*Του Γιώργου Παπαδημητρίου
Το Πάσχα έφτασε και ο «Τύπος Θεσσαλονίκης», πιστός στις όμορφες και μερακλίδικες παραδόσεις, σκαρώνει ένα ακόμη εξειδικευμένο κινηματογραφικό αφιέρωμα με ταινίες που εξερευνούν την έννοια της πίστης. Ευθύς αμέσως, ακολουθεί η «ιερή» ενδεκάδα του σινεμά, με ταινίες που εμβαθύνουν στην έννοια της θρησκευτικότητας, μακριά από κάθε θρησκόληπτη αρτηριοσκλήρυνση της.
Από εμάς, καλές οικιακές προβολές και καλό Πάσχα!
- Au Hasard Balthazar (Στην τύχη ο Μπαλταζάρ, 1966) του Ρομπέρ Μπρεσόν
Ένας γλυκύτατος γαϊδαράκος μετατρέπεται σε σύμβολο ταπεινότητας, υπομονής και εγκαρτέρησης. Ένα πλάσμα προικισμένο με απόκοσμη στωικότητα, γίνεται φορέας μιας συγκινητικής θυσίας και επωμίζεται τις αμαρτίες όσων ασκούν εξουσία και καταπίεση. Μια λιτή κι απογυμνωμένη παραβολή, που διατηρεί ατόφια την εκφραστική της δύναμη, όσα χρόνια κι αν περάσουν.
- Black Narcissus (Μαύρος νάρκισσος, 1947) των Μάικλ Πάουελ και Έμερικ Πρεσμπέργκερ
Το υπέροχο δίδυμο των Archers παραδίδει μια λεπτή σπουδή στις έννοιες της αμαρτίας, της ενοχής και της ευσέβειας. Το πνεύμα και το σώμα σε μια ανηλεή μάχη, στην απόλυτη απομόνωση, ο άνθρωπος και η φύση σε ένα άνευ κανόνων μπρα-ντε-φερ. Συμπληρωματικό θέλγητρο η πραγματικά εκθαμβωτική φωτογραφία.
- Ben-Hur (Μπεν Χουρ, 1959) του Γουίλιαμ Γουάιλερ
Η ταινία των 11 Όσκαρ, ένα από τα πιο εντυπωσιακά και μεγαλεπήβολα έπη στην ιστορία του σινεμά. Μια υπέροχη ιστορία, καμωμένη με τα υλικά και την τεχνογνωσία του παλιού καλού Χόλιγουντ. Η εννιάλεπτη σκηνή στον ιππόδρομο στέκει ακόμη και σήμερα ως μνημείο της επιβλητικής δύναμης που κυοφορεί ο κινηματογράφος.
- Ordet (O Λόγος, 1955) του Καρλ Ντράγιερ
Μία από τις “πνευματικές” (αν μας επιτρέπεται ο όρος) ταινίες στην ιστορία του σινεμά. Όπου κάθε αντικείμενο, κάθε ανεπαίσθητη κίνηση των ηθοποιών και της κάμερας, κάθε στοιχείο του κάδρου, αποπνέει μια αίσθηση λύτρωσης και υπέρβασης του γήινου. Ο “λόγος” του σκηνοθέτη γίνεται ο “λόγος” του θεού και το σινεμά αγγίζει μια από τις χαμηλόφωνες και εσωτερικές του κορυφώσεις.
- The Last Supper (Ο μυστικός δείπνος, 1976) του Τόμας Γκουτιέρες Αλέα
Βρισκόμαστε σε μία φυτεία ζαχαροκάλαμου στην Κούβα, στα τέλη του 18ου αιώνα, στη Μεγάλη Εβδομάδα. Ο ιδιοκτήτης της φυτείας διατάσσει τον επιστάτη να επιλέξει τυχαία 12 δούλους που θα καθίσουν πλάι του, σε ένα ιδιότυπο Μυστικό Δείπνο. Θέλει να τους μυήσει στις αρετές της πιστής υποταγής και της αποδοχής των πραγμάτων. Μία πολιτική παραβολή δοσμένη με θρησκευτικούς όρους, ένα ακατέργαστο διαμαντάκι.
- Des Hommes et des Dieux (Ενώπιον θεών και ανθρώπων, 2010) του Ξαβιέ Μποβουά
Mια εκπληκτική ταινία που πραγματεύεται τις έννοιες του καθήκοντος, της θυσίας, της βασανιστικής αμφιβολίας, του φόβου και του άλματος πίστης που απαιτείται για να ξεπεραστεί. Μία καταπληκτική αντιπαραβολή της εξωτερικής απειλής που κοντοζυγώνει και του εσωτερικού αγώνα για κουράγιο και δύναμη. Ένας φιλοσοφικός και θεολογικός διάλογος μεταξύ του γήινου και του θεϊκού.
