Της Λεμονιάς Βασβάνη
Με θέμα «Μαζί για ένα καλύτερο διαδίκτυο» θα εορταστεί στις 8 Φεβρουαρίου, η Ημέρα Ασφαλούς Διαδικτύου .
Η Ημέρα Ασφαλούς Διαδικτύου, την οποία προωθεί το δίκτυο των χρηματοδοτούμενων από την ΕΕ εθνικών κέντρων ασφαλούς διαδικτύου, καλεί τους νέους και τις νέες, τους γονείς, τους εκπαιδευτικούς, τους φορείς χάραξης πολιτικής και τους εκπροσώπους της βιομηχανίας ή οργανισμών να συμμετάσχουν σε εκδηλώσεις που διοργανώνονται στις χώρες τους και να συμβάλουν στη δημιουργία ενός καλύτερου διαδικτυακού κόσμου, ιδίως για τα παιδιά και τη νεολαία.
Τι συμβαίνει όμως στην χώρα μας; Ποιοι είναι οι μεγαλύτεροι κίνδυνοι από το διαδίκτυο; Και πώς μπορούν οι γονείς να προστατέψουν τα παιδιά τους; Αλλά και οι ενήλικες γενικότερα πώς μπορούμε να είμαστε προετοιμασμένοι ώστε να μην πέσουμε θύματα πχ διαδικτυακής απάτης, να υποστούμε cyberbullying ή να διαβάσουμε fake news;
Το ΤyposThes μίλησε με την κυρία Bασιλική Γκουντσίδου που είναι Φυσικός, μέλος της Διοικούσας επιτροπής του ευρωπαϊκού προγράμματος για το cyberbullying και του International Observatory for School Climate and Violence Prevention (IOSCVP) και ζήτησε τις δικές της απόψεις σχετικά με το θέμα του ασφαλούς διαδικτύου που φαίνεται πως λαμβάνει και μεγαλύτερη σημασία με δεδομένο πως τα τελευταία δύο χρόνια λόγω της πανδημίας περνάμε ολοένα και περισσότερο χρόνο στο διαδίκτυο.
«Όπως επισημαίνουν οι ειδικοί λόγω του covid πλέουμε σε αχαρτογράφητα νερά σήμερα στη ζωή μας. Με την ευκαιρία της Παγκόσμιας ημέρας για την Ασφαλή Πλοήγηση στο διαδίκτυο αξίζει να είμαστε προσεκτικοί όταν σερφάρουμε για να αποφεύγουμε τυχόν τσουνάμια», ανέφερε η κυρία Γκουντσίδου. Και συμπλήρωσε: «Είναι σε όλους μας γνωστά τα οφέλη που αποκομίζουμε από τις εξελίξεις της νέας τεχνολογίας στην καθημερινότητά μας. Άμεση επικοινωνία με οποιονδήποτε και οπουδήποτε με τη βοήθεια του κινητού μας τηλεφώνου, ακόμα και με αποστολή εικόνας και βίντεο. Εύκολη πρόσβαση για πληροφορίες σε όλο τον κόσμο, ευκολία στην επίλυση μοντέλων και αριθμητικών προβλημάτων και πολλά άλλα με τον προσωπικό μας πιθανόν ασύρματο και φορητό ηλεκτρονικό υπολογιστή. Τα παιδιά μας είναι πολύ καλύτεροι χειριστές και έχουν περισσότερες γνώσεις από εμάς, αφιερώνουν περισσότερο χρόνο και έχουν γεννηθεί μέσα στη μεγάλη τεχνολογική επανάσταση. Το ερώτημα που μας απασχολεί όλους είναι αν γίνεται κατάχρηση ή κακή χρήση των νέων μέσων, μια που η ψηφιακή τεχνολογία αποτελεί τη ραχοκοκαλιά της καθημερινής ζωής των εφήβων. Τα παιδιά σήμερα δεν παίζουν σε ανοικτούς χώρους στη γειτονιά (landscape), βλέποντας το ένα το άλλο στα μάτια, αλλά σερφάρουν στον κυβερνοχώρο (cyberspace) με άτομα από κάθε γωνιά του πλανήτη, των οποίων γνωρίζουν όχι την πραγματική τους ταυτότητα (identity), αλλά το προφίλ που εκείνοι επέλεξαν να παρουσιάσουν».
Παράλληλα τόνισε πως: «Το Διαδίκτυο έχει μια ιδιάζουσα δομή και λειτουργεί με διαφορετικούς κανόνες από ότι οι παραδοσιακές πόλεις που μεγαλώσαμε. Δεν ξέρουμε πού είναι ακριβώς, αλλά βρίσκεται παντού. Δεν πάμε σ’ αυτό, απλά κάνουμε log in και έρχεται αυτό σε μας. Δεν είναι απαραίτητο να δείξουμε την ταυτότητά μας αλλά όποιο προφίλ επιλέξουμε εμείς".
