Συνέντευξη στον Γιώργο Καλλίνη
Η συζήτηση για τις συνέπειες της πανδημίας του κορωνοϊού στην οικονομία της Ελλάδας έχει αρχίσει, ενόψει της… κουτσουρεμένης τουριστικής περιόδου. Πολλοί είναι αυτοί που φοβούνται για μεγάλη ύφεση, χαμένες θέσεις εργασίας και λουκέτα στις επιχειρήσεις μέσα στους επόμενους μήνες.
Ο Δημήτρης Μάρδας, καθηγητής στο τμήμα Οικονομικών Επιστημών στο ΑΠΘ και πρώην υπουργός Οικονομικών, συμμερίζεται κάποιους από αυτούς τους φόβους για «χτύπημα στην οικονομία» και μας εξηγεί τις δυσοίωνες προβλέψεις για μια σκληρή δοκιμασία που έρχεται για τη χώρα μας. Επίσης, ο καθηγητής στέκεται ιδιαίτερα στην ανάγκη αλλαγής του αναπτυξιακού μας μοντέλου, με στροφή στη βιομηχανική και γεωργική παραγωγή.
Το χειρότερο όλων όμως, όπως σημειώνει, θα ήταν να επιδοθούμε σε μια άσκοπη εκλογολογία, οι οποίες αν όντως πραγματοποιηθούν σίγουρα θα σακατέψουν την ελληνική οικονομία.
- Πόσο θα δοκιμαστεί η οικονομία αυτή την περίοδο εσωτερικά αλλά και παγκοσμίως;
Η Ελλάδα εκτιμάται ότι θα είναι χώρα με άσχημες επιδόσεις την οικονομία. Είναι ιδιαίτερα ευαίσθητη στη συγκυρία. Οπότε η δοκιμασία προβλέπεται να είναι σκληρή. Θα καταγράψει αναλυτικότερα, δυνητικά άμεσες επιπτώσεις στην οικονομική δραστηριότητα –με βραχυχρόνια αρνητική επίπτωση στο ΑΕΠ, και όχι ετήσια– της τάξης του 34% (τις χειρότερες σε 50 χώρες) κατά τον ΟΟΣΑ, με ύφεση για το 2020 της τάξης του 10%, με ανεργία που θα προσεγγίσει το 22%, με κρατικό προϋπολογισμό που είχε εκτροχιαστεί πριν τον Απρίλιο και με χρέος που θα εκτιναχθεί στο 194,8%, σύμφωνα με τον Fitch. Αυτά δείχνουν ότι θα δοκιμαστεί αρκετά σκληρά σε σχέση με άλλες χώρες με καλύτερες επιδόσεις.
-Πόσο πιθανή είναι αυτή τη στιγμή μια ύφεση και πόσο σημαντική θα είναι;
Πολλά ακούστηκαν για το μέγεθος της μείωσης της συνολικής παραγωγής. Το Υπουργείο Οικονομικών άρχισε με προβλέψεις για μείωσης του Ακαθαρίστου Εγχωρίου Προϊόντος από το 0% ως τα 3-4%. Το ποσοστό αυτό ανέβηκε στα 7,9% για να προσεγγίσει, όπως ανέφερα, το 10% σύμφωνα με το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο και την Ευρωπαϊκή Επιτροπή.
-Πώς κρίνετε τη στάση της ΕΕ και τι θα μπορούσε να γίνει για να αντιμετωπιστεί η ύφεση στην ΕΕ
Η ΕΕ είναι ακόμη μουδιασμένη. Η Ένωση χρειάζεται 2 τρισεκατομμύρια ευρώ για να καλύψει τα κενά της ρευστότητας που υπάρχουν. Και πρέπει να δημιουργηθούν μηχανισμοί που να βελτιώσουν τη ρευστότητα μη δημιουργώντας όμως πρόσθετο χρέος στα κράτη. Μόνο η Ιταλία λόγου χάρη έχει ανάγκη από 250 δις ευρώ σήμερα όχι αύριο. Χρειάζονται χρηματοδοτικά εργαλεία που να ρίξουν χρήματα στην αγορά άμεσα και χωρίς γραφειοκρατικές διαδικασίες. Η ΕΕ έχει θέσει στο πλαίσιο δημιουργίας ρευστότητας ως τώρα ένα ποσό της τάξης των 1,5 τρις ευρώ από διάφορους χώρους, αλλά ακόμη είμαστε μακριά από την άμεση υλοποίησή του σχεδίου αυτού.
