«Φέτος το καλοκαίρι σπάσαμε πολλά ρεκόρ στις φυσικές καταστροφές» τόνισε ο Hans Das, διευθυντής διαχείρισης έκτακτης ανάγκης της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, μιλώντας στο συνέδριο του Economist, με θέμα «Διαχείριση φυσικών καταστροφών: Προστατεύοντας τη ζωή - Χτίζοντας Ανθεκτικότητα», που πραγματοποιείται στη Θεσσαλονίκη, σε συνεργασία με την HELEXPO.
Στην ενότητα που αφορούσε στις προτεραιότητες και τις ευθύνες της πολιτικής προστασίας το 2023 και στο μέλλον, ο κ. Das ανέφερε ότι «για πρώτη φορά στην ιστορία της ευρωπαϊκής συνεργασίας στον τομέα της πολιτικής προστασίας υπήρχαν την ίδια μέρα αιτήματα για συνδρομή για πλημμύρες στην Ευρώπη και για πυρκαγιές. Ήταν κάτι που δεν είχε συμβεί ποτέ στο παρελθόν».
«Είχαμε φέτος καύσωνες, πυρκαγιές, πλημμύρες που έπληξαν ευρωπαϊκές χώρες σχεδόν συγχρόνως» είπε και πρόσθεσε πως «το σύνολο της καμμένης γης είναι 40% υψηλότερο σε σχέση με το μέσο όρο της γης που έχει καεί τα τελευταία χρόνια». Επιπλέον έκανε λόγο για εκθετική αύξηση των πυρκαγιών επισημαίνοντας πως τον Αύγουστο σημειώθηκε στον Έβρο και την Αλεξανδρούπολη η μεγαλύτερη πυρκαγιά στην ΕΕ που έχει καταγραφεί ποτέ από την Ευρωπαϊκή Υπηρεσία Πληροφοριών για τις Πυρκαγιές των Δασών και έκαψε πάνω από 96.000 εκτάρια, έκταση ισοδύναμη της περιοχής του Παρισιού και του Βερολίνου ή του ενός τρίτου του Λουξεμβούργου. Γνωστοποίησε, δε, ότι ένα άλλο ρεκόρ που καταρρίφθηκε είναι πως φέτος εστάλησαν οι μεγαλύτερες ομάδες διάσωσης, ένας πολύ υψηλός αριθμός ελικοπτέρων και αεροσκαφών την ίδια περίοδο.
Ο κ. Das επισήμανε ότι εξετάζοντας τα πιο ακραία καιρικά φαινόμενα, αντιλαμβάνεται κανείς ότι θα υπάρχουν ολοένα και περισσότερες τέτοιες καταστάσεις και γι' αυτό μια διεθνής συνεργασία είναι απαραίτητη. «Θέλουμε να βελτιώσουμε την ετοιμότητά μας, σε επίπεδο κρατών μελών. Υπάρχει τεράστια χρηματοδότηση της ΕΕ στα κράτη μέλη. Για το σκοπό αυτό δώσαμε 1,5 δισεκατομμύριο για την υποστήριξη της Ελλάδας για την αντιμετώπιση των φυσικών καταστροφών και πρέπει να βελτιώσουμε την ετοιμότητά μας σε ευρωπαϊκό επίπεδο» είπε. Τόνισε ακόμη τη σημασία ανάπτυξης στρατηγικής πρόβλεψης και πρόγνωσης.
