να αποκτήσουν πλούτο και δόξα;
-Δεν είναι ο πλούτος και η δύναμη ο στόχος τους. Είναι η πραγματοποίηση του ονείρου. Η ηθική δέσμευση που προκύπτει από μια υπόσχεση. Αυτά, πλούτος και δόξα, είναι τα παράπλευρα οφέλη που προκύπτουν και είναι φυσικά καλοδεχούμενα.
Πράγματι, στη μακρά πορεία αλλάζουν πολλά. Η ιστορία έχει απ’ όλα. Επιτυχίες και αποτυχίες. Χαρές και απογοητεύσεις.
-«Σκουριά και χρυσάφι». Πώς επιλέξατε τον τίτλο; Και τι θέλατε να πείτε μέσα από αυτόν;
-Καταρχάς, αυτό είναι το χρώμα του ποτού. Χρυσοκόκκινο. Σαν να έπεσαν ρινίσματα σκουριάς στο λιωμένο χρυσάφι.
Και, όπως λέει και ο Αντώνης Βαμβακάς, καθώς τίποτα δεν υπάρχει ατόφιο σ’ αυτόν τον κόσμο ούτε καλό ούτε κακό, όλα σκουριά και χρυσάφι είναι στη ζωή.
Νομίζω πως δεν χρειάζεται περαιτέρω ανάλυση.
-Πώς αντλήσατε υλικό για την έρευνά σας; Ποιες δυσκολίες συναντήσατε;
-Το υλικό μου το βρήκα στη βιβλιογραφία στην οποία ανέτρεξα, σε άρθρα εφημερίδων της εποχής, στο διαδίκτυο και σε διηγήσεις ανθρώπων που ήταν, ας το πω έτσι, κληρονόμοι αναμνήσεων. Δεν συνάντησα καμία δυσκολία, η έρευνα είναι ένα γοητευτικό ταξίδι που σου ανοίγει έναν απίστευτα πλούσιο κόσμο γνώσης. Και εγώ αυτό το λατρεύω.
-Πρόκειται για το πρώτο μέρος μιας διλογίας. Τι θα ακολουθήσει;
-Το πρώτο μέρος με τίτλο «Νεγρεπόντε» αφορά κυρίως την ιστορία της δημιουργίας της οικογένειας που έφτιαξε το «καλύτερο ποτό στον κόσμο».
Το δεύτερο, με τίτλο «Πόρτο Λεόνε» (που θα κυκλοφορήσει τον Οκτώβριο) αφορά κυρίως την ιστορία της παρασκευής του ποτού και της επιτυχίας του.
Είναι όμως και οι άνθρωποι που το έφτιαξαν και το έφεραν στα πέρατα του κόσμου εξίσου λαμπεροί; Ή μήπως... «Σκουριά και χρυσάφι» είναι όλα;
-Την περίοδο της καραντίνας ένας μεγάλος αριθμός ατόμων στράφηκε στο βιβλίο. Πώς μπορεί αυτή η στροφή να συνεχιστεί; Ποιες πολιτικές / προτάσεις μπορεί να προτείνει η πολιτεία και ποιες οι πολιτιστικοί φορείς ή το σχολείο για να βελτιωθεί η φιλαναγνωσία στη χώρα μας;
-Η άποψή μου είναι πως στην περίοδο της καραντίνας αυτοί που διάβαζαν πάντα εκείνο το διάστημα διάβασαν περισσότερο. Όχι ότι αυξήθηκε ο αριθμός των αναγνωστών.
Δεν νομίζω πως η πολιτεία ενδιαφέρεται να αυξήσει το αναγνωστικό κοινό, γιατί δεν θέλει ανθρώπους που σκέπτονται. Κατά συνέπεια, δεν βλέπω το σχολείο να προωθήσει στο μέλλον τη φιλαναγνωσία.
Κατά τη γνώμη μου μόνο ανεξάρτητοι και αυτόνομοι πολιτιστικοί φορείς μπορεί πια να προωθήσουν τη φιλαναγνωσία με λέσχες ανάγνωσης, παρουσιάσεις και αναλύσεις διάφορων θεματολογιών.
Επίσης, και κυρίως, η οικογένεια που μπορεί, με το παράδειγμά της, να ωθήσει τους νέους στο διάβασμα.
-Τι διαβάζετε αυτό το διάστημα;
-Αυτή την εβδομάδα, όπως πάντα, διαβάζω δύο βιβλία συγχρόνως. Το «Ένας διακριτικός ήρωας» του Μάριο Βάργκας Λιόσα και τη νέα συλλογή διηγημάτων της Ρέας Γαλανάκη. Πάρα πολύ καλά και τα δύο.
Από την έντυπη έκδοση της εφημερίδας "Τύπος Θεσσαλονίκης"
