Συνέντευξη στην Λεμονιά Βασβάνη
Στο Βυζάντιο ξετυλίγεται η πλοκή του μυθιστορήματος του Γιάννη Καλπούζου με τίτλο «ἐρᾶν» (εκδ. Ψυχογιός). Κατά τον ίδιο «Το Βυζάντιο εμπεριέχει τη συνέχεια του Ελληνισμού και συνάμα προσφέρεται για τη γενικότερη μελέτη των της ψυχής, των συμπεριφορών και των νοοτροπιών» . «Είτε το θέλουμε είτε όχι είμαστε κτισμένοι και με υλικά του χθες και για να δει κανείς μπροστά πρέπει να γνωρίζει από πού έρχεται, σε ατομικό και συλλογικό επίπεδο», συμπλήρωσε ο συγγραφέας. Ο κ. Καλπούζος ανέτρεξε σε πολλές πηγές για να αντλήσει πληροφορίες ώστε να μπορέσει να “ζωντανεύσει” μέσα από τις σελίδες του μυθιστορήματός του την καθημερινότητα της εποχής εκείνης, ενώ μίλησε και για τον έρωτα που «είναι πεμπτουσία των συναισθημάτων και της ζωής γενικότερα κι έτσι αντιμετωπίζεται στο βιβλίο». Αναφέρθηκε και σ το πώς βίωσε ο ίδιος την καραντίνα, καθώς δύο μόλις μέρες μετά την λήψη των πρώτων μέτρων με το κλείσιμο των εμπορικών καταστημάτων, κυκλοφόρησε το μυθιστόρημά του. «Εκείνο που με ανησυχεί και επηρεάζει την ψυχοσύνθεσή μου είναι ως πού θα φτάσει το κακό, πόσοι συνάνθρωποι μας θα χάσουν τη ζωή τους και πόσοι θα βιώσουν την ανείπωτη θλίψη της απώλειας, αλλά και η ανεργία με όλα τα παρεπόμενά της», σημείωσε ο συγγραφέας, αναφερόμενος στην πανδημία και στις επιπτώσεις της. Τέλος μίλησε για την φιλαναγνωσία και τους τρόπους ενίσχυσής της.
-Το Βυζάντιο αποτελεί ένα κομμάτι της Ιστορίας που αρκετοί αγνοούμε. Γιατί συμβαίνει αυτό; Πόσο σημαντικό ήταν;
-Δε γνωρίζουμε για το Βυζάντιο γιατί αφενός η πλειονότητα των Ελλήνων δε διαβάζει και αφετέρου γιατί πολλά παραμένουν άγνωστα καθώς δεν υπάρχουν πολλές πηγές ούτε λογοτεχνικά κείμενα, ενώ η αρχαιολογική έρευνα εστίασε στην κλασσική αρχαιότητα. Το Βυζάντιο εμπεριέχει τη συνέχεια του Ελληνισμού και συνάμα προσφέρεται για τη γενικότερη μελέτη των της ψυχής, των συμπεριφορών και των νοοτροπιών. Μπορούμε εκεί να εντοπίσουμε πάμπολλα στοιχεία της ταυτότητάς μας, εθιμική, γλωσσική, πολιτισμική, θρησκευτική. Είτε το θέλουμε είτε όχι είμαστε κτισμένοι και με υλικά του χθες και για να δει κανείς μπροστά πρέπει να γνωρίζει από πού έρχεται, σε ατομικό και συλλογικό επίπεδο.
-Πώς αποφασίσατε να ασχοληθείτε με αυτή την εποχή;
-Η εποχή προσφερόταν προκειμένου να αναπτύξω το ζήτημα της εικόνας μας, το οποίο βρίσκεται στο προσκήνιο της θεματολογίας και της μυθοπλασίας. Η εικόνα μας ως προς την εξωτερική μας εμφάνιση αλλά και την άποψη που έχουμε γενικότερα για τον εαυτό μας. Με πόση φροντίδα ασχολούμαστε με τον καλλωπισμό μας; Κι όταν ο πανδαμάτωρ χρόνος φέρει τη φθορά ή αυτή έρθει από άλλη αιτία ή όταν δεν μπορούμε να μιμηθούμε λόγω οικονομικής δυσπραγίας ή σωματότυπου τα προβαλλόμενα πρότυπα ευτυχισμένης ζωής καταστρεφόμαστε μέσα μας; Ήθελα και να μιλήσω για το Βυζάντιο, για ένα παρελθόν μυθώδες, ερωτικό, θρήσκο και θρησκόληπτο, αμφιλεγόμενο, αμαρτωλό και άγνωστο στους πολλούς.
-Ποιες δυσκολίες αντιμετωπίσατε κατά την έρευνά σας;
-Η δυσκολία ήταν να αναπλάσω την καθημερινή ζωή της εποχής εκείνης και δη των λαϊκών στρωμάτων γιατί τα στοιχεία είναι δυσεύρετα. Έφτασα, όπως άλλωστε και οι καθαυτό ιστορικοί, να μελετώ ξανά και ξανά τους Βίους των Αγίων προκειμένου να αποκομίσω την ελάχιστη πληροφορία. Κι όλα έπρεπε να γίνουν κτήμα μου, να λειτουργώ σαν να ζούσα τότε, ειδάλλως θα έπεφτα σε ατοπήματα. Ανέτρεξα στη «Χρονογραφία» του Θεοφάνους του Ομολογητού και το «Ιστορία Σύντομος» του πατριάρχη Νικηφόρου, οι οποίοι έζησαν εκείνη την εποχή, μέχρι στον Κωνσταντίνο Πορφυρογέννητο, τα ποιήματα του Πτωχοπρόδρομου, σε μουσεία, σε αγιογραφίες και πίνακες, σε βιβλία για την ενδυμασία, την αρχιτεκτονική, το διοικητικό σύστημα, τον στρατό, την κουζίνα, την παιδεία και πόσα ακόμη, έως εκείνα του Τραλλιανού για τα φάρμακα.
