Του Γιώργου Παπαδημητρίου, κριτικού κινηματογράφου
Τρεις αξιόλογες νέες ταινίες έκαναν την εμφάνισή τους στις αίθουσες της πόλης την κινηματογραφική εβδομάδα που ξεκινά σήμερα, οι οποίες είναι οι εξής: α) η νέα ταινία του Κρίστιαν Πέτζολντ, με τίτλο “Transit”, την οποία θα σας παρουσιάσουμε ευθύς αμέσως, β) σε επανέκδοση, η ταινία του Λουίς Μπουνιουέλ «Γαλαξίας» και γ) η γαλλική οικογενειακή δραμεντί «Αμάντα».
Transit
Αξιολόγηση: *** ½
Σκηνοθεσία: Κρίστιαν Πέτζολντ
Με τους: Φραντς Ρογκόφσκι, Πάουλα Μπέερ
Διάρκεια: 101’ (Γερμανία/Γαλλία, 2018)
Τα φιλμ του Κρίστιαν Πέτζολντ κατοικούνται από χαρακτήρες που παλεύουν με ζητήματα ταυτότητας και μνήμης, από φαντάσματα (κυριολεκτικά και μεταφορικά) που πασχίζουν να δραπετεύσουν από πολέμους (αληθινούς ή ψυχρούς) και να αποφύγουν την μαζική (οποιαδήποτε κι οπουδήποτε) ενσωμάτωση-επανένταξη-ομοιογενοποίηση. Ο γερμανός δημιουργός - ολοκληρώνοντας την άτυπη τριλογία του υπό τον τίτλο «Ο έρωτας σε καιρούς καταπιεστικών συστημάτων» - αποτολμά να αφαιρέσει τον ιστορικό μανδύα, τοποθετώντας την δράση στο σήμερα. Κι έτσι επιτυγχάνει την ιδιότυπη σύζευξη του τότε με το τώρα, δημιουργώντας μια ευφυή και (στιλιστικά) κομψή, κρυπτικής αφής και υπογείως ποιητική, ιδεολογικά προκλητική κατασκευή. Το στοίχημα είναι απαιτητικό και δύσκολο, το αποτέλεσμα είναι σίγουρο πως δεν θα ικανοποιήσει όλους τους θεατές. Και τούτο διότι, σε (αμιγώς και εξόφθαλμα) δραματουργικούς όρους, μοιάζει να συμπάσχει με την κατάσταση των ίδιων των χαρακτήρων: αδράνεια και τέλμα.
Οι χαρακτήρες είναι ευδιάκριτοι. Τα κίνητρά τους, ομοίως. Παρακάμπτοντας την ιστορική ανάπλαση της τελευταίας, τοποθετεί τα πρόσωπα στη Μασσαλία του σήμερα. Δεν υπάρχουν αρματωμένοι στρατιώτες ή τανκς και οδοφράγματα στους δρόμους, αλλά περιπολικά και βανάκια της Αστυνομίας. Λέξεις-κλειδιά όπως «φασίστες», «στρατόπεδα», «εκκαθαρίσεις» είναι κι οι μόνες που θυμίζουν κατοχική Γαλλία. Η απόφαση αυτή δίνει στο σενάριο την δυνατότητα να προβεί σε απίστευτους (και εντυπωσιακά λειτουργικούς) συσχετισμούς με την τρέχουσα πραγματικότητα: ενώ οι λιμοκτονούντες, φοβισμένοι Ευρωπαίοι πρόσφυγες (στο προσκήνιο) λαχταρούν τη φυγή και την ευκαιρία μιας νέας ζωής, ο ήρωας διασταυρώνεται με τους σύγχρονους Αφρικανούς μετανάστες που βιώνουν τη δική τους κόλαση, καθηλωμένοι σε μια «μονιμότερη της προσωρινής» ζώνη, οραματιζόμενοι διαρκώς - και ίσως μάταια - τη μετάβαση σε μια πολυπόθητη Γη της Επαγγελίας. Όταν η φωνή του αφηγητή επισημαίνει πως οι ντόπιοι «δεν σε βλέπουν, δεν υπάρχεις στον κόσμο τους» η εντύπωση και το αποκαρδιωτικό μήνυμα είναι πως τίποτα δεν έχει αλλάξει στο … τράνζιτο αμέτρητων χαμένων ψυχών, παρά μόνο οι έριδες και οι συγκρούσεις που το θέτουν σε κίνηση.
