Συνέντευξη στην Λεμονιά Βασβάνη
Ένα ζευγάρι ζει μια απομονωμένη ζωή. Η σύζυγος δεν βγαίνει καθόλου από το σπίτι, ενώ ο σύζυγος μόνο για την εργασία και τα απολύτως απαραίτητα. Επίκεντρό τους; Η τηλεόραση. Βλέπουν τηλεπαιχνίδια, ταινίες, εκπομπές. Μια μέρα θα έρθει να μείνει δίπλα τους μια αλλοδαπή οικογένεια. Και ξαφνικά θα νιώσουν το σύμπαν τους να ταράζεται και θα προβούν σε ακραίες πράξεις. Αυτά συμβαίνουν στο έργο της Άρτεμις Μουστακλίδου «Η Απειλή» που παίζεται στο Θέατρο Τ ( Αλεξάνδρου Φλέμινγκ 16, Θεσσαλονίκη) έως 28/2/22.
Η συγγραφέας το έγραψε το 2009 όμως το κείμενο φαντάζει επίκαιρο και σήμερα. «Η σκηνοθεσία του Στάθη Μαυρόπουλου στη φετινή παράσταση αξιοποίησε το κείμενο στο έπακρο και κατάφερε να “σχολιάσει” πολλά “σημεία των καιρών” μας, όπως τις περιόδους καραντίνας που βιώσαμε, την ενδοοικογενειακή βία, τις γυναικοκτονίες αλλά και τη σεξουαλική κακοποίηση (κίνημα metoo)” ανέφερε η κυρία Μουστακλίδου στο «ΤyposThes». Παράλληλα μίλησε για την κουλτούρα της εικόνας που «είναι βαθιά ριζωμένη μέσα μας», για τις επιπτώσεις του κορωνοϊού στην ζωή μας, για το πώς αντιδρά κάποιος όταν νιώσει απειλή αλλά και για το νέο ελληνικό έργο στο θέατρο.
-«Η Απειλή» είναι ένα έργο γραμμένο σε προηγούμενη δεκαετία, όμως φαντάζει επίκαιρο και σήμερα. Τότε ήταν η τηλεόραση, τώρα ίσως αν όχι η τηλεόραση, ο υπολογιστής να έχει πάρει τα ηνία. Πόσο μας «τρώει» ενέργεια και χρόνο η προσήλωση στην εικόνα;
-Η Απειλή, αν και έχει γραφτεί 10 και πλέον χρόνια πριν, θα έλεγα ότι κατά κάποιο τρόπο σήμερα φαντάζει πιο επίκαιρη από ποτέ.Μάλιστα, η σκηνοθεσία του Στάθη Μαυρόπουλου στη φετινή παράσταση αξιοποίησε το κείμενο στο έπακρο και κατάφερε να «σχολιάσει» πολλά «σημεία των καιρών» μας, όπως τις περιόδους καραντίνας που βιώσαμε, την ενδοοικογενειακή βία, τις γυναικοκτονίες αλλά και τη σεξουαλική κακοποίηση (κίνημα metoo). Όλα αυτά ασφαλώς προϋπήρχαν στην κοινωνία, αλλά τώρα έφτασε, όπως φάνηκε εκ του αποτελέσματος, το πλήρωμα του χρόνου να βρουν οι παθόντες τη δύναμη να μιλήσουν δημόσια και να γίνουν ευρύτερα γνωστά.
Το κείμενο προσφέρεται για τέτοια σχόλια και μπορεί εύκολα να προσαρμοστεί. Σίγουρα, όμως, θα πρέπει τα συγκεκριμένα σημεία να εντοπιστούν από τον σκηνοθέτη για να μπορέσουν να αναδειχτούν.
