*Της Λεμονιάς Βασβάνη | Από την έντυπη έκδοση "Τύπος Θεσσαλονίκης"
Γυναίκες δυναμικές που τα βάζουν με τον κοινωνικό τους περίγυρο, την οικογένειά τους, αλλά και κάθε είδους καταπίεση, πρωταγωνιστούν στις ταινίες του 64ου Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης.
Στην «Ζωή» ( Life) του Ζέκι Ντεμιρκουμπούζ (Τουρκία, Βουλγαρία, 2023, 193΄) που θα παρουσιαστεί στις «Ειδικές προβολές», η νεαρή Χικράν εξαναγκάζεται από τον πατέρα της να παντρευτεί τον Ριζά. Αρνούμενη να συμμορφωθεί, το σκάει στην Κωνσταντινούπολη. Ντροπιασμένος, ο Ριζά ξεκινά να τη βρει στη μητρόπολη, σε μια οδύσσεια που διαπλέκει τα πεπρωμένα των δύο νέων με απρόσμενους και ανέλπιστους τρόπους. Οκτώ χρόνια μετά την τελευταία του ταινία, ο σπουδαίος Τούρκος auteur Ζέκι Ντεμίρκουμπουζ επιστρέφει με μια επικής πνοής ιστορία. Οι πυκνοί διάλογοι και τα άψογα φωτογραφημένα πρόσωπα των ηρώων φιλοτεχνούν ένα άτυπο πανόραμα των απόκληρων και των ναυαγισμένων της Πόλης. Η μοίρα και η ανθρώπινη αδυναμία, η απόγνωση αλλά και ο αγώνας για την υπέρβασή της είναι ο καμβάς στον οποίο ο Ντεμίρκουμπουζ υφαίνει, με τρόπους που παραπέμπουν στην κλασική λογοτεχνία, άλλη μια παραβολή για τα ανθρώπινα. Ο ίδιος σε σημείωμά του αναφέρει ότι εμπνεύστηκε την ηρωίδα του από ένα κορίτσι που συνάντησε τυχαία σε μια στάση λεωφορείου στην Ανατολία την εποχή που δούλευε σε μια εταιρεία και κολλούσε διαφημιστικά πόστερ σε βενζινάδικα. Όπως σημειώνει η ταινία του αφορά "στο ανθρώπινο πεπρωμένο, στην αδυναμία μας να το αντιμετωπίσουμε".
Στα «Ξόρκια» (Sorcery) (Χιλή, Μεξικό, Γερμανία, 2022, 101) που θα προβληθούν στους «Ανοιχτούς Ορίζοντες» ο Χιλιανός Κρίστοφερ Μάρεϊ αναψηλαφεί το γεμάτο σκιές αποικιοκρατικό παρελθόν του τόπου του μέσω μιας ασυνήθιστης ιστορίας ενηλικίωσης, την οποία ξετυλίγει υποβλητικά, παίζοντας διαρκώς με τους κώδικες του θρίλερ και αξιοποιώντας κατάλληλα την απόκοσμη ομορφιά του φυσικού τοπίου που αιχμαλωτίζεται στη φωτογραφία της Μαρία Σέκο. Η υπόθεση αναφέρεται στο 1880 όταν μια μάχη ξεσπά στο νησί Τσιλοέ της Χιλής μεταξύ ιθαγενών της φυλής Huilliche και Γερμανών αποίκων, με τους πρώτους να έχουν μονάχα τις αρχαίες παραδόσεις και τη μαγεία να αντιπαρατάξουν απέναντι στην ωμή επιβολή της εξουσίας που τους αποδεκατίζει. Κεντρική ηρωίδα η 13χρονη Ρόζα που όταν δει τον υπηρέτη πατέρα της να θανατώνεται άδικα από τον λευκό αφέντη τους, θα αποκηρύξει τη χριστιανική ανατροφή της και θα ενστερνιστεί τις ρίζες της, γυρεύοντας δικαίωση μέσα από τις μεταφυσικές πρακτικές της φυλής της..