Το παλιό λιμάνι, τα συνωστισμένα καφενεία, τα δρομάκια της πόλης, ο άνεμος μιστράλ που απειλεί να σκορπίσει τούτο το πολύχρωμο, πολυεθνικό-πολυφυλετικό χωνευτήρι κι όσους ελπίζουν να βάλουν τη θάλασσα ανάμεσα στη βαρβαρότητα και τους ίδιους. Η Σκόνη του Χρόνου. Τα κορεσμένα πανδοχεία-αυτοσχέδιες κρυψώνες, προσωρινά καταφύγια ερώτων ανωνύμων, εκ προοιμίου υπονομευμένων από την εμμονή της αναγκαστικής αναχώρησης και εγκατάλειψης της Ευρώπης για άγνωστους προορισμούς. Έρωτας, φυγή, δέσμευση και ηθικός ενδοιασμός, όλα ανακατεμένα σε μια φούγκα θανάτου. Ο ήρωας προβάλλει μέσα στη σύνθεση του κάδρου σαν φωτισμένη λεπτομέρεια, κινούμενος ιδιότυπα - πότε ομόρροπα και πότε αντίρροπα - μες στο ανθρώπινο ποτάμι. Η απλή ικανοποίηση του να ζήσει το τώρα - το παρόν, είναι το καύσιμό του. Γυρίζει πέρα-δώθε σαν τη μύγα, σκαρφίζεται διάφορα για να βγάλει τη μέρα.
Η Μασσαλία δεν είναι απλώς ένα γεωγραφικό όριο, αλλά η διαχωριστική γραμμή ανάμεσα στη ζωή και τον θάνατο. Μήπως όμως δεν πρόκειται παρά για στίφη ήδη νεκρών, οι οποίοι ακολουθούν τον θάνατο (ή τον σχεδόν θάνατο ενός αβέβαιου μέλλοντος) στην απέναντι όχθη; Όσο αμετάκλητο και διαδραματισμένο το παρελθόν, τόσο ανεξιχνίαστο και απροσπέλαστο το μέλλον. Το μόνο που μπορείς να επηρεάσεις (σε πείσμα κάθε εξωγενούς παράγοντα) είναι αυτό που συμβαίνει εδώ και τώρα, στο μεταίχμιο του χθες με το αύριο, πάνω στο νοητό σύνορο της ζωής με το θάνατο. Αυτό που παραμένει ρευστό, που περικλείει όλες τις εκδοχές κι αφήνει ανοιχτά όλα τα ενδεχόμενα είναι οπωσδήποτε το παρόν
Και το παρόν διαρκεί πολύ. Κατά πως φαίνεται, είναι αυτό που μας ορίζει. Ο ήρωας το τυλίγει και το ξετυλίγει (όπως το μπλεγμένο κουβάρι της αφήγησης) σαν να μην επιθυμεί καμία λύση-κάθαρση. Λες κι οτιδήποτε τέτοιο του προκαλεί θλίψη. Η ζωή είναι εδώ. Πίσω και μπρος θάνατος. Και ο χρόνος, κι αυτός εδώ. Απέραντος. Σαν την θάλασσα που ξερνάει στη μνήμη μορφές όπως τα ανασυρμένα ναυάγια ή τα φαντάσματα που μας επισκέπτονται ύστερα από επίμονες επικλήσεις. Οι στίχοι απ’ το Road To Nowhere των Talking Heads που συνοδεύουν τους τίτλους τέλους, είναι χαρακτηριστικοί:
Well we know where we're goin'
but we don't know where we've been
And we know what we're knowin'
but we can't say what we've seen...
Επίσης στις αίθουσες:
Γαλαξίας
Σκηνοθεσία: Λουίς Μπουνιουέλ
Παίζουν: Λοράν Τερζιέφ, Μισέλ Πικολί
Διάρκεια: 102’
Η ιστορία των χριστιανικών αιρέσεων ανά τους αιώνες δίνει στον Μπουνιουέλ τηναφορμή για μια σουρεαλιστική σάτιρα του δογματισμού κι ένα ανατρεπτικό, αστείο σινε-δοκίμιο πάνω στις ιδέες που συγκροτούν το σύγχρονο δυτικό πολιτισμό.
Αμάντα
Σκηνοθεσία: Μίκαελ Ερς
Παίζουν: Βενσάν Λακόστ, Στέισι Μάρτιν
Διάρκεια: 107’
Μια γλυκόπικρη ιστορία, όπου η τραγωδία διαπλέκεται με τη χαρά, όπου ο πόνος σμιλεύεται και γίνεται ένα με το γέλιο. Θαυμαστή ισορροπία ανάμεσα στις κορυφώσεις και τις ελάσσονες στιγμές και έλλειψη διδακτισμού στα πολύ σοβαρά ζητήματα που θίγονται εμμέσως. Γενικότερα, μια ταινία που αξίζει την εμπιστοσύνη σας.
Η σινεφίλ ατάκα της εβδομάδας
«Ο έρωτας ευδοκιμεί, καλύτερα απ’ οπουδήποτε, στην ανθρώπινη τραγωδία.»
Κρίστιαν Πέτζολντ
ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ ΤΗΣ ΕΦΗΜΕΡΙΔΑΣ «ΤΥΠΟΣ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ»
