Συνέντευξη στη ΛΕΜΟΝΙΑ ΒΑΣΒΑΝΗ
Στη Νάξο από τα χρόνια της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, έξι κοινότητες κατέχουν το προνόμιο να εξορύσσουν τη σμύριδα που κρύβεται στο βουνό Αμμόμαξη. Παλιά, η μαύρη πέτρα ήταν περιζήτητη στη βιομηχανία σαν λειαντικό. Σήμερα, το κράτος παραλαμβάνει τη «σοδειά» και παρέχει στους εργάτες τα ένσημα του ΙΚΑ.
Το 2013 ο Στέλιος Ευσταθόπουλος και η Σουζάνε Μπάουζινγκερ επισκέφθηκαν το νησί στο άκουσμα της είδησης πως η εξόρυξη της σμύριδας ίσως να μην συνεχιζόταν για πολύ… Γύρισαν μια ταινία, το «Emery Tales», μια παραγωγή της ελληνογερμανικής εταιρίας FAOS TV Productions. Λίγο πριν την προβολή της στο 17ο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης, που έγινε χθες το βράδυ και θα επαναληφθεί σήμερα το μεσημέρι (15.00) στην αίθουσα Τώνια Μαρκετάκη, μιλήσαμε με τους δύο δημιουργούς.
Μας είπαν για τις δυσκολίες που αντιμετώπισαν και για τη θέλησή τους να βρεθεί ένας τρόπος να συνεχιστεί η εξόρυξη. Όσο για το τι ελπίζουν να γίνει οι κάτοικοι μετά την προβολή του θέματος; «Το μέλλον είναι άγνωστο», λένε οι δημιουργοί του ντοκιμαντέρ, ωστόσο προσθέτουν πως, όπως λένε οι κάτοικοι, το σίγουρο είναι ότι «αν δεν υπάρξει μέλλον για το σμυρίγλι τότε θα ερημώσουν και τα έξι χωριά που εξαρτώνται από την σμύριδα».
-Πώς προέκυψε η ιδέα για το ντοκιμαντέρ;
-Φτάσαμε το φθινόπωρο του 2013 στη Νάξο με σκοπό να φτιάξουμε ένα μικρό ντοκιμαντέρ για την εξόρυξη της σμύριδας που, όπως είχαμε διαβάσει, ίσως δεν θα συνεχιζόταν για πολύ. Και συναντήσαμε έναν κόσμο μυστηριακό. Οθωμανικά προνόμια, σμυριδοκατάλογοι, στην αρχή δεν καταλαβαίναμε τίποτε! Συναντώντας τους ανθρώπους των ορεινών χωριών, αρχίσαμε να προσεγγίζουμε σιγά- σιγά τον ιδιόμορφο «τρόπο παραγωγής» της σμύριδας, την άνθηση και παρακμή του. Να νιώθουμε την τεράστια σημασία της μαύρης πέτρας για τη ζωή των χωρικών και να κατανοούμε πόσο δύσκολο είναι να βρεθεί τρόπος για να συνεχιστεί η εξόρυξη.
-Τι προβλήματα αντιμετωπίσατε;
-Όπως όταν φτάνει κάποιος σε ένα χωριό και όλοι τον κοιτούν και προσπαθούν να καταλάβουν τι θέλει, έτσι και στην Νάξο, η καχυποψία των ανθρώπων απέναντι σε «ξένους» που θέλουν να κινηματογραφήσουν στην περιοχή τους ήταν ένα από τα βασικά μας προβλήματα. Από την μεριά του κράτους επίσης είχαμε δυσκολίες. Ήταν πολύ δύσκολο να εκδοθεί η άδεια κινηματογράφησης που ζητούσαμε για να κάνουμε λήψεις μέσα στα ορυχεία. Κάτι που ποτέ δεν είχε γίνει πριν. Δεν είχε κανείς εικόνα από την δουλειά που γίνεται μέσα στα ορυχεία.
-Πώς είδαν οι κάτοικοι την προσπάθειά σας να γυρίσετε ταινία; Και τι είπαν μετά το τέλος της; Έχουν δει το ντοκιμαντέρ;
-Μέρα με την μέρα καταφέραμε και κερδίσαμε την εμπιστοσύνη των ανθρώπων της ορεινής Νάξου. Μας βοήθησαν και μας δέχτηκαν στην φιλόξενη αγκαλιά τους. Τα ερωτήματα και οι επιφυλάξεις υπήρχαν βέβαια μέχρι το τέλος των γυρισμάτων. Το σημαντικό είναι όμως ότι κατάλαβαν την καλή πρόθεση που είχαμε στην ανάδειξη του τρόπου ζωής τους και την σχέση τους με την σμύριδα. Ακόμα δεν έχουν δει το ντοκιμαντέρ, αλλά οργανώνουμε τον Μάιο να γίνει η προβολή στην Νάξο.
-Τι ελπίζουν να γίνει στο μέλλον;
-Το μέλλον είναι άγνωστο. Το σίγουρο είναι πως όπως λένε και οι κάτοικοι «αν δεν υπάρξει μέλλον για το σμυρίγλι τότε θα ερημώσουν και τα έξι χωριά που εξαρτώνται από την σμύριδα».
-Γιατί το κράτος δεν θέλει να διατηρήσει την εξόρυξη;
-Για το κράτος αυτή την στιγμή είναι ένα επιπλέον έξοδο. Έτσι το αντιμετωπίζει. Δεν έχει βρεθεί ακόμα ένας κοινός δρόμος για την εκμετάλλευση αυτού του πολύτιμου ορυκτού. Κάποιοι μιλούν για ιδιωτικοποίηση και άλλοι ζητούν από το κράτος να αναλάβει την εξόρυξη και την προώθηση. Το μέλλον θα δείξει.
-Το 1898 τα έσοδα από τις εξαγωγές σμυριγλιού είχαν καθοριστεί ως εγγύηση για τους δανειστές της χώρας σύμφωνα με τους όρους του Διεθνούς Οικονομικού Ελέγχου. Υπάρχει κάποια σύνδεση αυτού του γεγονότος με την παρούσα οικονομική κατάσταση της Ελλάδας και με την απόφασή σας να γυρίσετε το συγκεκριμένο ντοκιμαντέρ;
-Όχι δεν είναι οι οικονομικοί οι λόγοι που καθόρισαν την επιθυμία μας. Ούτε το συνδέουμε με την σημερινή κρίση, αν και αυτό γίνεται αναπόφευκτα.