-Γιατί «Εράν»; Πόσο σημαντική είναι η αγάπη για τους ήρωές σας; Πόσο τους καθορίζει στις σκέψεις και πράξεις τους;
-Το ἐρᾶν είναι απαρέμφατο του ρήματος εράω ερώ και σημαίνει το να ερωτεύεσαι. Στο μυθιστόρημα ο έρωτας ξανοίγεται προς πολλές κατευθύνσεις. Έρωτας για το άλλο πρόσωπο, για το χρέος, για την πατρίδα, για τον Χριστό. Επέλεξα τον τίτλο γιατί όλες αυτές οι πτυχές του έρωτα βρίσκονται στο προσκήνιο της μυθοπλασίας. Ο έρωτας είναι η πεμπτουσία των συναισθημάτων και της ζωής γενικότερα κι έτσι αντιμετωπίζεται στο βιβλίο. Εξελίσσεται σ’ αυτό η ιστορία της Λυγινής που ερωτεύεται παράφορα και φτάνει στα άκρα για να βρίσκεται δίπλα στον αγαπημένο της, ωσότου φτάνει στο ἐρᾶν διά του οράν της ψυχής. Παράλληλα ο έρωτας του Ροδανού ο οποίος όμως προτάσσει την τιμή και το χρέος ως ύψιστες αρετές, ενώ είναι θηρευτής των ηδονών. Ξεδιπλώνεται και η ιστορία του καλόγερου Υάκινθου ο οποίος δίνεται στον έρωτα για την πίστη και τον Χριστό. Όλους τους καθοδηγεί ο κατά περίπτωση έρωτας και καθορίζει τις σκέψεις και τις πράξεις τους και την πορεία της ζωής τους, ακόμη κι όταν απαγκιστρώνονται απ' αυτόν. Ακόμη κι όταν διδάσκονται από τα παθήματά τους. Πέρα από την πεμπτουσία των συναισθημάτων, ο έρωτας και η αγάπη είναι μέγα σχολείο. Αρκεί κανείς να θέλει και να πασχίζει να μαθητεύσει.
-Το βιβλίο σας κυκλοφόρησε μέσα στην περίοδο της καραντίνας. Πώς βιώσατε αυτή την δύσκολη για όλους μας συνθήκη;
-Κυκλοφόρησε μόλις δύο ημέρες έπειτα από τα μέτρα που έλαβε η πολιτεία για τον κορονοϊό. Δεν πρόλαβε καν τα βιβλιοπωλεία ανοιχτά. Η καραντίνα αλλά και τα απόνερά της ανέτρεψαν όλα τα σχέδιά μου για τους επόμενους έξι μήνες, καθώς ακυρώθηκαν ογδόντα προγραμματισμένες παρουσιάσεις, στερώντας μου πάνω απ' όλα τις συναντήσεις με φίλους και αναγνώστες ανά την Ελλάδα και την Κύπρο. Όσον αφορά τη συνήθη καθημερινότητά μου, καθώς αυτό με τις παρουσιάσεις συμβαίνει ανά δύο χρόνια, ελάχιστα την επηρέασε. Ο οικειοθελής εγκλεισμός μου, λόγω της γραφής, με κρατούσε πάντα στο κελί μου έως και δεκαπέντε συνεχόμενες ημέρες. Εκείνο που με ανησυχεί και επηρεάζει την ψυχοσύνθεσή μου είναι ως πού θα φτάσει το κακό, πόσοι συνάνθρωποι μας θα χάσουν τη ζωή τους και πόσοι θα βιώσουν την ανείπωτη θλίψη της απώλειας, αλλά και η ανεργία με όλα τα παρεπόμενά της. Εκτιμώ ότι η ανεργία και η οικονομική ύφεση θα έχουν πολύ περισσότερα θύματα από τον covid 19.
-Η καραντίνα έδειξε και μια στροφή προς την ανάγνωση. Πώς μπορεί να ενισχυθεί η φιλαναγνωσία;
-Δε νομίζω ότι αυξήθηκε η αναγνωσιμότητα. Όσοι ήταν τακτικοί αναγνώστες διάβασαν περισσότερο, ενώ ένα μέρος τους δεν είχε την ψυχική διάθεση να πιάσει βιβλίο στα χέρια του. Για τους λοιπούς το βιβλίο δεν ανήκε και δεν ανήκει στον κύκλο των ενδιαφερόντων τους. Η φιλαναγνωσία θα ενισχυθεί όταν η πολιτεία και όσοι εμπλέκονται στο κοινωνικό γίγνεσθαι επενδύσουν στην καλλιέργεια της ψυχής και του πνεύματος. Όταν πάψει η οικονομία να αποτελεί το μοναδικό κέντρο της ζωής μας. Βεβαίως κι όταν αντιληφθούν όσοι δε διαβάζουν ότι χάνουν μια από τις μεγαλύτερες απολαύσεις της ζωής. Όταν θελήσουμε να φτιάξουμε μια πιο όμορφη και δυνατή Ελλάδα.
Από την έντυπη έκδοση της εφημερίδας "Τύπος Θεσσαλονίκης"
