Συνέντευξη στην Λεμονιά Βασβάνη
Ποιο ρόλο είχε η τέχνη με την διπλωματία και την πολιτική κατά την περίοδο του Ψυχρού Πολέμου; «Η δημόσια -αλλά και η μυστική- διπλωματία ΗΠΑ και ΕΣΣΔ βασίστηκε στον πολιτισμό», ανέφερε στον «Τύπο Θεσσαλονίκης» η Αναπληρώτρια Καθηγήτρια Ιστορίας της Τέχνης στη Σχολή Καλών Τεχνών του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων κυρία Αρετή Αδαμοπούλου, ενώ μίλησε και για τον ρόλο των ξένων ινστιτούτων, καθώς και των ΜΜΕ. Το βιβλίο της «Τέχνη & ψυχροπολεμική διπλωματία. Διεθνείς εικαστικές εκθέσεις στην Αθήνα (1950-1967)» (εκδόσεις University Studio Press) θα αποτελέσει την αφετηρία της διαδικτυακής εκδήλωσης με γενικό τίτλο «Συνέργειες: Τέχνη και πολιτική την περίοδο του Ψυχρού Πολέμου» που διοργανώνουν από κοινού το MOMus-Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης, το Μακεδονικό Κέντρο Σύγχρονης Τέχνης, Αρχιτεκτονικής και Βιομηχανικού Σχεδιασμού και ο Εκδοτικός Οίκος University Studio Press, την Πέμπτη 20 Μαΐου στις 19:00, με ανοιχτή συμμετοχή για το κοινό.
Σημειώστε πως η εκδήλωση εντάσσεται στο πρόγραμμα δράσεων για τη φετινή Διεθνή Ημέρα Μουσείων με γενικό θέμα «Το Μέλλον των Μουσείων. Αναστοχασμός και Επανεκκίνηση».
-Πώς η πολιτική χρησιμοποίησε την τέχνη στην περίοδο του Ψυχρού Πολέμου;
-Ο πολιτισμός αποτέλεσε ένα από τα βασικά πεδία ανταγωνισμού μεταξύ των αντιπάλων δυνάμεων στην περίοδο του Ψυχρού Πολέμου. ΗΠΑ και ΕΣΣΔ πρόβαλλαν τα επιτεύγματά τους σε κάθε τομέα πολιτισμικής δραστηριότητας: στη μουσική, τη λογοτεχνία, το θέατρο, τον χορό, τον κινηματογράφο, τον αθλητισμό, την επιστήμη, την τεχνολογία και τα εικαστικά. Η καθεμία προσπαθούσε να πείσει για τη δυναμική του οικονομικού μοντέλου που ακολουθούσε με στόχο τη βελτίωση της ζωής των πολιτών. Απόδειξη γι’ αυτό αποτελούσαν τα επιτεύγματα στον πεδίο του πολιτισμού. Αναπτύχθηκαν, έτσι, σύνθετα δίκτυα διάχυσης της πληροφορίας και επηρεασμού της κοινής γνώμης, τόσο στο εσωτερικό κάθε σφαίρας επιρροής, όσο και μεταξύ των δύο. Η τέχνη είχε βαρύνουσα σημασία ως προς αυτό. Περιοδεύουσες εικαστικές εκθέσεις, μουσικές και χορευτικές εκδηλώσεις, μεταφράσεις λογοτεχνικών και θεατρικών έργων έκαναν τον γύρο του πλανήτη, χρηματοδοτούμενες από κρατικές ή μυστικές υπηρεσίες, προκειμένου να προβάλλουν την υπεροχή της κάθε υπερδύναμης και των δορυφόρων της. Η δημόσια -αλλά και η μυστική- διπλωματία των δύο κόσμων βασίστηκε στον πολιτισμό.
-Ποιες εκθέσεις, μέσα που χρησιμοποιήθηκαν ξεχώρισαν και γιατί;
-Η μελέτη των εικαστικών εκθέσεων είναι ένα σχετικά πρόσφατο πεδίο της ιστορίας της τέχνης. Οι εκθέσεις της ψυχροπολεμικής περιόδου αποτελούν σήμερα διεθνώς ένα ενδιαφέρον θέμα μελέτης. Μπορούν, επομένως, να συζητηθούν πολλές εκθέσεις, υπό διαφορετικές οπτικές γωνίες. Για την ελληνική περίπτωση η εκθεσιακή δραστηριότητα των ξένων ινστιτούτων (κυρίως του βρετανικού, γαλλικού, αμερικανικού και σοβιετικού) έχει ιδιαίτερη σημασία, επειδή μέσω αυτών μπορούμε να δούμε τις αξίες που προβλήθηκαν και τον τρόπο προσεταιρισμού του ελληνικού κοινού.