- The Last Temptation of Christ (Ο τελευταίος πειρασμός, 1988) του Μάρτιν Σκορσέζε
Πιθανώς όχι η καλύτερη ταινία του Μάρτι, αλλά σίγουρα ένα συναρπαστικό προσωπικό ξεκαθάρισμα λογαριασμών του σκηνοθέτη με την καθολική ανατροφή του. Μία ταινία που θεωρήθηκε βλάσφημη σε παγκόσμια κλίμακα και φυσικά και στα μέρη μας, όπου ορδές βάνδαλων θρησκόληπτων είχαν εισβάλει στον κινηματογράφο ΟΠΕΡΑ στην Αθήνα, με σκοπό να αποτρέψουν την προβολή της. Ο Νίκος Καζαντζάκης (το μυθιστόρημα του οποίου Ο τελευταίος πειρασμός αποτελεί την πρώτη ύλη της ταινίας) το γνώριζε πολύ καλά: μονάχα αμαρτάνοντας, αγιάζεις.
8. Il Vangelo Secondo Matteo (To Κατά Ματθαίον Ευαγγέλιο, 1964) του Πιερ Πάολο Παζολίνι
Αν το καλοσκεφτεί κανείς, η αρχική παραδοξότητα υποχωρεί. Ήταν μάλλον αναμενόμενο ότι ένας ευφυέστατος άθεος θα γύριζε την πιο σπαρακτική θρησκευτική ταινία όλων των εποχών. Χωρίς να αλλάξει ή να προσθέσει ούτε μία λέξη σε σχέση με το πρωτότυπο κείμενο και με σκηνικό τα πάμφτωχα χωριά της νότιας Ιταλίας, ο Παζολίνι ορθώνει ανάστημα πάθους κι αισθαντικότητας απέναντι σε όλες τις πομπώδεις ή γλυκανάλατες απεικονίσεις της ιστορίας του Ιησού.
9. Winter Light (Χειμωνιάτικο φως, 1963) του Ίνγκμαρ Μπέργκμαν
Το δεύτερο σκέλος της τριλογίας του Μπέργκμαν για τη μάταιη (;) αναζήτηση του θεού από τον άνθρωπο. Η σιωπή του Δημιουργού είναι πιο εκκωφαντική και εύγλωττη από ποτέ, ο σπαραγμός του ανθρώπου βουβός, απότομος, τραχύς, αδιαπραγμάτευτος. Ένα θεολογικό ταξίδι με προορισμό το κενό, έναν μη-τόπο λύτρωσης και υπέρβασης.
10. Golgotha (Γολγοθάς, 1935) του Ζιλιέν Ντιβιβιέ
Ο πρώτος ομιλών Χριστός συλλαμβάνει κάτι βαθύτερο, μυστηριακό και σαφώς πιο πνευματικό από τις περισσότερες ταινίες για τη ζωή του Χριστού, με το λιτό ύφος και την ανεπιτήδευτη αίσθηση που αναδίδει. Η πλειονότητα του διαλόγου περιστρέφεται γύρω από τις πολιτικές μηχανορραφίες που λαμβάνουν χώρα, ενώ στο επίκεντρο του έργου δεσπόζει η συνομιλία ανάμεσα στον Πόντιο Πιλάτο (τον υποδύεται ο Ζαν Γκαμπέν) και τον Ιησού, με αποκορύφωμα τη δήλωση του πρώτου “Ecce Homo” (Ιδού ο Άνθρωπος), που στην πραγματικότητα ήταν και ο αρχικός τίτλος του φιλμ.
11. Andrei Rublev (Αντρέι Ρουμπλιόφ (1966) του Αντρέι Ταρκόφσκι
Ο μέγας ποιητής του μεταφυσικού εκπονεί ένα τριώρο έπος εξαντλητικής ενδοσκόπησης, ξεψαχνίζοντας τα σπλάχνα της ορθόδοξης πίστης ως εγγενές στοιχείο της ρωσικής πνευματικής ταυτότητας, αλλά και ως αναπόσπαστο κομμάτι του δικού του έργου. Το σινεμά, για τον Ταρκόφσκι, ήταν ανέκαθεν ζήτημα ύψιστης θεολογικής τάξης.