Η κατάσταση στην Πορτογαλία
Για την κατάσταση στην οποία βρίσκεται η Πορτογαλία, μίλησε η υφυπουργός Πολιτικής Προστασίας της χώρας Patricia Gaspar, λέγοντας ότι η Πορτογαλία αυτή τη στιγμή θεωρείται ως μια από τις ευρωπαϊκές χώρες που αντιμετωπίζουν τον μεγαλύτερο αντίκτυπο της κλιματικής αλλαγής. Στο πλαίσιο αυτό, όπως ανέφερε, το 2010 δημιουργήθηκε εθνική πλατφόρμα για το θέμα, το 2015 έγινε ένα πλαίσιο εκπαίδευσης για την πολιτική προστασία ενώ εφαρμόστηκε πρόγραμμα ευαισθητοποίησης των πολιτών, εγκρίθηκε σύστημα για την ολοκληρωμένη διαχείριση δασών και αναθεωρήθηκε πρόγραμμα για την πολιτική προστασία. Σε κάθε περίπτωση, σημείωσε ότι είναι απαραίτητη η διεθνής συνεργασία με εξασφαλισμένη χρηματοδότηση για τις πολιτικές μετριασμού των συνεπειών των καταστροφών.
Ευάλωτη η Γαλλία
Ο αναπληρωτής γενικός διευθυντής πολιτικής προστασίας και διαχείρισης κρίσεων της Γαλλίας Romain Royet επισήμανε ότι το 2022 αποκαλύφθηκε η ευαλωτότητα της Γαλλίας σε ό,τι αφορά την υπερθέρμανση του πλανήτη. Μίλησε ακόμη για την εθνική στρατηγική για τις πυρκαγιές, που θα οριστικοποιηθεί μέχρι τα τέλη του επόμενου Ιουλίου από τα αρμόδια υπουργεία, αλλά και την ανάγκη λήψης μέτρων σε κάθε διαμέρισμα της Γαλλίας που θεωρείται ευάλωτο, στην κοινωνία των πολιτών και στους δήμους.
Ο κοινοβουλευτικός εκπρόσωπος του ΠΑΣΟΚ Μιχάλης Κατρίνης τόνισε ότι η Ελλάδα ως μέλος της ΕΕ έχει συμβάλει στη διαμόρφωση του Ευρωπαϊκού Μηχανισμού Πολιτικής Προστασίας για την Πυρόσβεση και εισηγητής στο ευρωκοινοβούλιο για τη συγκρότηση και δημιουργία του μηχανισμού RescEU είναι ο σημερινός πρόεδρος του ΠΑΣΟΚ- Κίνημα Αλλαγής Νίκος Ανδρουλάκης. Σημείωσε επίσης την ανάγκη αναθεώρησης του συστήματος πολιτικής προστασίας που, όπως είπε, πρέπει να υπερβαίνει τον πολιτικό κύκλο μιας κυβέρνησης και πρέπει να είναι προϊόν διακομματικής συναίνεσης. Ζήτησε τέλος να δοθούν περισσότερες αρμοδιότητες και πόροι στην τοπική αυτοδιοίκηση, να αξιοποιηθούν το υπάρχον ανθρώπινο δυναμικό και οι βέλτιστες πρακτικές έρευνας και καινοτομίας και να δοθεί έμφαση στην ευαισθητοποίηση, την ετοιμότητα και την εμπλοκή των πολιτών μέσω εθελοντισμού.
Κλείνοντας την ενότητα, ο Γεώργιος Μπούστρας, ειδικός σύμβουλος του Προέδρου της Κυπριακής Δημοκρατίας σε θέματα πολιτικής προστασίας και διαχείρισης κρίσεων, καθηγητής αξιολόγησης κινδύνου, ανέφερε ότι «δυστυχώς η χρονιά αυτή άλλαξε τα πράγματα καθώς το μέγεθος και ο αντίκτυπος των πρόσφατων καταστροφών ήταν άνευ προηγουμένου». Για τον λόγο αυτό, όπως είπε, πρέπει να κάνουμε ένα βήμα πίσω, να μελετήσουμε τα συμβάντα και να αξιολογήσουμε, αν οι πρακτικές πρόληψης και διαχείρισης των καταστροφών πρέπει να αναθεωρηθούν.
