Της Λεμονιάς Βασβάνη | Από την έντυπη έκδοση "Τύπος Θεσσαλονίκης"
Σε πενήντα χρόνια το κλίμα που έχουμε σήμερα στην Ελλάδα θα είναι αυτό που θα έχει η κεντρική Ευρώπη. Με δεδομένο αυτό το γεγονός, πολλά είδη της φυσικής βιοποικιλότητας θα πρέπει να προσαρμοστούν για να επιβιώσουν.
Όμως ακόμη και σε απόσταση δέκα χρόνων οι πληθυσμοί πολλών δέντρων και φυτών ίσως να μειωθούν. Πώς μπορεί η επιστήμη να βοηθήσει αυτά τα είδη;
Τις απαντήσεις δίνει ο Οδηγός Εφαρμογής για τη Γενετική Παρακολούθηση Δασών που θα παρουσιαστεί από την Ερευνητική Ομάδα του έργου LIFEGENMON, σε Επιστημονική Ημερίδα σήμερα το πρωί στις εγκαταστάσεις του Τμήματος Δασολογίας και Φυσικού Περιβάλλοντος του ΑΠΘ, στον Φοίνικα.
Όπως εξήγησε στο TyposThes ο Φίλιππος Αραβανόπουλος, Καθηγητή του Τμήματος Δασολογίας και Φυσικού Περιβάλλοντος του ΑΠΘ, και επικεφαλής της ερευνητικής ομάδας του Εργαστήριου Δασικής Γενετικής του ΑΠΘ «ο Οδηγός Εφαρμογής για τη Γενετική Παρακολούθηση Δασών είναι ένα βιβλίο 360 σελίδων που περιγράφει με ποιο τρόπο και με ποιες διαδικασίες μπορούμε να πάμε σε έναν φυτικό πληθυσμό και να δούμε αν θα υπάρξει σε βάθος χρόνου μεταβολή στην γενετική του βιοποικιλότητα. Γενικώς η βιοποικιλότητα καθορίζεται από τρεις πυλώνες: α) την γενετική, β) τα είδη και τον αριθμό τους, και γ) τα οικοσυστήματα. Μέχρι και το 2010 η παρακολούθηση της γενετικής ποικιλότητας ήταν μια χρονοβόρα και κοστοβόρα διαδικασία. Μετρούσαμε πχ 50 είδη ένα δάσος και όταν επιστρέφαμε μετά από δέκα χρόνια αν ήταν πάλι 50 ήμασταν ικανοποιημένοι. Αν όμως κάποια από αυτά είχαν απολέσει την γενετική τους ποικιλότητα μπορεί να έπαυαν να υπάρχουν σε λίγο διάστημα. Με την παρακολούθηση της γενετικής τους βιοποικιλότητας μπορούμε να έχουμε έγκαιρη πρόγνωση και στη συνέχεια να επέμβουμε με κάποιους τρόπους πχ με εμπλουτισμό των ειδών, να πάρουμε υλικό από γειτονική περιοχή ή να ευνοήσουμε τα μικρά φυτά που υπάρχουν στο σημείο.
Υπάρχει και η δυνατότητα μεταφοράς των ειδών όμως συνήθως προτιμάμε να παραμένει στον τόπο του ο φυσικός πληθυσμός».
Ο καθηγητής σημείωσε πως σε περίπτωση αλλαγών στην βιοποικιλότητα ενημερώνουν τους αρμόδιους φορείς (υπουργείο, εκάστοτε φορέα διαχείρισης κλπ) ώστε να εφαρμοστούν τα σχετικά μέτρα.
Κανένας κίνδυνος για οξιά και ελάτη
Αναφορικά με τα είδη που παρατηρούν (πιλοτικά όπως μας είπε) είναι κυρίως η ελάτη και η οξιά, καθώς πρόκειται για δέντρα που συναντάμε σε πολλές περιοχές της Ευρώπης. Όπως είπε «από τις μετρήσεις που έχουν γίνει δεν φαίνεται να αντιμετωπίζουν άμεσα κάποιο πρόβλημα».