Εστιάζοντας στη χώρα μας είπε πως : «Στην Ελλάδα εν όψει της προοπτικής του νέου e-school, κρίνεται απαραίτητη η ενημέρωση για τα προβλήματα και για τα μέτρα πρόληψης και αντιμετώπισης που εφαρμόζονται στις υπόλοιπες χώρες της Ευρώπης. Τα τελευταία δυο χρόνια, ακόμη και οι γονείς που ήταν επιφυλακτικοί, λόγω της πανδημίας διαπίστωσαν ότι τόσο τα παιδιά τους με την τηλεκπαίδευση όσο και οι ίδιοι με την τηλεργασία, αλλά και για να επικοινωνούν άφοβα με τους παππούδες ότι περνούσαν σχεδόν όλη την ημέρα online».
Αναφορικά με τους κινδύνους στο διαδίκτυο σημείωσε ότι μερικοί από αυτούς είναι ο εθισμός, το phishing και το cyberbullying.
Και εξήγησε: «Η βία μεταξύ των παιδιών δεν είναι κάτι το καινούριο. Το θύμα αλλά και ο θύτης μιας σχολικής επίθεσης θα πρέπει να εξετάζονται ως προς το χαρακτήρα, τη συμπεριφορά και την κοινωνική του ζωή σε βάθος χρόνου. Ενώ το κλασικό bullying φαίνεται να μην παρουσιάζει έξαρση σε παγκόσμια κλίμακα τα τελευταία χρόνια η νέα του μορφή γνωστή ως cyberbullying λαμβάνει εκρηκτικές διαστάσεις». Ειδικότερα για το τελευταίο ανέφερε πως «υπάρχουν διάφορες μορφές cyberbullying:
1.Flaming: μιας ιδιόμορφη ηλεκτρονική μάχη. Περιλαμβάνει την αποστολή εχθρικών, προσβλητικών, επιθετικών, αγενών ακόμη και πρόστυχων μηνυμάτων σε ένα συγκεκριμένο ή περισσότερα πρόσωπα.
2.Δυσφήμιση: αποστολή μηνυμάτων με μοναδικό σκοπό να θίξουν τη φήμη ή την υπόληψη κάποιου ή να τον διαβάλλουν στους φίλους του.
3.Τελειωτικό χτύπημα: δημιουργία πινάκων όπου ο καθένας μπορεί να εκτονωθεί γράφοντας για συγκεκριμένο άτομο ό,τι κακοήθες σχόλιο επιθυμεί.
4.Όταν σπάζουν τον κωδικό κάποιου, κάνουν υποκλοπή ή τον αλλάζουν, ή χρησιμοποιούν το λογαριασμό που τους εμπιστεύθηκαν, με σκοπό να στέλνουν μηνύματα σε άλλους, χωρίς να το γνωρίζει ο χρήστης.
5.Outing: αποστολή σε τρίτους προσωπικών μηνυμάτων, φωτογραφιών και βίντεο που ήταν για ιδιωτική χρήση και είχε εμπιστευτεί ο χρήστης σε γνωστούς του.
6.Trickery: όταν κάποιος παγιδεύει το χρήστη για να του αποσπάσει αυστηρά προσωπικά στοιχεία, τα οποία στη συνέχεια διοχετεύει στο δίκτυο. Επίσης λήψη φωτογραφιών και βίντεο από προσωπικές και ιδιωτικές στιγμές του θύματος.
7. Happy slapping: λήψη φωτογραφιών ή βίντεο ανθρώπων που τυχαία ή κατόπιν στημένης φάρσας βρίσκονται σε δυσχερή θέση και η δημοσιοποίησή τους σε ηλεκτρονικά μέσα για «πλάκα». Πολύ διαδεδομένο είδος ιδιαίτερα μετά τη διάδοση των κινητών με κάμερα».
Όπως ανέφερε η κυρία Γκουντσίδου: «Στον τύπο βρίσκουμε πολλές περιπτώσεις παιδιών-θυμάτων cyberbullying και δυστυχώς μερικά με μοιραία κατάληξη (bullycide). Ένα από τα πρώτα περιστατικά που έκανε το γύρο του κόσμου αφορούσε ένα κορίτσι που είχε αναπτύξει φιλικές σχέσεις με νεαρό μέσω του διαδικτύου. Στη συνέχεια αυτός της έστελνε απειλητικά μηνύματα και τελικά η κοπέλα αυτοκτόνησε. Στην έρευνα που ακολούθησε αποκαλύφτηκε ότι ο «νεαρός» ήταν μία γειτόνισσα του κοριτσιού.
