Συνέντευξη στην Λεμονιά Βασβάνη
Η οδυνηρή επικαιρότητα με τις γυναικοκτονίες και το #metoo, καθώς και ένας θίασος νέων και ταλαντούχων ηθοποιών αποτέλεσαν το κίνητρο της Γλυκερίας Καλαϊτζή για να ανεβάσει την «Έντα Γκάμπλερ» του Henrik Ibsen. Η ίδια είπε πως το συγκεκριμένο κείμενο την απασχολεί επί χρόνια.
Με αφορμή τις παραστάσεις στο Θέατρο Τ που συνεχίζονται μέχρι και τις 29 Ιανουαρίου 2023, η σκηνοθέτης απαντώντας στις ερωτήσεις μας είπε πως στην εποχή που γράφτηκε το κείμενο υπήρξαν αντιδράσεις. Σήμερα ωστόσο αυτά που θίγει το έργο γίνονται πιο εύκολα αντιληπτά. «Ακόμα και σήμερα, όταν μια γυναίκα επιχειρεί να ξεφύγει από τους παραδοσιακούς ρόλους που της έχει αναθέσει η κοινωνία (νοικοκυρά, μητέρα κ.ά) γίνεται πολύ συχνά δέκτης αρνητικής κοινωνικής κριτικής, γεγονός που δημιουργεί ψυχολογικές αναστολές και περιορισμούς της ελευθερίας», σημείωσε στο TyposThes η κυρία Καλαϊτζή. Μίλησε για τους γυναικείους ρόλους στα έργα του Ίψεν, ενώ απαντώντας σε ερώτησή μας για την επιστροφή στην κανονικότητα τόνισε πως «η περίοδος του covid, μας έκανε να συνειδητοποιήσουμε όλοι πόσο ανεκτίμητη είναι η ζωντανή επικοινωνία».
-Γιατί επιλέξατε να ανεβάσετε αυτό το έργο;
-Η Έντα Γκάμπλερ είναι ένα έργο που με απασχολεί πάρα πολλά χρόνια, επειδή υπήρχαν πάρα πολλά πράγματα σε αυτό το έργο που δεν τα καταλάβαινα. Βλέπετε ο Ίψεν βάζει την ηρωίδα του να αυτοκτονεί στο τέλος, χωρίς η ίδια να μας δίνει καμιά εξήγηση μέσα στο έργο. Όλα αυτά τα χρόνια, με κάποιο τρόπο επανερχόμουν στο έργο, διατυπώνοντας ερωτήματα και αναζητώντας απαντήσεις. Το κίνητρο για το τωρινό ανέβασμά του υπήρξε θα έλεγα διπλό. Από τη μια ήταν η ίδια επικαιρότητα, καθώς η περίοδος του covid, ξανάφερε με οδυνηρό τρόπο στην επιφάνεια (γυναικοκτονίες, metoo) και από την άλλη ένας θίασος νέων και πολύ ταλαντούχων ηθοποιών, με τους οποίους είχα ξανασυνεργαστεί στο παρελθόν και γνώριζα ότι μπορούμε να δουλέψουμε μαζί αρμονικά και δημιουργικά.