Βούλτεψη: Οι περιβαλλοντικές καταστροφές εκτοπίζουν 10 φορές περισσότερους ανθρώπους απ΄ότι οι πόλεμοι
Πιο φονική από τα πεδία των μαχών αποδεικνύεται η κλιματική κρίση δημιουργώντας εκατομμύρια εκτοπισμένους σημείωσε η Υφυπουργός Μετανάστευσης και Ασύλου Σοφία Βούλτεψη μιλώντας στο συνέδριο του Economist θέμα «Διαχείριση φυσικών καταστροφών: Προστατεύοντας τη ζωή - Χτίζοντας Ανθεκτικότητα» που διοργανώνεται σε συνεργασία με την HELEXPO.
«Βρισκόμαστε μπροστά στον πιο φονικό συνδυασμό που διώχνει ανθρώπους από τις εστίες τους, πόλεμοι, ακραία φυσικά φαινόμενα και φυσικές καταστροφές» είπε η κ.Βούλτεψη τονίζοντας ότι τα επόμενα 30 χρόνια προβλέπεται να μετακινηθούν 1,2 δις περιβαλλοντικοί μετανάστες καθώς οι περιβαλλοντικές καταστροφές εκτοπίζουν 10 φορές περισσότερους ανθρώπους απ΄ότι οι πόλεμοι.
«Ολοι εμείς που ασχολούμαστε με τη μεταναστευτική κρίση αισθανόμαστε ότι η μάχη όσον αφορά στην κλιματική αλλαγή έχει χαθεί, τα σημάδια βρίσκονταν εκεί από καιρό κι όμως χάναμε τη μία μάχη μετά την άλλη. Χάσαμε τη μάχη της Αφρικής, της Ασίας , χάσαμε τη μάχη στη Λατινική Αμερική και τη Μέση Ανατολή, δεν υπάρχει γωνιά της γης που να μη διεξάγεται ένας πόλεμος με αποτέλεσμα οι άνθρωποι να εγκαταλείπουν κατά εκατομμύρια τις εστίες τους».
Αναφερόμενη στις ενέργειες της ΕΕ για το συγκεκριμένο θέμα, η κ.Βούλτεψη ανέφερε ότι δεν αρκεί να μπαίνει η κλιματική αλλαγή ψηλά στην ευρωπαϊκή ατζέντα, δεν αρκούν οι μηχανισμοί έγκαιρης προειδοποίησης και αλληλεγγύης στο εσωτερικό της ΕΕ .
«Αν και ένας από τους παράγοντες που ήδη καθορίζουν τη στάση της μετανάστευσης είναι τα περιβαλλοντικά φαινόμενα που δημιουργούνται ως απόρροια της κλιματικής κρίσης, παρά το γεγονός ότι ακραίες φυσικές καταστροφές πρόκειται να επηρεάσουν τη ζωή εκατομμυρίων ανθρώπων, η ΕΕ μπορώ να πω ότι βρισκόταν στη προηγούμενη σελίδα. Η Πρόεδρος της Επιτροπής Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν στη σημερινή της ομιλία θέτει το θέμα και δείχνει να παίρνει μπροστά η μηχανή γιατί πρέπει η ΕΕ να μη προσπαθεί πάντα να λύσει τα προβλήματα του παρελθόντος, πρέπει να τα έχει ήδη λυμένα για να πάει μπροστά».
Απαντώντας σε ερώτηση περί αποδοχής προσφύγων και μεταναστών, η κ.Βούλτεψη δήλωσε ότι δεν υπήρξε ποτέ στην Ελλάδα πρόβλημα ρατσισμού ή μη αποδοχής προσφυγικού πληθυσμού.