Όσον αναφορά στην τηλεόραση, είναι μεγάλο κομμάτι της καθημερινότητας πολλών από εμάς. Ιδιαίτερα στην περίοδο του υποχρεωτικού εγκλεισμού που βιώσαμε στις περιόδους καραντίνας υπήρξε συνεχής συντροφιά για τους περισσότερους ανθρώπους. Η κουλτούρα της εικόνας είναι βαθιά ριζωμένη μέσα μας. Στην τηλεόραση και στο διαδίκτυο η μία εικόνα διαδέχεται την άλλη με τόσο τρομακτική ταχύτητα που ο δέκτης δεν προλαβαίνει να συνειδητοποιήσει τι βλέπει, ούτε να αντιληφθεί το νόημά της. Το μόνο που μένει είναι η πρώτη εντύπωση που συχνά μπορεί να είναι λανθασμένη. Κι αυτό επειδή οι άνθρωποι δε δίνουν τον αναγκαίο χρόνο να επεξεργαστούν αυτό που βλέπουν. Έτσι, σιγά σιγά οδηγεί σε προσωπικές προκαταλήψεις. Οι νεότερες γενιές συνεχίζουν τη νοοτροπία αυτή μιας και ο «βομβαρδισμός» από την εικόνα αρχίζει από τη νηπιακή ηλικία σχεδόν. Δε μαθαίνουν να εκφράζονται με λόγια, απλά μαθαίνουν να δρουν και να αντιδρούν μιμούμενοι τις όποιες εικόνες έχουν εντυπωθεί μέσα τους, τις οποίες δεν τις έχουν επεξεργαστεί, απλά τις αναπαράγουν, ανάλογα με το τι αισθάνονται τη στιγμή εκείνη. Αναπόφευκτα, έτσι, δε βρίσκεται πεδίο συνεννόησης και επικοινωνίας μεταξύ των ανθρώπων. Γι’ αυτό σπάνια υπάρχει, πλέον, ουσιαστικός διάλογος όταν συνομιλούν οι άνθρωποι, είναι σαν να ακούμε παράλληλους μονολόγους.
-Το ζευγάρι νιώθει απειλή από το ξένο, το άλλο. Πόσο όμως χτίζει αυτόν τον φόβο στις προκαταλήψεις; Πώς λειτουργούν οι προκαταλήψεις και τα στερεότυπα;
-Προκαταλήψεις και στερεότυπα είναι βαθιά εδραιωμένα στους δύο ήρωες του έργου. Οι προκαταλήψεις,πολλές φορές, σε μεγάλο βαθμό γεννιούνται εξαιτίας του οικογενειακού / κοινωνικού περιβάλλοντος ή και από κάποιες προσωπικές εμπειρίες συνήθως δυσάρεστες. Αυτές είναι που με τη σειρά τους γεννούν και τις κάθε είδους διακρίσεις, φυλετικές, σεξουαλικού προσανατολισμού κ.λπ. Το ιδανικότερο φυσικά είναι να καταφέρουμε τουλάχιστον να τις αναγνωρίσουμε.Οι δύο ήρωες, δυστυχώς, δεν φτάνουν ποτέ στο σημείο αυτό.
-Γιατί επιλέξατε να βάλετε στο επίκεντρο ένα ζευγάρι που θυμίζει σε πολλούς γνώριμες εικόνες και καταστάσεις με ρουτίνα και απάθεια;
-Θεωρώ ότι τα όποια θέματα θέλω να διαπραγματευτώ, μπορούν να αντιμετωπιστούν με ειλικρίνεια μόνο εφόσον μπουν στην καθημερινή ζωή των ηρώων, στο σπίτι τους, στον καναπέ τους, στην κρεβατοκάμαράτους. Έτσι, με τη σειρά τους θα γίνουν οικεία και στον θεατή. Οι ήρωές μου είναι δύο απλοί, καθημερινοί άνθρωποι, όπως όλοι μας. Δύο άνθρωποι που επιβιώνουν σε ένα αστικό κέντρο με όλα τα προβλήματα τους. Θα τους δούμε να λένε ότι θέλουν να βγουν έξω, να θέλουν να ονειρευτούν τους νέους τους φίλους, τους γείτονες που δεν είχαν για χρόνια, αλλά να μην τολμούν να πάνε παραπέρα.