-Πώς συνομιλεί με το σήμερα η παράσταση;
-Ένας από τους λόγους, κατά τη γνώμη μου, που το συγκεκριμένο έργο προκάλεσε όταν πρωτοπαρουσιάστηκε τόσες αντιδράσεις και καταδικαστικές κριτικές, όσον αφορά την κεντρική ηρωίδα του, είναι ότι ο Ίψεν τόλμησε να γράψει για έναν γυναικείο χαρακτήρα που ήταν αδύνατον να γίνει αποδεκτός στην εποχή της. Σήμερα, και μετά από ένα και πλέον αιώνα που τα γυναικεία θέματα έχουν πια τεθεί, ανεξάρτητα από τα αν έχουν λυθεί, πιστεύω ότι η τόσο αινιγματική και αμφιλεγόμενη Έντα Γκάμπλερ μπορεί να γίνει πιο κατανοητή. Γιατί μπορούμε να δούμε πιο καθαρά τον αγώνα που κάνει η ηρωίδα, διεκδικώντας το δικαίωμα του αυτοπροσδιορισμού της μέσα σε μια πατριαρχική κοινωνία. Έναν αγώνα, απολύτως καταδικασμένο σε αποτυχία στην εποχή της, που τη σηματοδοτεί και η αυτοκτονία της στο τέλος, αλλά και εξαιρετικά δύσκολο ακόμα και σήμερα. Γιατί ακόμα και σήμερα, όταν μια γυναίκα επιχειρεί να ξεφύγει από τους παραδοσιακούς ρόλους που της έχει αναθέσει η κοινωνία (νοικοκυρά, μητέρα κ.ά) γίνεται πολύ συχνά δέκτης αρνητικής κοινωνικής κριτικής, γεγονός που δημιουργεί ψυχολογικές αναστολές και περιορισμούς της ελευθερίας.
-Πόσο τα θέματα που θίγει παραμένουν επίκαιρα;
-Θα τολμούσα να πω όλα. Η Έντα Γκάμπλερ μεγάλωσε σε ένα συντηρητικό και αυστηρό οικογενειακό περιβάλλον. Ως νεαρή κοπέλα ωστόσο γοητευόταν από τις νέες ιδέες της εποχής της που μιλούσαν για την ελευθερία και τα δικαιώματα της γυναίκας στον έρωτα. Και μετά το θάνατο του πατέρα της, θεωρεί ότι η ίδια μπορεί πια στο εξής να ορίζει τον εαυτό της. Έτσι βγαίνει, διασκεδάζει, φλερτάρει, αλλά όπως λέει και η ίδια, έπρεπε κάποια στιγμή να παντρευτεί, επειδή «ο χρόνος είναι κακός με τις γυναίκες». Ως χειραφετημένη μάλιστα γυναίκα επιλέγει η ίδια τον άντρα που θα παντρευτεί. Μπορεί να μην ήταν ο έρωτας που καθόρισε την επιλογή της, αλλά τα κριτήρια της ήταν αυτό που θα λέγαμε «κοινωνικώς ορθά». Παντρεύτηκε έναν νέο άντρα, με καλές επαγγελματικές προοπτικές, που μπορούσε να της εξασφαλίσει μια άνετη ζωή. Αμέσως μετά το γάμο όμως αρχίζει να ανακαλύπτει ότι πια τις αποφάσεις τις παίρνουν οι άλλοι γι’ αυτήν. Το γαμήλιο ταξίδι μετατράπηκε σε ταξίδι εργασίας για τον σύζυγο, το σπίτι της φτιάχτηκε ερήμην της και κατά το γούστο τρίτων, τα οικονομικά προβλήματα και η εγκυμοσύνη της απειλούν να βάλουν τέλος στην κοινωνική της ζωή και να τη φυλακίσουν μέσα στο σπίτι. Συνειδητοποιώντας ωστόσο το ανέφικτο του αυτοπροσδιορισμού της, και προκειμένου να κρατήσει το δικαίωμά της να ορίζει η ίδια τη ζωή της, θα οδηγηθεί στην ακραία λύση της αυτοκτονίας.