«Η κατάσταση που επικράτησε τα τελευταία χρόνια οφείλεται στην αναρχία που επικράτησε στη χώρα το 2015 και 2016 όπου 1,5 εκατομμύριο άνθρωποι μπήκαν σε μια χώρα καθημαγμένη ήδη από τα μνημόνια και την οικονομική κρίση κι αυτό προκάλεσε αντίδραση. Συγκρούστηκαν 2 ιδεοληψίες, αυτών που λένε όποιος θέλει μπαίνει μέσα και δεν υπάρχουν σύνορα και η πιο ακραία ιδεοληψία που λέει ότι δεν θέλω κανέναν και οι άνθρωποι που βρίσκονται στο κέντρο και θέλουν λύση, βρέθηκαν κάπως μετέωροι».
Καταλήγοντας η Υφυπουργός Μετανάστευσης και Ασύλου έθεσε ερωτήματα για το ποιά είναι τα αντανακλαστικά της ΕΕ σε επίπεδο προσαρμογής και ανθεκτικότητας, πώς σχεδιάζει η Ευρωπαϊκή Ενωση να προσαρμοστεί στις επερχόμενες συνέπειες της κλιματικής κρίσης, τί θα γίνει με τις αφίξεις περιβαλλοντικών και μη προσφύγων και πώς θα υποστηρίξει το έργο των χωρών πρώτης υποδοχής
«Αυτά είναι προς το παρόν ερωτήματα που δεν λαμβάνουν απαντήσεις ή λαμβάνουν αποσπασματικές απαντήσεις» κατέληξε.
Για τον Laurent Alfonso, Ανώτερο Σύμβουλο Πολιτικής Προστασίας στην Ένωση για τη Μεσόγειο, απαιτούνται πλατφόρμες δράσεις που θα εμπλέκουν όλους τους αρμόδιους φορείς, σε μια ολιστική προσέγγιση αντιμετώπισης των επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής.
«Πρέπει να αναπτύξουμε πολιτικές με οικονομικό σχεδιασμό, λαμβάνοντας υπόψη την ευαλωτότητα κάποιων εκτάσεων. Χρειαζόμαστε εργαλεία για προβλέψεις με όλες τις τεχνολογίες, αξιολόγησης κινδύνου, με πολιτικές σε όλα τα επίπεδα διασυνοριακής και διεθνούς συνεργασίας».
Απαισιόδοξος ως προς τη διαχείρηση των αποτελεσμάτων της περιβαλλοντικής κρίσης εμφανίστηκε ο Mikael Ribbenvik Cassar, πρόεδρος του Διοικητικού Συμβουλίου του, EUAA, καθώς οι χώρες μειώνουν τον αριθμό προσφύγων που δέχονται.
«Υπάρχουν αυξημένες ανάγκες σε όλο τον κόσμο αλλά πολλές χώρες δεν θα κάνουν τα πράγματα εύκολα» είπε αναφέροντας ως παράδειγμα τη Σουηδία όπου, παρά τον σχετικό νόμο για τους περιβαλλοντικούς πρόσφυγες, από τις 140 υποθέσεις, μόλις ένας κατάφερε να πάρει το καθεστώς του περιβαλλοντικού πρόσφυγα.
«Όραμα του Andan Foundation είναι να χτιστούν πόλεις όπου θα πάνε να κατοικήσουν άνθρωποι που δεν μπορούν να επιστρέψουν στις εστίες τους, κάτι που θα μπορούσε να είναι λύση στο πρόβλημα».
Σύμφωνα με τον Αχιλλέα Τζέμο, γενικό διευθυντή του ελληνικού τμήματος των Γιατρών Χωρίς Σύνορα, η κλιματική κρίση οξύνει τις ήδη υπάρχουσες δυσμενείς συνθήκες σε χώρες οικονομικά αδύναμες, με υψηλούς δείκτες ανισότητας και αδύναμα συστήματα υγείας.