-Πώς είχε γεννηθεί η ιδέα για το έργο;
-Πρέπει να πω ότι το έργο γράφτηκε το 2009. Η ιδέα για την ιστορία του προέκυψε μέσα από την κατάσταση που είχε διαμορφωθεί τότε στη χώρα μας. Όλα τα προηγούμενα χρόνια είχαμε ζήσει την έλευση και σε πολλές περιπτώσεις την εκμετάλλευση των οικονομικών μεταναστών, κυρίως από την Αλβανία. Όλοι κάποια στιγμή είχαμε γνωρίσει μια τέτοια οικογένεια, είχαμε ακούσει ιστορίες ανθρώπων φτωχών και ταλαιπωρημένων που κάποιοι τους εκμεταλλευτήκαν. Ήταν μια τόσο οικεία κατάσταση που η πλειοψηφία σχεδόν την δεχόμασταν και δεν αντιδρούσαμε καν. Λίγο μετά άρχισαν να έρχονται στη χώρα και μετανάστες από χώρες όπως Πακιστάν, Αφγανιστάν, χώρες της Αφρικής κ.ά. Αποφάσισα λοιπόν, να γράψω για ένα ζευγάρι που έρχεται αντιμέτωπο με αυτήν την πραγματικότητα, που ζει σε ένα διαμέρισμα σε ένα αστικό κέντρο και δίπλα τους έρχονται να μείνουν κάποιοι μετανάστες από το Πακιστάν.
-Η απομόνωση και η εσωστρέφεια έγιναν πολύ διαδεδομένες συνθήκες με την πανδημία. Τι αντίκτυπο, πιστεύετε, θα έχει αυτό στους ανθρώπους και στις μεταξύ τους σχέσεις;
-Η απομόνωση κατά τη διάρκεια της πανδημίας του κορονοϊού, ήταν μια υποχρεωτική συνθήκη που συνέτεινε στην αύξηση της εσωστρέφειας των ανθρώπων που αποξενώθηκαν ακόμη περισσότερο μεταξύ τους. Αντί τα δύσκολα να μας φέρουν πιο κοντά ψυχικά, κλειστήκαμε πιο πολύ στον εαυτό μας. Έτσι εύκολα πέρασαν μέτρα που περιόριζαν περισσότερο τις ελευθερίες μας χωρίς καμία αντίδραση από μεριάς μας.
Δυστυχώς, ο αντίκτυπος όλων των παραπάνω είναι πολλοί άνθρωποι να βιώνουν πολύ δυσάρεστες καταστάσεις, όπως αγχώδεις ή συναισθηματικές διαταραχές, ή να έχουν αυξηθεί τα περιστατικά βίας ενδοοικογενειακής, οπαδικής κ.ά.
Ωστόσο, θεωρώ ότι δεν πρέπει να ξεχνάμε και το μικρό ίσως, αλλά σημαντικό, ποσοστό ανθρώπων που μέσα από αυτόν τον εγκλεισμό βρήκαν χρόνο για τον εαυτό τους και κατάφεραν να κάνουν μια ουσιαστική ενδοσκόπηση χωρίς το άγχος της καθημερινότητας – σαν ένα διάλειμμα από όλα – και βγήκαν πολύ καλύτεροι και δυνατοί. Νομίζω ότι αυτή η μερίδα ανθρώπων θα πρέπει οπωσδήποτε να παίξει πρωταγωνιστικό ρόλο στο άμεσο μέλλον.
-Εσείς τι κάνετε όταν νιώθετε απειλή;
-Συνήθως, οι αντιδράσεις μας μπροστά σε μια απειλή είναι αντανακλαστικές και αυτοματοποιημένες. Η κατάσταση αυτή έχει απασχολήσει και έχει μελετηθεί από ειδικούς επανειλημμένως. Υπάρχει μία θεωρία που είναι γνωστή ως fight, flight or freeze, κατά την οποία περιγράφεται ο τρόπος απόκρισης του οργανισμού σε κάποια απειλή, η οποία συνήθως συνοδεύεται από έκρηξη αδρεναλίνης, ταχυκαρδία κλπ. Η αντίδραση μου μπροστά σε μια απειλή εξαρτάται κάθε φορά από την συγκεκριμένη κατάσταση που πρέπει να αντιμετωπίσω και ποτέ δεν είναι η ίδια. Συνήθως καλούμαστε να επιλέξουμε ανάμεσα στα τρία παραπάνω δεδομένα: να αποφύγουμε μια απειλή, να αντιμετωπίσουμε μια επικείμενη απειλή ή να παγώσουμε μπροστά σε μια απειλή. Με τον ίδιο τρόπο άλλωστε προβληματίστηκαν άθελά τους και οι ήρωές μου.