Στο «Κάποια μέρα θα πετάξουν» (The Cage Is Looking for a Bird) της Μαλίκα Μουσαέβα (Γαλλία, Ρωσία, 2023, 87΄) που θα προβληθεί στο Τμήμα «Ανοιχτοί Ορίζοντες – Another Take», δύο κορίτσια, την Γιάκα και την Μαντίνα που ζουν σε ένα μικρό χωριό της Τσετσενίας, ονειρεύονται να εγκαταλείψουν τα σπίτια τους μετά την αποφοίτησή τους και να δραπετεύσουν στον πραγματικό κόσμο. Η μεγαλύτερη αδερφή της Γιάκα, η Χάντα, ονειρεύεται επίσης να είναι ελεύθερη, αλλά το τίμημα είναι πολύ ακριβό – αν αποφασίσει να χωρίσει, ο νόμος (το εθιμικό δίκαιο) θα της στερήσει το δικαίωμα να βλέπει τον μονάκριβο γιο της.
Η σκηνοθέτης, που είχε ως μέντορα τον Σοκούροφ δίνει με τσεχοφικό τόνο τον δικό της ορισμό της ελευθερίας, υιοθετώντας μια έντονη αντιπολιτευτική στάση ενάντια στις κυρίαρχες αξίες της κουλτούρας της. Καθώς διερευνά την απόσταση ανάμεσα στην παράδοση και τη νεωτερικότητα, ανάμεσα στην πραγματικότητα του φύλου και το δικαίωμα στον αυτοπροσδιορισμό, αυτό το εκπληκτικό ντεμπούτο επενδύει σε μικροσκοπικές χειρονομίες και υποβλητικά κοντινά πλάνα για να συζητήσει το αίτημα για ενδυνάμωση που διεκδικούν εγγενώς οι επισφαλείς θηλυκότητες. Αντλώντας ελεύθερα από τη γενεαλογία της οικογένειάς της και τις προσωπικές της αναμνήσεις από τον πόλεμο, η σκηνοθέτρια εκφράζει τη μελαγχολική της τοποθέτηση για το θάρρος που χρειάζεται για να αρνηθεί κανείς να φτιάξει τη δική του φυλακή, με ό,τι κι αν αυτό συνεπάγεται.
Ο πολυβραβευμένος Στέφαν Κομαντάρεφ παρουσιάζει στη νέα του ταινία «Τα μαθήματα της Μπλάγκα» ( Blaga’s Lessons, Βουλγαρία, Γερμανία, 2023, 114΄), που θα προβληθεί στους «Ανοιχτούς Ορίζοντες», το τελευταίο μέρος της τριλογίας του γύρω από την ηθική κρίση της βουλγαρικής κοινωνίας. Το φιλμ θριάμβευσε στο φετινό Κάρλοβι Βάρι. Η υπόθεση αναφέρεται στην 70χρονη Μπλάγκα, συνταξιούχο καθηγήτρια, που έχει βυθιστεί στο πένθος λόγω της πρόσφατης απώλειας του συζύγου της. Όλη της η ύπαρξη έχει πλέον επικεντρωθεί στο να προσφέρει στον νεκρό ένα περίτεχνο μνήμα, ώσπου μια τηλεφωνική απάτη θα της κλέψει τις αποταμιεύσεις. Απεγνωσμένη θα περάσει στην απέναντι όχθη: μεθοδικά, γίνεται και η ίδια απατεώνας. Τα «Μαθήματα της Μπλάγκα» σχολιάζουν το Κακό που φωλιάζει στον καθένα μας, με τρόπο που μόνο το σινεμά του Χάνεκε ή του Τρίερ στις καλύτερες στιγμές τους έχουν καταφέρει να συλλάβουν.
Να σημειωθεί ότι η ταινία θα κυκλοφορήσει τη σεζόν 2023-2024 από την Danaos Films.