«Από τις ευάλωτες κοινότητες, ελάχιστοι άνθρωποι θα πάρουν την απόφαση να κάνουν το πολύ ακριβό και επικίνδυνο μεταναστευτικό ταξίδι. Δεν μπορούν να κάνουν ούτε μπρος ούτε πίσω αλλά εναποθέτουν τις ελπίδες τους σε επιλεγμένα μέλη της κοινότητας να κάνουν ταξίδι και ίσως μελλοντικά να στηρίξουν οικονομικά αυτούς που μένουν πίσω». Για τον κ.Τζέμο, απαιτείται αναθεώρηση του συστήματος και του ορισμού ασύλου και να διατεθούν περισσότεροι πόροι στα προγράμματα ένταξης.
«Αν και οι ανάγκες αυξάνονται, το νομικό πλαίσιο είναι ακόμη πιο αυστηρό, με περισσότερους πόρους να επενδύονται σε εργαλεία αποτροπής σε σχέση με προγράμματα ένταξης».
Για ένα καλοκαίρι γεμάτο ρεκόρ, με καταστροφές δίχως προηγούμενο φέτος έκανε λόγο ο George Mitri, καθηγητής Περιβαλλοντικών Επιστημών, Διευθυντής στο Πρόγραμμα Γης και Φυσικών Πόρων του Ινστιτούτου Περιβάλλοντος του Πανεπιστημίου Μπαλαμάντ Λιβάνου.
«Πίσω από κάθε τέτοιο ρεκόρ, υπάρχουν κοινωνίες που επηρεάζονται και όσο η κρίση κλιμακώνεται, με την καταστροφή υποδομών, προκαλείται το φαινόμενο ντόμινο» είπε εκτιμώντας ότι η απάντηση στην κλιματική αλλαγή πρέπει να ευθυγραμμιστεί με την αποτροπή συγκρούσεων και την επίτευξη ειρήνης, την επένδυση σε καινοτόμες λύσεις και σε υποδομές ανθεκτικές στην κλιματική αλλαγή.
Η σημασία της εκπαίδευσης
Την επιτακτική ανάγκη, η ανθρωπότητα να κατανοήσει πώς οι παρεμβάσεις της οδηγούν στο να είναι τόσο έντονος ο αντίκτυπος της κλιματικής αλλαγής και μετά να ξεκινήσει να σχεδιάζει μέτρα για την αποτροπή φυσικών καταστροφών, υπογράμμισαν οι εισηγητές στην ενότητα «Φυσικές καταστροφές στις μέρες μας: εκτίμηση των πραγματικών επιπτώσεων» του συνεδρίου του Economist, με θέμα «Διαχείριση φυσικών καταστροφών: Προστατεύοντας τη ζωή - Χτίζοντας Ανθεκτικότητα», που πραγματοποιείται στο πλαίσιο της 87ης Διεθνούς Έκθεσης Θεσσαλονίκης, σε συνεργασία με τη ΔΕΘ-HELEXPO.
«Πρέπει να σταματήσουμε να κάνουμε ό,τι κάνουμε όλα αυτά τα χρόνια και να δούμε πώς μπορούμε να συνεχίσουμε τη δραστηριότητά μας, αλλά διαφορετικά» επισήμανε ο πρόεδρος της Εθνικής Επιστημονικής Επιτροπής για την κλιματική αλλαγή Κώστας Συνολάκης.
Χαρακτήρισε το καλοκαίρι του 2023 ως ένα καλοκαίρι των ακραίων φυσικών καταστροφών που δύσκολα θα ξεχαστεί επισημαίνοντας πως ακόμη και ο μεγαλύτερος αρνητής της κλιματικής αλλαγής/κρίσης θα πρέπει πλέον να έχει πειστεί ότι αυτή είναι εδώ και ο αντίκτυπός της είναι μεγάλος.