Φόβος από την κλιματική αλλαγή για την ερυθρελάτη
Σε ερώτηση για το αν έχουμε κάποια δέντρα στη χώρα μας που ενδεχομένως να κινδυνεύουν ο ίδιος σημείωσε πως «η χώρα μας έχει μεγάλη βιοποικιλότητα και πολλά είδη φυτών συναντούνται εδώ, στο ΝΑ άκρο της Ευρώπης. Ένα είδος όμως όπως πχ η ερυθρελάτη που ευδοκιμεί στην Δράμα, έχει προσαρμοστεί στις συνθήκες της περιοχής με σχετική ξηρασία. Με την κλιματική αλλαγή όμως αυτό το είδος μπορεί, αν δεν το προστατέψουμε, να αντιμετωπίσει πρόβλημα. Παρόμοια και για την δασική πεύκη. Την συναντούμε σε εδάφη της χώρας μας. Πληθυσμοί τέτοιων ειδών είναι σημαντικοί γιατί βρίσκονται κυρίως εδώ στο ΝΑ άκρο της ηπείρου και είναι πιο ανθεκτικοί, μεγαλώνουν σε κλίμα λιγότερο ψυχρό και υγρό. Ο φόβος είναι αν στις αλλαγές των θερμοκρασιών ή σε έντονα φαινόμενα δεν προλάβουν να προσαρμοστούν». Από την άλλη σημείωσε πως όσα φυτά προσαρμοστούν θα αποτελέσουν πολύτιμη κληρονομιά για το φυσικό περιβάλλον της ηπείρου.
Ο καθηγητής ανέφερε πως μέσω της έρευνάς τους ελέγχεται το DNA του υπό εξέταση πληθυσμού ώστε να προκύψουν χρήσιμα στοιχεία σχετικά με την βιωσιμότητα του είδους, το αν θα αντέξει στον χρόνο και στις κλιματικές πχ αλλαγές.
Ο κ. Αραβανόπουλος σχολίασε πως η μελέτη της βιοποικιλότητας είναι κάτι το συνηθισμένο στα ψάρια των ωκεανών για είδη πχ όπως ο μπακαλιάρος και ο σολομός. Στα δάση έχει αρχίσει να εφαρμόζεται από το 2011 και μετά. Ο ίδιος συμπλήρωσε ότι ο Οδηγός είναι αποτέλεσμα του ερευνητικού έργου LIFEGENMON το οποίο ξεκίνησε το 2014. Πρόκειται για πρακτική εφαρμογή του Άρθρου 7 της Σύμβασης για τη Βιοποικιλότητα και των Στόχων Aichi και ουσιαστικά συμβάλει στον καθορισμό κριτηρίων και δεικτών σε σχετικές ευρωπαϊκές πολιτικές (Στρατηγική της ΕΕ για τα Δάση, Πρόγραμμα Αγροτικής Ανάπτυξης της ΕΕ, Οδηγία της ΕΕ για το Αναπαραγωγικό Φυτευτικό Υλικό, Κανονισμός της ΕΕ για τα Χωροκατακτητικά Ξενικά Είδη κ.α.).
Να σημειωθεί ότι αν και η ανάγκη για την παρακολούθηση της γενετικής συνιστώσας της βιοποικιλότητας είχε αναγνωριστεί από το 1992 στη Διάσκεψη των Ηνωμένων Εθνών στο Ρίο, μόλις σήμερα είναι απολύτως εφικτή η εφαρμογή της στα δασικά οικοσυστήματα, με βάση την ανάπτυξη θεωρητικής και εφαρμοσμένης έρευνας στην οποία κύριο ρόλο διαδραμάτισε η ερευνητική ομάδα του Εργαστήριου Δασικής Γενετικής του ΑΠΘ.
Εταίροι του ερευνητικού προγράμματος είναι το Εργαστήριο Δασικής Γενετικής του ΑΠΘ, η Γενική Διεύθυνση Δασών και Αγροτικών Υποθέσεων της Αποκεντρωμένης Διοίκησης Μακεδονίας-Θράκης και ερευνητικά ιδρύματα και φορείς από τη Γερμανία και τη Σλοβενία. Η συμμετοχή της Ελληνικής Δασικής Υπηρεσίας, μαζί με την Δασική Υπηρεσία της Σλοβενίας και της Βαυαρίας στο έργο, είχε ως στόχο τη δημιουργία μηχανισμού ενσωμάτωσης της γενετικής παρακολούθησης των δασών στα εργαλεία διαχείρισης των δασικών οικοσυστημάτων.