-Η Έντα Γκάμπλερ αποφασίζει να κάνει έναν συμβατικό γάμο για να επιβιώσει. Πόσο αυτό εν τέλει την βάζει σε ένα τέλμα; Και πόσο έχει επηρεαστεί ο συγγραφέας από τα δικά του προσωπικά βιώματα και τις οικονομικές δυσκολίες που αντιμετώπισε η οικογένειά του;
-Όλοι οι μεγάλοι συγγραφείς αυτοβιογραφούνται κατά κάποιο τρόπο μέσα από τα έργα του. Ο Ίψεν ασχολήθηκε στα μεγάλα του έργα με τη θέση της γυναίκας στην κοινωνία, ένα θέμα που το ζούσε και μέσα στο σπίτι του, μια και τόσο η γυναίκα του όσο και η μητέρα της γυναίκας του πρωτοστατούσαν στον αγώνα για τα δικαιώματα της γυναίκας. Από την άλλη, στην επικαιρότητα της Νορβηγίας, εκείνη την εποχή, κυριαρχούσε το κίνημα των μποέμηδων, το οποίο και του έδωσε την έμπνευση για τον χαρακτήρα του Έιλερτ Λέβμποργκ. Επρόκειτο για μορφωμένους νέους, γόνοι καλών οικογενειών, που επιτίθονταν με δριμύτητα στους παραδοσιακούς κοινωνικούς θεσμούς και την πολιτική διαφθορά, καταγγέλλοντάς τους ως υπεύθυνους για τη δυστυχία των ανθρώπων. Θεωρώντας ότι οι παραδοσιακές αξίες του γάμου και της κοινωνικής τάξης καταπατούσαν την προσωπική ελευθερία και την ολοκλήρωση του ατόμου, υποστήριζαν με φανατισμό την κατάργηση του θεσμού του γάμου —με μόνη εξαίρεση όσους προέκυπταν από αμοιβαίο έρωτα και μάχονταν για τη σεξουαλική απελευθέρωση των γυναικών και την ισότητα των δύο φύλων στον έρωτα. Η Έντα Γκάμπλερ κινείται σε αυτό το ιδεολογικό πλαίσιο, χωρίς όμως να έχει την τόλμη να πραγματώσει τις επιθυμίες της, κάτι που τελικά την οδηγεί σε αδιέξοδο.
-Πώς προσεγγίζει τις ηρωίδες του ο Ίψεν;
-Στα τρία μεγάλα έργα της ωριμότητά του, όπου ο Ίψεν επικεντρώνεται στη θέση της γυναίκας, μας δίνει τρεις εκδοχές για τη γυναίκα μέσα στο γάμο. Στην αφετηρία βρίσκεται η Νόρα (1879), μια γυναίκα, που στην ανάγκη της να αυτοπροσδιοριστεί, οδηγείται σε ένα «διαζύγιο» υπαρξιακής ανάγκης, εγκαταλείποντας σύζυγο και παιδιά. Στο σκάνδαλο που προκάλεσε το έργο στην κοινωνία της εποχής του, ο Ίψεν απάντησε, κατά κάποιον τρόπο, με τους Βρικόλακες (1881), ένα έργο, στο οποίο η ηρωίδα του παραμένει στο γάμο, κρύβοντας ωστόσο από όλους τη δυστυχία που της προκαλεί η συμβίωση με έναν λάγνο, αλκοολικό και βάναυσο σύζυγο, για να συνειδητοποιήσει με τον πιο οδυνηρό τρόπο ότι με την ανοχή της ουσιαστικά καταδίκασε το ίδιο της το παιδί. Τελευταίο έργο αυτής της γυναικείας τριλογίας είναι η Έντα Γκάμπλερ (1890), με ηρωίδα μια γυναίκα που εμφανίζεται εξαρχής ως μια συνειδητοποιημένη γυναίκα, ως μια γυναίκα που αγωνίζεται για τον αυτοπροσδιορισμό της και πιστεύει ότι αυτός είναι εφικτός ακόμα και μέσα στο γάμο.
-Πώς βλέπετε την επιστροφή στην κανονικότητα;
-Ομολογώ ότι δεν το περίμενα, αλλά η περίοδος του covid, μας έκανε να συνειδητοποιήσουμε όλοι πόσο ανεκτίμητη είναι η ζωντανή επικοινωνία. Η περσινή χρονιά, ακόμα και με μάσκες και έλεγχο πιστοποιητικών, όπως και η φετινή ως τώρα, πήγαν εξαιρετικά από την άποψη της προσέλευσης του κοινού. Αυτό με τη σειρά του μεγαλώνει και τις δικές μας ευθύνες.
