Της Λεμονιάς Βασβάνη
Ένα πολύτιμο εργαλείο για φιλολόγους, αλλά και για κάθε άτομο που του αρέσουν τα αρχαία Ελληνικά, αποτελεί το «Ετυμολογικό λεξικό της αρχαίας ελληνικής: ιστορία των λέξεων» που μετέφρασε το Ινστιτούτο Νεοελληνικών Σπουδών (Ίδρυμα Μανόλη Τριανταφυλλίδη) του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης,
Μέχρι σήμερα ο Έλληνας αναγνώστης που ήθελε ως τώρα να προσεγγίσει επιστημονικά και ολοκληρωμένα το ζήτημα της προέλευσης του αρχαίου ελληνικού λεξιλογίου, θα ανακάλυπτε ότι τα σύγχρονα έγκυρα ετυμολογικά λεξικά της αρχαίας ελληνικής, στα οποία ανατρέχουν οι φιλόλογοι, οι γλωσσολόγοι και οι σπουδαστές όλου του κόσμου, είναι γραμμένα στα γερμανικά (Hj. Frisk, Griechisches
etymologisches Wörterbuch, 1954–1972), στα γαλλικά (P. Chantraine, Dictionnaire étymologique de la langue grecque: histoire des mots, 1968–1980, αναθεωρημένη έκδοση 2009) και στα αγγλικά (R. S.
P. Beekes, Etymological Dictionary of Greek, 2010).
Η έλλειψη ενός σύγχρονου και διεθνώς καταξιωμένου ετυμολογικού λεξικού της αρχαίας ελληνικής γραμμένου στα ελληνικά οδήγησε το Ινστιτούτο στην απόφαση να μεταφράσει το μνημειώδες έργο του Pierre Chantraine.
«Επιλέξαμε να κάνουμε μετάφραση του γαλλικού λεξικού επειδή ολοκληρώθηκε το 1980 και η β’ έκδοσή του συμπληρώθηκε το 2009. Στο αρχικό κείμενο έγιναν προσθήκες από την γαλλική ομάδα που ήταν μαθητές των μαθητών του Chantraine. Άρα θα λέγαμε ότι ανήκουν στην ίδια “Σχολή”, στον ίδιο κύκλο επιστημόνων», ανέφερε στον «Τύπο Θεσσαλονίκης» ο Διευθυντής του Ινστιτούτου Νεοελληνικών Σπουδών του ΑΠΘ, Καθηγητής Ιστορικής Γλωσσολογίας του ΑΠΘ, Γιώργος Παπαναστασίου λίγο πριν την προγραμματισμένη παρουσίαση χθες το απόγευμα στο Τελλόγλειο Ίδρυμα Τεχνών του ΑΠΘ.
Σε ερώτηση για το ποιοι μπορούν να το χρησιμοποιήσουν τόνισε ότι πρωτίστως απευθύνονται σε φιλολόγους, προσθέτοντας ότι θα αποτελέσει ένα χρήσιμο εργαλείο για την δουλειά τους. Έπειτα σημείωσε πως και οι απόφοιτοι Λυκείου που έχουν γνώσεις αρχαίων ελληνικών θα μπορούσαν να το χρησιμοποιήσουν, ξεπερνώντας ίσως μερικές δυσκολίες που ενδεχομένως θα συναντήσουν αρχικά στην ετυμολογία. «Το συγκεκριμένο λεξικό έχει τον υπότιτλο “ιστορία των λέξεων”. Αυτό είναι το πιο ενδιαφέρον για το ευρύτερο κοινό. Ο συγγραφέας δίνει όχι μόνο την ετυμολογία των λέξεων αλλά και την ιστορία τους. Μιλάει για τα παράγωγα και τα σύνθετα πχ από κάποιο ρήμα. Επίσης κάνει αναφορά στην σημασιολογική απόχρωση των λέξεων από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα», σημείωσε.
Εξάλλου συμπλήρωσε πως η ελληνική μετάφραση συνοδεύεται από ένα εκτενές Παράρτημα. «Σε αυτό βάλαμε τις επιβιώσεις και αναβιώσεις των αρχαίων λέξεων στο λεξιλόγιο των νέων ελληνικών, κάτι που έλαβε και τις θετικές κριτικές των Γάλλων συναδέλφων μας», είπε ο κ. Παπαναστασίου.
* Τη θεώρηση της μετάφρασης και τη συνολική επιμέλεια του έργου ανέλαβαν ο διευθυντής του Ινστιτούτου και καθηγητής του Α.Π.Θ. Γιώργος Παπαναστασίου (που ανέλαβε και τη σύνταξη του Παραρτήματος) και ο ομότιμος καθηγητής του Α.Π.Θ. Δημήτρης Χρηστίδης (που σε πολλές περιπτώσεις προσάρμοσε τις παραπομπές στα κείμενα των αρχαίων συγγραφέων σε πρόσφατες εκδόσεις). Ο Θανάσης Πέτρου και ο Γιώργος Δάρλας μοιράστηκαν το δύσκολο και ιδιαίτερα απαιτητικό έργο της μετάφρασης, την οποία επιμελήθηκαν φιλολογικά η Ελένη Δελιαλή‑Δάπη, η Σοφία Τσολάκη και η Ειρήνη Κρίκη. Στην ελληνική μετάφραση προστέθηκε πλήρης κατάλογος με όλες τις αρχαίες πηγές (τους αρχαίους συγγραφείς και τα έργα τους, τις επιγραφές, τους παπύρους, τα όστρακα κτλ.) στις οποίες γίνεται παραπομπή στο Λεξικό.