Η καινούρια μορφή του εκφοβισμού και της παρενόχλησης μέσω του διαδικτύου και των κινητών διαφέρει σε αρκετά σημεία από την κλασική. Το θύμα του κλασικού bullying μπορούσε να νιώσει ασφάλεια μακριά από τους πιθανούς χώρους επίθεσης των δραστών και σίγουρα ήταν ήσυχο μέσα στο σπίτι του, κάτι που δεν συμβαίνει με το cyberbullying. Απ’ αυτό δεν μπορείς να κρυφτείς πουθενά εκτός και αν απενεργοποιήσεις τις ηλεκτρονικές σου συσκευές. Η ψυχολογική επιβάρυνση είναι μεγαλύτερη από τη σωματική. Είναι συνήθως ανώνυμο, απρόσωπο και μπορεί να έχει μεγαλύτερο σύνολο αποδεκτών από ότι το bullying, ακόμη και από ένα δράστη».
Στο πώς μπορούν να προστατευθούν οι νέοι σχολίασε πως «θα πρέπει να ενημερωθούν και να μάθουν να αναγνωρίζουν τις τεχνικές που χρησιμοποιούν οι δράστες, να μην εμπιστεύονται προσωπικά στοιχεία τους σε άλλους, να αντιδρούν άμεσα ακόμη και απενεργοποιώντας τις συσκευές τους και να αναφέρουν οποιοδήποτε περιστατικό σε κάποιον έμπιστο ενήλικα ή στους γονείς τους. Στην περίπτωση που κάποιο παιδί υπήρξε θύμα, κουβεντιάζουμε μαζί του για την εμπειρία του, καταγράφουμε προσεκτικά ποιοι εμπλέκονται στο συμβάν, πόσες φορές συνέβη, πού και τι ακριβώς συνέβη, και το διαβεβαιώνουμε ότι έκανε καλά που μας εκμυστηρεύτηκε το περιστατικό. Δεν το ενθαρρύνουμε σε καμιά περίπτωση να εκδικηθεί και τονίζουμε ότι δεν φταίει αυτό για το συμβάν. Όταν ο γονέας του θύματος αναφέρει το περιστατικό στο δάσκαλο, θα πρέπει να είναι ήρεμος και να έχει κατά νου ότι μπορεί να μη το γνωρίζει καθόλου ή να έχει ακούσει αλληλοσυγκρουόμενες απόψεις γι’ αυτό».
Τι πρέπει να ξέρουμε για να αποφύγουμε το phishing
Παράλληλα η κυρία Γκουντσίδου τόνισε πως «Το τελευταίο διάστημα παρατηρείται έξαρση στοχευμένων προσπαθειών για αλίευση (phishing) λογαριασμών ηλεκτρονικού ταχυδρομείου, η στοιχείων που αφορούν αυστηρά προσωπικές πληροφορίες» Και έδωσε χρήσιμες πληροφορίες για το πώς να αποφύγουμε το φαινόμενο του phishing. Συγκεκριμένα ανέφερε:
1.Αν κάποιος μας γνωρίζει καλά, το μήνυμα θα είναι προσωπικό και θα μας προσφωνήσει με το όνομά μας και ο αποστολέας θα είναι επώνυμος.
2.Το μήνυμα θα πρέπει να είναι ψηφιακά υπογεγραμμένο με πιστοποιητικό, να προέρχεται από αναγνωρίσιμη αρχή πιστοποίησης, ώστε να είναι δυνατή η επαλήθευση της αυθεντικότητας του μηνύματος.
3. Διδαχτήκαμε στο σχολείο να γράφουμε ορθογραφημένα Ελληνικά και να τα συντάσσουμε σωστά, άρα μηνύματα σε περίεργα Ελληνικά, θα πρέπει να θεωρηθούν αμέσως ύποπτα.
4.Αυθεντικά μηνύματα δε θα μας προτρέψουν ποτέ να αποκαλύψουμε προσωπικά στοιχεία, η τα στοιχεία κάποιου λογαριασμού μας.
5.Να μην ακολουθούμε (click) συνδέσμους που λάβαμε σε κάποιο τυχαίο μήνυμα που στάλθηκε χωρίς δική μας ενέργεια.
6.Να έχουμε ενημερωμένο λειτουργικό σύστημα".
«Ακόμη και οι ενήλικες εμπιστεύονται ότι βλέπουν γραμμένο στο διαδίκτυο. Προσοχή στα fake news, τις ψευδείς ειδήσεις, ή την παραπληροφόρηση, που σκοπό έχουν τη δυσφήμιση κάποιου προσώπου ή εταιρίας, ή ακόμη προσβλέπουν σε διαφήμιση για την απόκτηση εισοδήματος», συνέστησε η κυρία Γκουντσίδου.
Σημείωση: Η Βασιλική Γκουντσίδου είναι Φυσικός, μέλος της Διοικούσας επιτροπής του ευρωπαϊκού προγράμματος για το cyberbullying και του International Observatory for School Climate and Violence Prevention (IOSCVP).
Συμμετείχε στη συγγραφή του βιβλίου «Cyberbullying through the new media-findings from an international network», με την επιμέλεια του καθηγητή Peter K Smith, Psychology Press Taylor and Francis Group, London and New York, 2013.