Αναφέρθηκε στις πυρκαγιές σε Ρόδο και Έβρο, αλλά και στις πλημμύρες της Θεσσαλίας, λόγω της κακοκαιρίας Daniel, υπογραμμίζοντας πως δυστυχώς κανείς δεν μπορούσε να προβλέψει τα συμβάντα των τελευταίων μηνών. Επισήμανε, δε, ότι οι ακραίες βροχοπτώσεις που εκδηλώθηκαν φέτος στην Ελλάδα έσπασαν κάθε ρεκόρ, με κάποιους μάλιστα να μιλάνε «για ρεκόρ βροχοπτώσεων σε πανευρωπαϊκό επίπεδο».
Είναι θολές οι γραμμές ανάμεσα στις φυσικές καταστροφές που εκδηλώνονται και την ανθρωπογενή δραστηριότητα; Σε αυτή την ερώτηση, ο πρόεδρος της Εθνικής Επιστημονικής Επιτροπής για την κλιματική αλλαγή απάντησε δίνοντας ένα παράδειγμα για τη Θεσσαλία, όπου οι πεδιάδες είναι πολύ εύφορες καθώς πλημμυρίζουν από τα ύδατα των ποταμών και ο κόσμος έχτισε πάνω σε αυτές γιατί δεν γνώριζε, όπως σημείωσε χαρακτηριστικά. Όπως είπε, ο ίδιος μίλησε με μηχανικούς που συνέδραμαν στην ανοικοδόμηση της Θεσσαλίας τη δεκαετία του 1950, οι οποίοι τού μετέφεραν ότι «οι εντολές που ακολουθούσαν ήταν να προχωρήσουν όσο πιο γρήγορα, να αποξηράνουν τους βάλτους, χωρίς σχέδια και μετρικά δεδομένα» σημειώνοντας ότι κομμάτια των περιοχών που σήμερα πλημμύρισαν ήταν βάλτοι που αποξηράθηκαν για τη δημιουργία αγροτικών εδαφών και για την κατασκευή άλλων υποδομών. «Δημιουργήσαμε το πρόβλημα σε μεγάλο βαθμό εμείς» ανέφερε χαρακτηριστικά.
«Η αλληλεπίδραση λοιπόν του ανθρώπου με το φυσικό περιβάλλον και η συμβολή του, όταν δεν υπάρχουν σχέδια και δεν λαμβάνονται υπόψη μετρικά δεδομένα και απλώς προχωρούν επειδή υπάρχουν τα τεχνολογικά εργαλεία, προφανώς αποτέλεσε φενάκη» σημείωσε υπογραμμίζοντας πως «πληρώνουμε το αντίτιμο τώρα».
Για την κατάσταση στη Θεσσαλία είπε ακόμη πως «δυστυχώς δεν υπάρχει τέλος εδώ κοντά, αφού δεν υπάρχουν υδρογραφικοί χάρτες, άρα δεν υπάρχει και η γνώση του πόσο σύντομα θα στεγνώσει η πεδιάδα».
«Δεν είμαστε αβοήθητοι απέναντι στους φυσικούς κινδύνους»
«Δεν είμαστε θύματα και αβοήθητοι απέναντι στους φυσικούς κινδύνους, μπορούμε και πρέπει να τους διαχειριστούμε με υπευθυνότητα» ανέφερε, από την πλευρά του, ο Γερμανός καθηγητής Reimund Schwarze από το «The Helmholtz Centre for Environmental Research» (UFZ), επικεφαλής της ομάδας έρευνας για την κλιματική αλλαγή και τα ακραία γεγονότα (Climate Change and Extreme Events), μέλος ΔΣ DKKV.
Αν και αναγνώρισε ότι οι κίνδυνοι αυξάνουν σε συχνότητα, οξύτητα και μέγεθος, λόγω κλιματικής αλλαγής/κρίσης, σημείωσε ωστόσο ότι το μέγεθος των απωλειών και ζημιών που αποδίδεται στην κλιματική αλλαγή/κρίση «παραμένει χαμηλό- λιγότερο από 20% σύμφωνα με τις μελέτες καταλογισμού, καθώς βλέπουμε ότι ένα μεγάλο κομμάτι οφείλεται σε ανθρωπογενή δραστηριότητα».