-Τις ανησυχίες για τυχόν παρενέργειες στο ελληνικό πολιτικό σύστημα, κατά τη διάρκεια και μετά την πανδημία (αν υπάρχουν ανησυχίες)
Το πολιτικό σύστημα θα επηρεαστεί εύλογα από τις οικονομικές εξελίξεις. Όταν οικοδομείται όμως μια πολιτική, οφείλει να λαμβάνει κατά νου όλες τις μεταβλητές και τα ενδεχόμενα που πρόκειται ή μπορεί να συμβούν, στη βραχυχρόνια περίοδο όπως και μεσοπρόθεσμα. Πρέπει λοιπόν να προσδιορίσει αρχικά τόσο τις άμεσες επιπτώσεις μιας κρίσης πανδημίας λόγου χάρη (149 νεκροί), όσο και τις έμμεσες (που οφείλονται στο lockdown κ.λπ) που χρονικά έπονται. Μόνο έτσι μπορεί να έχει έναν πλήρη απολογισμό επιπτώσεων και να βελτιωθεί περιορίζοντας επερχόμενες καταστροφές ή ακόμη την πολιτική αστάθεια. Το κύριο είναι ένα. Δεν πρέπει να αρχίσει η εκλογολαγνεία για πρόωρες εκλογές που θα σακατέψει την οικονομία!
-Ποιες αλλαγές μπορεί να δούμε στο άμεσο μέλλον, ως πρόβλεψη;
Μόνο η κυβέρνηση γνωρίζει τι πρόκειται να κάνει. Οι παρεμβάσεις της όμως στην οικονομία και ειδικότερα στην αγορά πρέπει να είναι άμεσες και καίριες. Ο χρόνος δεν είναι μια μεταβλητή που κάθε κυβέρνηση μπορεί να διαχειριστεί κατά το δοκούν. Και εδώ αξίζει να σημειωθεί το εξής. Η όλη περιπέτεια του κορονοϊού οδήγησε σε ένα συμπέρασμα. Χρειάζεται ριζική αλλαγή το αναπτυξιακό μοντέλο της χώρας. Η επιλογή για μεγάλη στροφή υπέρ του τουρισμού και για εγκατάλειψη της βιομηχανίας και γεωργίας πληρώνεται στις ημέρες μας ακριβά.
-Πώς θα επηρεαστεί η ζωή των πολιτών. Τι επιπτώσεις μπορεί να υπάρχουν;
H ύφεση που οδηγεί στην ένδεια και την ανεργία έχει πολυποίκιλες επιπτώσεις σε όλο το εύρος της ζωής των πολιτών. Φέρω ως παράδειγμα τέτοιας μορφής επιπτώσεων, την κρίση του 2010 και ειδικότερα το «κούρεμα» των ομολόγων επί υπουργίας Ε. Βενιζέλου, που μεθοδεύθηκε από τον Ιούλιο του 2011. Τα άμεσα οφέλη και οι προκαλούμενες ζημιές του «κουρέματος» σε όρους οικονομικούς αποτυπώθηκαν σχετικά εύκολα. Υπάρχουν όμως και άλλες επιπτώσεις της κρίσης.
Αναλυτικότερα, σε μελέτη που παρουσιάστηκε με θέμα τις αυτοκτονίες στην Ελλάδα, στο 9ο Επιστημονικό Συνέδριο Τμήματος Ιατρικής του ΑΠΘ, τον Μάρτιο του 2020, επισημάνθηκε η κάθετη αύξησή τους μετά το 2010 με αμείωτη αυξητική τάση ως και το 2012, όπως και η συνέχιση της ανοδικής τους πορείας με σχετικά όμως χαμηλότερους αυξητικούς ρυθμούς ως το 2014. Ένα μέρος θα μπορούσε να αποδοθεί στην ανεργία, ένα στην κρίση και ένα τελευταίο σε άλλους λόγους σύμφωνα με τη μελέτη. Ζούμε κάτι παρόμοιο και όλοι ευχόμαστε οι επιπτώσεις του να είναι χλιαρότερες από ότι παλαιότερα.
-Πόσο μεγάλη είναι η πιθανότητα να γίνουν πιο αυταρχικά τα κράτη, με πρόσχημα την ασφάλεια των πολιτών;
Αυτό είναι μέρος της ατζέντας… Είναι μια υπόθεση εργασίας. Γι’ αυτό οι πολίτες πρέπει να είναι σε εγρήγορση έτσι ώστε μέτρα που περιορίζουν τις βασικές μας ελευθερίες στο όνομα μιας δήθεν προστασίας από την πανδημία να μείνουν στα συρτάρια.
*Δημήτρης Μάρδας, Καθηγητής Τμήμα Οικονομικών Επιστημών του ΑΠΘ, π. Αν. Υπουργός Οικονομικών και π. Βουλευτής ΣΥΡΙΖΑ Θεσσαλονίκης
