Του Γιώργου Παπαδημητρίου
Σε μια ιστορική συγκυρία τρομακτικά αμήχανη, που μας υπενθυμίζει ότι η ιστορία επαναλαμβάνεται είτε ως τραγωδία είτε ως φάρσα, ο φόβος για τη χρήση πυρηνικών όπλων έχει επανέλθει στην παγκόσμια επικαιρότητα. Φυσικά, όπως για κάθε ζήτημα που έχει απασχολήσει την ανθρωπότητα, από τους πιο μύχιους τρόμους μέχρι τα πιο ευγενή οράματα, το σινεμά έχει βρει τον τρόπο να μιλήσει και να αποτυπώσει τον συλλογικό ψυχισμό. Το Τyposthes σάς παρουσιάζει τις πέντε σπουδαιότερες ταινίες του παγκόσμιου κινηματογράφου που έχουν στο επίκεντρο της πλοκής την ανησυχία του πυρηνικού ολέθρου:
1. Dr. Strangelove (1964), του Στάνλεϊ Κιούμπρικ
Απίθανη, ντελιριακή και εξωφρενική σάτιρα μιας θεοσκότεινης εποχής από τον μέγιστο μάστορα της ειρωνείας και του κυνισμού, ο οποίος ούτως ή άλλως δεν διακατεχόταν ποτέ από ιδιαίτερη πίστη στην ηθική και την ευφυΐα του ανθρώπου. Ασύλληπτο ρεσιτάλ από τον Πίτερ Σέλερς, ο οποίος ερμηνεύει πολλαπλούς ρόλους, ατάκες ανθολογίας που δεν θα ξεχαστούν ποτέ, αλλά και ένας υποδόριος σπαραγμός για έναν κόσμο που δεν αξίζει λύπηση ή συγχώρεση: εφόσον έχουμε βάλει στο τραπέζι τη δυνατότητα του αυτό-αφανισμού, στην πραγματικότητα κάθε ελπίδα για ένα καλύτερο αύριο έχει ήδη χαθεί.
2. Threads (1984), του Μικ Τζάκσον
Σε απλά λόγια, μία από τις πιο τρομακτικές και άβολες ταινίες που έχουν γυριστεί ποτέ, όχι μόνο επί του συγκεκριμένου θέματος, αλλά γενικότερα μιλώντας. Η τηλεταινία του BBC αποτυπώνει με πρωτόγνωρη και γενναία ωμότητα τη φρικιαστική όψη μιας μετά-Αποκαλυπτικής κοινωνίας που βιώνει τις συνέπειες ενός πυρηνικού ολοκαυτώματος. Σκηνικό της δράσης είναι οι εργατικές φτωχογειτονιές του Σέφιλντ, γεγονός που χαρίζει στην ταινία ένα ισχυρό ταξικό πρόσημο: σε αυτόν τον ανταγωνισμό ανάμεσα σε ανήθικες υπερδυνάμεις, ο απλός κόσμος μετατρέπεται σε αναλώσιμη τροφή.
3. On the Beach (1959), του Στάνλεϊ Κράμερ
Βασισμένο στο ομότιτλο βιβλίο που γράφτηκε δύο χρόνια πριν την ταινία, το On the Beach μάς μεταφέρει στα τελευταία απομεινάρια ζωής του πλανήτη. Βρισκόμαστε στο έτος 1964 και ο Τρίτος Παγκόσμιος Πόλεμος έχει εξαλείψει σχεδόν κάθε ίχνος ζωής από τον πλανήτη. Η τελευταία κοιτίδα ζώης εντοπίζεται στην Ωκεανία, όπου οι κάτοικοι ελπίζουν πως θα μπορέσουν να γλιτώσουν από τη ραδιενέργεια που έχει κατακλύσει κάθε σπιθαμή γης, αέρα και θάλασσας. Πολύ σύντομα, θα αντιληφθούν πως το τέλος πλησιάζει και για αυτούς. Ένα τελεολογικό-υπαρξιακό θρίλερ, με τους Γκρέγκορι Πεκ και Άβα Γκάρντνερ στους πρωταγωνιστικούς ρόλους.
4. Fail Safe (1964), του Σίντνεϊ Λιούμετ
Βρισκόμαστε εν μέσω ψυχροπολεμικής υστερίας και στην αμερικανική πολιτική σκηνή κυριαρχεί η άποψη πως ο πυρηνικός πόλεμος είναι απλώς μια μοντέρνα εκδοχή του συμβατικού πολέμου: η σύγκρουση με τη Σοβιετική Ένωση πρέπει πάση θυσία να αναδείξει νικητή. Μια εσφαλμένη εκτίμηση κάνει λόγο για απόπειρα σοβιετικής επίθεσης και μια επίλεκτη ομάδα πυρηνικού πολέμου ξεκινά από τις ΗΠΑ με σκοπό να προλάβει τους Σοβιετικούς. Ο Χένρι Φόντα, σε έναν ακόμη ρόλο όπου επωμίζεται την ηθική σωτηρία ενός χρεοκοπημένου κόσμου, υποδύεται τον Αμερικανό Πρόεδρο που παλεύει να αποτρέψει την καταστροφή που ορέγεται το πολεμοχαρές κατεστημένο της ίδιας του της χώρας. Πλέον, όμως, είναι πολύ αργά.
5. Crimson Tide (1995), του Τόνι Σκοτ
Ο φόβος του πυρηνικού ολέθρου εξακολούθησε να απασχολεί ως θεματική το σινεμα, όπως καταδεικνύει κι αυτή η καλοκουρδισμένη πολεμική περιπέτεια του 1995. Στη μετα-σοβιετική Ρωσία (η ζωή μιμείται το σινεμά, τελικά) ξεσπά εμφύλιος πόλεμος και το στρατόπεδο των εθνικιστών απειλεί να εκτοξεύσει πυρηνικά όπλα εναντίον των ΗΠΑ και της Ιαπωνίας. Η δράση εκτυλίσσεται στο ασφυκτικό εσωτερικό ενός αμερικανικού πυρηνικού υποβρυχίου, όπου δύο άνδρες (ο διοικητής Τζιν Χάκμαν και ο στασιαστής αξιωματικός Ντένζελ Ουάσινγκτον) κονταροχτυπιούνται ακριβώς τη στιγμή που το μέλλον της ανθρωπότητας κρέμεται από μια κλωστή.