Ανέφερε ότι η πρόληψη απέναντι στις φυσικές καταστροφές είναι μεν σημαντική, αλλά όχι η μοναδική για βιώσιμη ανάπτυξη, και υπογράμμισε τη σημασία της διεθνούς συνεργασίας, καθώς «όταν αντιμετωπίζουμε παγκόσμιες προκλήσεις, η απάντηση και οι λύσεις πρέπει να δίνονται αντίστοιχα σε παγκόσμιο επίπεδο».
Μεταξύ άλλων, είπε ότι οι κυβερνήσεις έχουν μείνει πίσω στο θέμα ενίσχυσης της ανθεκτικότητας των κοινωνιών σε ευρωπαϊκό επίπεδο από τους φυσικούς κινδύνους, επισήμανε την ανάγκη αύξησης των πιέσεων προς αυτή την κατεύθυνση και έστειλε το μήνυμα ότι «δεν υπάρχει φυσική καταστροφή. Πρέπει εμείς να κάνουμε τους κινδύνους κτήμα μας και να τους διαχειριστούμε με ευθύνη, διότι μπορούμε να ελέγξουμε τον βαθμό της ευαλωτότητας που μας χαρακτηρίζει ως κοινωνίες».
Η σημασία της εκπαίδευσης για τους φυσικούς κινδύνους
Στο υπαρκτό και μεγάλο χάσμα μεταξύ αυτού που είναι γνωστό σε επιστημονικό επίπεδο σε σχέση με όσα γνωρίζει ο πληθυσμός -λόγω αδιαφορίας ή και άγνοιας- σχετικά με την κατάσταση που αφορά την εκδήλωση φυσικών καταστροφών λόγω κλιματικής αλλαγής και κρίσης, τοποθετήθηκαν οι κ.κ. Συνολάκης και Schwarze διατυπώνοντας την κοινή θέση ότι η απάντηση βρίσκεται στην εκπαίδευση.
Συμφώνησαν ότι η συζήτηση για την ανθρωπογενή επίδραση στην ένταση των επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής/κρίσης «δεν είναι αυτή που περιμέναμε ότι θα ήταν πριν από πέντε με δέκα χρόνια», ωστόσο επισήμαναν πως «ακόμη υπάρχει πολιτική σύγκρουση και αρνητές της κλιματικής αλλαγής/κρίσης, ενώ είναι διαφορετικά τα επίπεδα δέσμευσης που αναλαμβάνονται για την αντιμετώπισή της ανά τον κόσμο».
«Είναι απίστευτο, πόσο μικρή πληροφόρηση εξακολουθούν να έχουν οι άνθρωποι για τους φυσικούς κινδύνους, όπως πλημμύρες, τσουνάμι, πυρκαγιές και σεισμοί» ανέφερε χαρακτηριστικά ο κ. Συνολάκης και στο πλαίσιο αυτό υπογράμμισε την επιτακτική ανάγκη σχολικής εκπαίδευσης γι' αυτά τα φαινόμενα και από μικρή ηλικία. Επειδή ακριβώς «έχει χαθεί η παλαιά γνώση και οι άνθρωποι σήμερα δεν γνωρίζουν για τις φυσικές καταστροφές που έχουν συμβεί στις περιοχές που διαμένουν, πρέπει να υπάρχει εκπαίδευση για τους φυσικούς κινδύνους και τα βήματα που πρέπει να ακολουθούνται για να προστατευθούν. Ο δρόμος είναι μακρύς» τόνισε.