-Το σύγχρονο ελληνικό έργο έχει το βήμα που θα του άρμοζε στο θέατρο;
-Μέχρι το 2020, πριν την πανδημία, είχε αρχίσει μια προσπάθεια τόσο από τους κρατικούς επίσημους φορείς της χώρα όσο και από ιδιωτικές πρωτοβουλίες, να στηρίξουν το σύγχρονο ελληνικό έργο. Πολύ συχνά ανέβαιναν σε μεγάλα θέατρα, έργα νέων θεατρικών συγγραφέων είτε σε μορφή θεατρικών παραστάσεων είτε σε μορφή αναλογίου. Επίσης, λειτουργούσαν πολλά σημαντικά εργαστήρια θεατρικής γραφής που παρήγαγαν κείμενα. Η πανδημία, ως γνωστόν διέκοψε τα πάντα. Για ένα διάστημα διέκοψε οποιαδήποτε μορφή θεατρικής έκφρασης και όταν ξεκίνησε η λειτουργία τους, οι όροι και οι περιορισμοί που τέθηκαν από την πολιτεία ήταν σχεδόν απαγορευτικοί για να μπορέσουν να επιβιώσουν. Ακόμα και σήμερα, η είσοδος στα θέατρα γίνεται μόνο με τη χρήση μάσκας, με υπόδειξη πιστοποιητικών κ.λπ.. Πρόκειται, γενικά, για μια πρωτόγνωρη κατάσταση που αποκλείει από τη θέαση μια μεγάλη μερίδα κοινού αλλά και κάνει πολλούς διστακτικούς να επιστρέψουν στη θεατρική αίθουσα.
Πάντως, πάρα την δύσκολη κατάσταση που συνεχίζουμε να βιώνουμε, είμαι σίγουρη πώς κατά τη διάρκεια του εγκλεισμού και της απομόνωσης γράφτηκαν πολλά και πολύ δυνατά κείμενα. Και είναι ακόμη πιο συγκλονιστικό όλο αυτό, αν φανταστεί κανείς ότι συνέβη σε παγκόσμια κλίμακα. Θεωρώ ότι τα νέα έργα που θα δούμε τα επόμενα χρόνια θα μας αποκαλύψουν μια νέα πραγματικότητα.
*Παραστάσεις: Έως τις 28 Φεβρουαρίου 2022, Δευτέρα & Παρασκευή στις 21:30, Σάββατο στις 21:00 και Κυριακή στις 19:00. Διάρκεια:75’ Τιμές εισιτηρίων:12€ κανονικό | 10€ μειωμένο(φοιτητών, ανέργων, ΑΜΕΑ, πολυτέκνων& άνω των 65) | Ατέλειες κάθε μέρα με σειρά προτεραιότητας, εφόσον υπάρχουν διαθέσιμες θέσεις. Προπώληση εισιτηρίων:Viva.gr Πληροφορίες / Κρατήσεις: 2310 854 333.
Η παράσταση έχει επιχορηγηθεί από το Υπουργείο Πολιτισμού και Αθλητισμού.
ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ ΠΑΡΑΣΤΑΣΗΣ
Σκηνοθεσία: Στάθης Μαυρόπουλος, Σκηνικά – Κοστούμια: Μαρία Καβαλιώτη, Σχεδιασμός φωτισμών – οπτικών & ηχητικών εγκαταστάσεων: Γιώργος Κόγιας, Κίνηση: Μαριάνθη Ψωματάκη, Σχεδιασμός φωτισμών – Βοηθός σκηνοθέτη: Διονύσης Καραθανάσης, εχνικός σκηνής: Γιώργος Μαυρόπουλος, Γρφιστικός σχεδιασμός: Ηλίας Καλπάκας, Παραγωγή: ΓΚΡΑΝ ΓΚΙΝΙΟΛ
Επί σκηνής: Ιωάννα Λαμνή, Γιάννης Μόχλας.