Στο πρόσφατο βιβλίο μου σχολιάζω σε έκταση πέντε εκθέσεις, την καθεμία για διαφορετικούς λόγους: τη φωτογραφική έκθεση «Οικογένεια του Ανθρώπου» (1958) για τη δράση της αμερικανικής υπηρεσίας πληροφοριών στην Ελλάδα, την έκθεση της συλλογής Σταύρου Νιάρχου (1958) σχετικά με την καθιέρωση της μοντέρνας τέχνης ως μιας νέας ακαδημίας στη Δύση, την έκθεση «Ο Caravaggio και οι συνεχιστές του» (1962) ως μία περιοδεύουσα έκθεση στο νέο πλαίσιο των διακρατικών ανταλλαγών, την ιστορικής σημασίας «Βυζαντινή τέχνη – Τέχνη Ευρωπαϊκή» (1964) ως τη συμμετοχή της Ελλάδας σε σημαντικά θεσμικά πλαίσια όπως το Συμβούλιο της Ευρώπης και την εντελώς πρωτότυπη «Παναθήναια γλυπτικής» (1965) την πρώτη ελληνική παραγωγή που αφορούσε στη μοντέρνα γλυπτική και είχε όλα τα μεταπολεμικά δυτικά χαρακτηριστικά.
-Πόσο επηρεάστηκαν τελικά οι αντιλήψεις του κοινού ώστε να ακολουθήσουν τις πολιτιστικές αξίες της δυτικής Ευρώπης;
-Η περίοδος του Ψυχρού Πολέμου συμπίπτει με την περίοδο στην οποία τα ΜΜΕ παίζουν σταδιακά ένα εντονότερο ρόλο στην καθημερινή ζωή, αλλά και στη διάχυση της πληροφορίας από την πλευρά της κρατικής εξουσίας. Μέσω των ΜΜΕ, αλλά και της οργάνωσης πολιτιστικών εκδηλώσεων κάθε είδους το κοινό της Δυτικής Ευρώπης διαμόρφωσε χαρακτηριστικά που έτειναν προς μια ενοποίηση, προς την οικοδόμηση μιας τρόπον τινά κοινής ευρωπαϊκής ταυτότητας, φυσικά, με πάρα πολλές αποχρώσεις. Η σημερινή έννοια του κοινού ευρωπαϊκού πολιτιστικού χώρου -αλλά και της αμφισβήτησής του- οικοδομήθηκε στη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου. Για την Ελλάδα, η γνώμη μου είναι ότι η αίσθηση ότι είμαστε Ευρωπαίοι σφυρηλατήθηκε στη διάρκεια αυτής της περιόδου.
-Πόσο μπλέκονται η πολιτική με την τέχνη σήμερα;
-Η τέχνη είναι μια κοινωνική δραστηριότητα η οποία ιστορικά στην Ευρώπη συνδέεται με την πολιτική. Δεν υπάρχει, επομένως, «αθώα» παραγωγή. Από τις αρχές της δεκαετίας του 1990 και μετά η τέχνη σε παγκόσμιο επίπεδο συνδέθηκε στενότερα με την αγορά. Παρόλα αυτά η έννοια της προβολής εθνικών ή κοινοτικών ταυτοτήτων μέσω της τέχνης είναι ακόμη ακμαία.
* Μετάδοση live streaming: facebook @MOMusContemporary, @Εκδόσεις UniversityStudioPress , youtube @MOMus Museums.
Εκτός από την κυρία Αδαμοπούλου στην εκδήλωση θα μιλήσουν οι:
-Αντώνης Κωτίδης, Ομότιμος Καθηγητής Ιστορίας της Τέχνης, ΑΠΘ, Μέλος Δ.Σ. ΜΚΣΤ
-Ευγένιος Δ. Ματθιόπουλος, Καθηγητής Ιστορίας της Τέχνης, Τμήμα Ιστορίας και Αρχαιολογίας, Πανεπιστήμιο Κρήτης, ΙΜΣ-ΙΤΕ
-Ματούλα Σκαλτσά, Ιστορικός της Τέχνης, Μουσειολόγος, Ομότιμη Καθηγήτρια ΑΠΘ, ΔΠΜΣ «Μουσειολογία-Διαχείριση Πολιτισμού», Μέλος Δ.Σ. ΜΚΣΤ, ΜΜΣΤ και ΜΟΜus
-Συραγώ Τσιάρα, Ιστορικός της Τέχνης, Αν. Διευθύντρια MOMus-Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης-Συλλογές Μακεδονικού Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης και Κρατικού Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης.
