Της Μαρίας Κουζούφη
Τα ιστορικά κοιμητήρια της πόλης, που χρονολογούνται στα τέλη του 19ου αιώνα και σήμερα αποτελούν προστατευόμενο μνημείο, τα Κοιμητήρια Ευαγγελίστριας, άνοιξαν σήμερα για πρώτη φορά για ξενάγηση στο πλαίσιο του θεσμού του Open House Thessaloniki.
Αρκετοί ήταν οι Θεσσαλονικείς που βρέθηκαν στο παλαιότερο διασωθέν Κοιμητήριο της πόλης και άκουσαν με ενδιαφέρον τους εθελοντές του Open House Thessaloniki να αναφέρονται στην ιστορία κάποιων εκ των επιφανέστερων προσωπικοτήτων και οικογενειών που έχουν ενταφιαστεί εκεί και που διαδραμάτισαν σημαντικό ρόλο στην ιστορία της πόλης. Σημειώνεται ότι ξεναγήσεις στα Κοιμητήρια στο πλαίσιο του Open House θα πραγματοποιηθούν και την Κυριακή 10.00-14.00.
Τα Κοιμητήρια δεν αποτελούν εξάλλου απλώς χώρους ταφής αλλά ένα κομμάτι του αστικού ιστού της πόλης που αντικατοπτρίζουν την ιστορία, την αρχιτεκτονική κληρονομιά και τη ιστορία των ανθρώπων της πόλης διαμέσου του χρόνου. Έτσι, μέσα από επιγραφές, γλυπτά και αγάλματα μπορεί κανείς να «διαβάσει» την ιστορία μιας πόλης.
Τα Κοιμητήρια Ευαγγελίστριας βρίσκονται στη συμβολή της οδού Ελένης Ζωγράφου και Αγίου Δημητρίου σε συνολική έκταση 33 στρεμμάτων και καταγράφουν μνήμες ενός αιώνα σχεδόν, από την περίοδο της Τουρκοκρατίας μέχρι και τη χούντα. Το νοσοκομείο Άγιος Δημήτριος βρίσκεται ακριβώς από πάνω, όπως και οι Κήποι του Πασά, ενώ στην περιοχή βρίσκονται και τα Κοιμητήρια των διαμαρτυρομένων, της αρμενικής κοινότητας. Δίπλα βρίσκεται το μηχανουργείο Αξυλιθιώτη (πρώην Ισλαχανέ). Σημειώνεται ότι οι ενταφιασμοί σταμάτησαν τη δεκαετία του ’70. Μία εξαίρεση έγινε το 1982 ως φόρο τιμής στον δήμαρχο της πόλης, Μιχάλη Παπαδόπουλο.
Εκτός από τις εξέχουσες προσωπικότητες της πόλης, που περιλαμβάνουν ευεργέτες, μητροπολίτες, δημάρχους, καθηγητές πανεπιστημίου, στρατιωτικούς, γνωστούς εμπόρους επιχειρηματίες και βιομηχάνους, συγγραφείς, γνωστούς μαρμαρογλύπτες κ.ά. υπάρχει ακόμη το μνημείο πεσόντων αεροπόρων, το μνημείο της αμερικανικής λεγεώνας που ιδρύθηκε το 1919 από απόμαχους της αμερικανικής εκστρατευτικής δύναμης, η οποία συμμετείχε και στον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο αλλά και ένα σιντριβάνι που χρονολογείται από το 1878 και ρωμαϊκοί τάφοι που χρησιμοποιήθηκαν ως δεξαμενές νερού.
Ιδιαίτερη εντύπωση προκαλεί μια ναόσχημη κρύπτη οικογένειας βιομηχάνων αλλά και ένας οικογενειακός τάφος χτισμένος από πέτρα που προσομοιάζει στα κτίσματα που υπάρχουν στους Κήπους του Πασά. Ωστόσο δεν έχουν βρεθεί περαιτέρω λεπτομέρειες σχετικά με αυτόν.
Ο ναός Αγίου Λαζάρου που βρίσκεται εντός των Κοιμητηρίων χτίστηκε από τους Βούλγαρους καθώς στα τέλη του 18ου αρχές 19ου αιώνα βρίσκονταν εκεί και Βουλγάρικα νεκροταφεία.
Ανάδειξη και ανάπλαση των Κοιμητηρίων
Σημειώνεται ότι ο δήμος Θεσσαλονίκης αποφάσισε να εντάξει τα Κοιμητήρια Ευαγγελιστρίας στην Ένωση Σημαντικών Κοιμητηρίων της Ευρώπης (ASCE). Η Διαδρομή των Ευρωπαϊκών Κοιμητηρίων αποτελεί μία πιστοποιημένη πολιτιστική διαδρομή του Συμβουλίου της Ευρώπης, που ιδρύθηκε πριν περίπου 30 χρόνια σαν ένας μηχανισμός για την οικοδόμηση διεθνών σχέσεων και τον διαμοιρασμό συλλογικής μνήμης.
Στο πλαίσιο αυτό σχεδιάζεται και η περιμετρική ανάπλαση της περιοχής, ενώ στο τεχνικό πρόγραμμα του δήμου έχει ενταχθεί και η κατασκευή έργων αντιστήριξης του κοιμητηρίου καθώς και άλλων παρεμφερών εργασιών (φράχτης, φωτισμός κ.ο.κ) με στόχο τη συνολική αναβάθμιση των Κοιμητηρίων Ευαγγελίστριας.
Η ολοκλήρωση αυτής της διαδικασίας, πέραν των σημαντικών εργασιών συντήρησης και καλλωπισμού του χώρου, προσδίδει σημαντικά πλεονεκτήματα καθώς επιτρέπει τη συμμετοχή σε χρηματοδοτικά προγράμματα της Ευρωπαϊκή Επιτροπής, προβάλει τα Κοιμητήρια σε ευρωπαϊκά μέσα ως ένα τόπο που αξίζει κανείς να επισκεφτεί και ενισχύει την πρόσβαση σε ένα μεγάλο δίκτυο ανθρώπων με γνώση και ιδέες για τη βελτίωση του έργου των Κοιμητηρίων.
