Συνέντευξη στην Λεμονιά Βασβάνη
Η “Καρδιά του Σκύλου” της Έφης Μπίρμπα και του Άρη Σερβετάλη θα χτυπάει δυνατά από τις 25 Απριλίου στο Θέατρο Αριστοτέλειον και θα μεταδίδει τον παλμό της σε όλη τη Θεσσαλονίκη.
Η πλοκή του έργου περιστρέφεται γύρω από ένα επιστημονικό πείραμα που έχει ως στόχο να μεταμορφώσει έναν αδέσποτο σκύλο σε άνθρωπο. Το πείραμα όμως δεν έχει την αναμενόμενη έκβαση, καθώς ο σκύλος Σάρικ μετατρέπεται σταδιακά σε άνθρωπο αγροίκο που διαλύει τη γαλήνη της καθημερινότητας και θέτει σε κίνδυνο την κοινωνική θέση και την επιστημονική υπόσταση του δημιουργού του αντικατοπτρίζοντας τα χειρότερα χαρακτηριστικά της “νέας” κοινωνίας.
Η σκηνοθέτης μιλώντας για την ματιά στο εμβληματικό έργο του Ρώσου συγγραφέα Μιχαήλ Μπουλγκάκοφ είπε στο «ΤyposThes» πως «Η παράσταση είναι ένας στοχασμός πάνω στην “μεταμόρφωση”» και συμπλήρωσε πως ο συγγραφέας «μας επικοινωνεί την στρέβλωση που δημιουργεί το ολοκληρωτικό καθεστώς των Μπολσεβίκων κατασκευάζοντας μία φυλή “σκύλων”, μια αγελαία κοινωνία που οδηγείται στην καταστροφή».
Απαντώντας σε ερώτηση για την τεχνητή νοημοσύνη που καταλαμβάνει συνεχώς χώρο σχολίασε πως «δεν είναι αυτή που μας απειλεί, αλλά η επίκτητη ανάγκη να υποκαταστήσουμε τη ζωή με μια προσομοίωσή της». Τέλος μιλώντας για το θέατρο είπε πως «είναι ένας τόπος που συντελείται μια μεταμόρφωση».
-«Η Καρδιά του Σκύλου» έρχεται στη Θεσσαλονίκη μετά από δύο χρόνια παραστάσεων στην Αθήνα. Τι σας κέρδισε σε αυτό το έργο και επιλέξατε να το ανεβάσετε;
-Η «Καρδιά του Σκύλου» δεν είναι απλώς μια ιστορία μεταμόρφωσης. Είναι ένας στοχασμός πάνω στην ίδια τη φύση της ύπαρξης, μια ακτινοσκόπηση της ανθρώπινης φύσης μέσα στον εργαστηριακό χρόνο της διάβρωσής της. Όταν διάβασα το κείμενο του Μπουλγκάκοφ, αισθάνθηκα ότι δεν βρισκόμουν μέσα σε μια ιστορία του ενός μικροσκοπικού παρελθόντος, αλλά μπροστά σε κάτοπτρο.
Βρέθηκα μπροστά σε μια ακαταμάχητη πρόκληση, να δημιουργηθεί μια σκηνική γλώσσα που να χωρέσει τις συνδέσεις, τον κόσμο, τα πρόσωπα, την χρονικότητα, υπό το βλέμμα του Μιχαήλ Μπουλγκάκοφ και την σύνδεση μου με τον μεγάλο δραματουργό.
-Κάνατε και τη δραματουργία. Πώς προσεγγίσατε το έργο; Πόσο ταιριάζουν οι αναφορές στη σοβιετική κοινωνία στη σημερινή μας εποχή;
-Η δραματουργία είναι μια πράξη κατάδυσης – όχι απλώς γλωσσικής. Στο «Faust» του Sokurov ο βασανισμένος από ερωτήματα Faust αναζητά στα σπλάχνα ενός νεκρού άνδρα την ψυχή. Η δραματουργία μοιάζει ν’ αναζητά με τον ίδιο τρόπο. Και το έργο εν συνεχεία προσπαθεί να διεμβολίσει το τσόφλι του κειμένου και να αποκαλύψει τον πυρήνα της δραματουργίας.
Η σοβιετική κοινωνία του έργου είναι ένα εργαστήριο. Ένα πεδίο όπου ο άνθρωπος γίνεται αντικείμενο πειραμάτων επιστημονικής διαστροφής και πολιτικής προπαγάνδας, από την ίδια την κοινωνία που προσπαθεί να τον διαμορφώσει-παραμορφώσει. Έφυγαν οι μικροχρονικοί προσδιορισμοί και οι ιστορικές αναφορές της εποχής του Μπουλγκάκοφ και βρεθήκαμε μπροστά σ’ ένα απόλυτο παρόν, με την επιστήμη να επιδεικνύει την αδυναμία της να επιβεβαιώσει τις προθέσεις της. Στην δυστοπία μιας εποχής που αναγάγει την επιστήμη στο ύψος του Θεού.