-Ποιοι οι στόχοι για τη νέα χρονιά στο Θέατρο Τ;
-Μετά την Έντα Γκάμπλερ, το Θέατρο Τ θα συνεχίσει με δύο παραστάσεις νέων σκηνοθετών. Πρόκειται για τις Μάγισσες, αυτή η ιστορία δεν είναι δική μας, μια παράσταση με γυναικείο θέμα επίσης, σε σκηνοθεσία Λέλας Μεντεκίδου, που πρωτοπαρουσιάστηκε πέρσι για λίγες παραστάσεις στο πλαίσιο της Ανοιχτής Σκηνής τους Δήμου Θεσσαλονίκης, αφήνοντας εξαιρετικές εντυπώσεις. Θα ακολουθήσει η δεύτερη φετινή νέα παραγωγή του Τ, επιχορηγούμενη από το ΥΠΠΟΑ, με τον Ονειροφάγο, σε κείμενα Λευκάδιου Χέρν και Ρυουνοσούκε Ακουταγκάβα, και σκηνοθεσία του Σωτήρη Ρουμελιώτη, που μας συστήθηκε καλλιτεχνικά πέρσι, μέσα από την πολύ ιδιαίτερη και έξοχη παράσταση της Μητέρας του σκύλου του Παύλου Μάτεση.
ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ ΠΑΡΑΣΤΑΣΗΣ
Απόδοση – Σκηνοθεσία: Γλυκερία Καλαϊτζή, Σκηνικά – Κοστούμια: Μαρία Καραδελόγλου, Μουσική: Πρόδρομος Καραδελόγλου, Κίνηση: Ιωάννα Μήτσικα, Φωτισμοί: Διονύσης Καραθανάσης, Βοηθοί σκηνοθέτιδας: Χαρίκλεια Ζαγοριανού – Άντυ Αντωνίου, Βοηθός σκηνογράφου: Αριάνα Νίκου, Φωτογραφίες – Videoπαράστασης - Trailer: Χρήστος Κυριαζίδης, Επικοινωνία: Λία Κεσοπούλου, Παραγωγή: Θέατρο Τ
ΔΙΑΝΟΜΗ (με σειρά εμφάνισης)
Σοφία Βούλγαρη (Γιούλε)
Αλέξανδρος Νικολαΐδης (Γιόργκεν Τέσμαν)
Χριστίνα Δαγκάκη (Έντα Γκάμπλερ)
Λίλα Παντελίδου (Τέα Έλβστεντ)
Κυριάκος Δανιηλίδης (Δικαστής Μπρακ)
Ιωάννης Καμπούρης (Έιλερτ Λέβμποργκ)
ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ
Χώρος: Θέατρο Τ, Αλεξάνδρου Φλέμινγκ 16, Θεσσαλονίκη
Πρεμιέρα: Παρασκευή 16 Δεκεμβρίου 2022 στις 21:30
Παραστάσεις: Έως 29 Ιανουαρίου 2023, κάθε Δευτέρα, Τρίτη & Παρασκευή στις 21:30, Σάββατο στις 21:00 και Κυριακή στις 19:00 (εκτός από: 24/12/2022, 31/12/2022 & 01/01/2023)
Διάρκεια:105’
Τιμές εισιτηρίων: 15€ κανονικό | 12€ φοιτητών & άνω των 65 | 10€ ανέργων, ΑμεΑ& πολυτέκνων | Κάθε Τρίτη Γενική Είσοδος 10€ | Ατέλειες κάθε Δευτέρα &Παρασκευή, με σειρά προτεραιότητας
Προπώληση εισιτηρίων: Viva.gr (https://www.viva.gr/tickets/theater/enta-gkampler/)
Πληροφορίες / Κρατήσεις: 2310 854 333