Διεθνής Ημέρα Μουσείων 2021
Την Τρίτη 18 Μαϊου, γιορτάζεται η Διεθνής Ημέρα Μουσείων, όπως ορίζεται από το Διεθνές Συμβούλιο Μουσείων (ICOM), στην προσπάθειά του να αναδείξει τον ρόλο των μουσείων στη σύγχρονη κοινωνία.
Η Διεθνής Ημέρα καθιερώθηκε το 1977, με ελεύθερη είσοδο για το κοινό στα μουσεία όλης της χώρας. Κάθε χρόνο, παράλληλα με το γενικότερο μήνυμα του εορτασμού, διερευνάται σ’ όλες τις χώρες-μέλη του ICOM, με ομιλίες, εκθέσεις, συναντήσεις και άλλες εκδηλώσεις, ένα ειδικό θέμα που συνδέεται με τα μουσεία και το ρόλο τους στη σύγχρονη κοινωνία. Να σημειωθεί πως ενενήντα και πλέον φορείς από όλη την Ελλάδα διοργανώνουν πλήθος εκδηλώσεων, τόσο στις ιστοσελίδες τους και όσο και στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης.
Η ανακοίνωση του ICOM για τη Διεθνή Ημέρα Μουσείων:
«Το Mέλλον των Μουσείων: Αναστοχασμός και Επανεκκίνηση» είναι το θέμα που επέλεξε φέτος το Διεθνές Συμβούλιο Μουσείων (ICOM) για τον εορτασμό της Διεθνούς Ημέρας Μουσείων (18 Μαΐου).Με την επιλογή του θέματος αυτού το ICOM μας καλεί να διερευνήσουμε τις προοπτικές, τις ανάγκες, αλλά και τον ρόλο των μουσείων στις νέες συνθήκες που έχουν διαμορφωθεί. Είναι γεγονός ότι η πανδημία αιφνιδίασε και έπληξε με πρωτοφανή και βίαιο τρόπο ολόκληρο τον πλανήτη, επηρεάζοντας κάθε πτυχή της ζωής και θέτοντας υπό αμφισβήτηση τη δομή των κοινωνιών μας.
Ειδικότερα η παρατεταμένη κρίση είχε σοβαρό αντίκτυπο στη λειτουργία των μουσείων και στην ανάπτυξη των δραστηριοτήτων τους. Από την άλλη πλευρά, η παγκόσμια κρίση λειτούργησε και ως καταλύτης για την προώθηση σημαντικών αλλαγών που είχαν ήδη δρομολογηθεί και αφορούν ιδιαίτερα την ψηφιοποίηση των μουσειακών συλλογών και την αναζήτηση νέων τρόπων ανάδειξης της πολιτιστικής κληρονομιάς και της σύγχρονης δημιουργίας, ώστε να κρατηθεί ζωντανό το ενδιαφέρον του ευρύτερου κοινού. Έτσι, ακόμη και αυτή τη δύσκολη περίοδο, τα μουσεία συνεχίζουν το έργο τους μέσα από ψηφιακές εφαρμογές και δράσεις. Αποδεικνύουν έτσι ότι είναι ζωντανοί οργανισμοί που ανταποκρίνονται στις ανάγκες του σύγχρονου ανθρώπου.
Σε μια ιδιαίτερα σημαντική καμπή για την κοινωνία μας, τα μουσεία καλούνται να γίνουν πρωτοπόροι στη νέα εποχή, να ενδυναμώσουν τον ουσιαστικό πολιτιστικό και κοινωνικό τους ρόλο και να επιβεβαιώσουν με αποφασιστικό τρόπο την καθοριστική συμβολή τους στη διαμόρφωση ενός βιώσιμου μέλλοντος. Σήμερα, περισσότερο από κάθε άλλη εποχή, η δημιουργική δύναμη των μουσείων μπορεί να αποτελέσει μοχλό επανεκκίνησης και αλλαγής στην μετά-Covid εποχή.