-Πώς σχολιάζει ο συγγραφέας τη σχέση ανθρώπου με την επιστήμη;
-Η επιστήμη στο έργο του Μπουλγκάκοφ είναι ένα πεδίο εξουσίας. Δεν είναι η αθώα επιθυμία για γνώση, αλλά η προσπάθεια να ελεγχθεί και να χειραγωγηθεί η ζωή. Ο επιστήμονας του έργου είναι ένας άνθρωπος που δεν περιορίζεται στη μελέτη του κόσμου, αλλά επιχειρεί να τον ξαναφτιάξει.
Χρησιμοποιεί έναν σκύλο, ένα αγελαίο ζώο που πιστεύει στον άνθρωπο και μεταμοσχεύει σ’ αυτόν την υπόφυση και τους όρχεις ενός εγκληματία. Ο Μπουλγκάκοφ κάνει λοιπόν την σύνδεση: ο γιατρός – ο Στάλιν, ο σκύλος – ο υποτασσόμενος στην προπαγάνδα άνθρωπος. Δημιουργεί εν τέλει ένα παραμόρφωμα. Μας επικοινωνεί την στρέβλωση που δημιουργεί το ολοκληρωτικό καθεστώς των Μπολσεβίκων κατασκευάζοντας μία φυλή «σκύλων», μια αγελαία κοινωνία που οδηγείται στην καταστροφή.
Η επιστήμη συνεχίζει να πειραματίζεται επάνω στο ανθρώπινο σώμα καταπατώντας το όριο της ηθικής του προσώπου. Έχοντας κάποτε προθεσιακά την πίστη ότι θα περισώσει και αναβαθμίσει την ανθρώπινη ζωή. Πού τελειώνει η πρόοδος και πού αρχίζει η ύβρις.
Η «μεταμόρφωση» τέμνει χρονικά και σκηνικά την παράσταση. Ο πυρήνας του έργου είναι το χειρουργείο της μεταμόρφωσης. Και η παράσταση είναι πραγματικά αυτό, ένας στοχασμός πάνω στην «μεταμόρφωση».
-Γιατί επιλέγει τον σκύλο;
-Ο σκύλος είναι η απόλυτη εικόνα της αφοσίωσης. Ένα πλάσμα που αγαπά χωρίς ερωτήσεις, που υπάρχει έξω από το καλό και το κακό. Είναι αγνός, δεν έχει διαφθαρεί από τον λόγο, από τις κοινωνικές νόρμες. Ο σκύλος δεν υπάρχει, δεν ζει χωρίς την εποπτεία, το βλέμμα ενός ισχυρού, ψάχνει τον Α της αγέλης, τον άνθρωπο. Δεν υπάρχει αδιαφέντευτος.
Και ο σκύλος θα παραμείνει σκύλος. Είναι το πολιτικό στον Μπουλγκάκοφ, το χρονικό της παραμόρφωσης κι όχι της μεταμόρφωσης μιας κοινωνίας.
-Σήμερα, στην εποχή που η τεχνητή νοημοσύνη κερδίζει έδαφος ακόμη και στην τέχνη. Σας φοβίζει αυτή η αυξανόμενη θέση της τεχνολογίας στην καθημερινότητά μας;
-Η τεχνολογία δεν μας αλλάζει – αποκαλύπτει ποιοι είμαστε, ποιο είναι το αποτύπωμα μας στο κάθε μέρα μας. Είμαστε αποπροσανατολισμένοι. Δεν είναι η τεχνητή νοημοσύνη που μας απειλεί, αλλά η επίκτητη ανάγκη να υποκαταστήσουμε τη ζωή με μια προσομοίωσή της, καθήμενοι. Είναι τρομακτικό όσο αποκτά εθιστικές διαστάσεις. Μια βόλτα στη φύση εξουδετερώνει το παρά φύση, να ξανακοιτάξουμε το κατά φύση.
-Τι αγαπάτε περισσότερο στο θέατρο;
-Το θέατρο είναι ένας τόπος που συντελείται μια μεταμόρφωση. Όχι μόνο για τον ηθοποιό, και για τον θεατή. Είναι εφήμερο, ανεπαναλήπτo. Δεν μπορεί να αποθηκευτεί, να αναπαραχθεί, να ξαναυπάρξει ακριβώς το ίδιο. Και ίσως αυτό το καθιστά πολύτιμο.
Είναι τόπος μια αποκαλυπτικής συνάντησης κι αυτό μας καθιστά συμμέτοχους και συνοδοιπόρους. Κι έχουμε ευθύνη γι αυτό.
Χρήσιμα
Μέρες και ώρες παραστάσεων από 25/4: Τετάρτη 20:00, Πέμπτη, Παρασκευή 21:00, Σάββατο 18:00 και 21:00, Κυριακή 20:00
Εισιτήρια: Α Ζώνη: 25€, Β Ζώνη 20€, Β Ζώνη 18€ φοιτητικό, ΑΜΕΑ, ανέργων, άνω 65 ετών
Προπώληση: more.com.
Ερμηνευτές: Άρης Σερβετάλης, Αργύρης Πανταζάρας, Ηλέκτρα Νικολούζου, Μιχάλης Θεοφάνους, Χαρά-Μάτα Γιαννάτου, Αλεξάνδρα Καζάζου, Σπύρος Δέτσικας.