Η εκπαίδευση είναι αναγκαία, αλλά είναι αναγκαία και η δημιουργία νέων και καλών εργαλείων «έτσι ώστε οι νέοι σήμερα να μπορούν να διαβάζουν τι συμβαίνει με την ανθεκτικότητα των κοινωνιών τους σε εκδήλωση φυσικών φαινομένων και καταστροφών» είπε ο κ. Schwarze υπογραμμίζοντας πως θα «πρέπει να βελτιώσουμε την αντίληψη των ανθρώπων για τους κινδύνους που διατρέχουν λόγω των φυσικών καταστροφών».
Απευθυνόμενος, μάλιστα, στην επιστημονική κοινότητα, την κάλεσε να εξοικειωθεί με τη μη καταστροφική αλλά ρεαλιστική αναζήτηση επιχειρημάτων, ώστε να πείθουν αποτελεσματικά για την ανάγκη λήψης μέτρων οχύρωσης απέναντι σε επερχόμενες φυσικές καταστροφές. «Πρέπει να τους αποδείξουμε με ρεαλιστικά επιχειρήματα τι θα γίνει τα επόμενα 50 χρόνια και έτσι θα πειστούν να προχωρήσουν στη λήψη των μέτρων που πρέπει να υλοποιηθούν» επισήμανε.
Ο υπερ-καταναλωτισμός πρέπει να σταματήσει
Είναι ένας από τους λόγους που η ανθρωπότητα αντιμετωπίζει τις ακραίες φυσικές καταστροφές που εκδηλώνονται ολοένα και πιο έντονα, η υπέρμετρη κατανάλωση που χαρακτηρίζει τις κοινωνίες ανά τον κόσμο;
«Αναμφίβολα δεν μπορούμε να συνεχίσουμε στο μοντέλο καταναλωτισμού που βαδίζουμε ως ανθρωπότητα, αλλιώς δεν θα είμαστε βιώσιμοι σε καμία περίπτωση» απάντησε στο ερώτημα αυτό ο κ. Συνολάκης δηλώνοντας ένθερμος υποστηρικτής της ανακύκλωσης, της επαναχρησιμοποίησης κ.ά.
«Η ανθρωπότητα έχει ήδη εξαντλήσει τους πόρους του πλανήτη που της αναλογούν τον φετινό Αύγουστο και από τον τρέχοντα μήνα ξεκίνησε να αντλεί πόρους που η γη δεν έδωσε ακόμη. Δηλαδή χρησιμοποιούμε τους πόρους του μέλλοντος» σημείωσε, από την πλευρά του, ο κ. Schwarze.
«Πρέπει να επικεντρωθούμε στην ανάπτυξη και όχι στη μεγέθυνση» τόνισε, λέγοντας πως αποτελεί μονόδρομο για το μέλλον της ανθρωπότητας η μείωση της κατανάλωσης, προκειμένου να εξασφαλιστεί μια καλύτερη ζωή.
Οι νέες κλιματικές συνθήκες και ο ΕΛΓΑ
Την εκτίμηση ότι το 2023 είναι «πάρα πολύ κακή χρονιά» για τους παραγωγούς και τον ΕΛΓΑ κι αυτό έγινε αντιληπτό ήδη πριν από την εκδήλωση των καταστροφικών φαινομένων στη Θεσσαλία, τη Ρόδο και τον Έβρο, διατύπωσε ο αντιπρόεδρος του ΕΛΓΑ Γεώργιος Φερετζάνης. Υπενθύμισε, δε, ότι τα τελευταία χρόνια ο Οργανισμός έχει συνολικά καταβάλει στους ανθρώπους του πρωτογενούς τομέα πάνω από 1 δισ. ευρώ, ποσό που επιβεβαιώνει ότι οι συνθήκες έχουν πλέον αλλάξει, λόγω και της κλιματικής κρίσης.
Μιλώντας από το βήμα του συνεδρίου του Economist στη Θεσσαλονίκη, στο πλαίσιο της 87ης ΔΕΘ, ο κ. Φερετζάνης προανήγγειλε ακόμα την εξαγορά δύο ραντάρ από τον ΕΛΓΑ για το πρόγραμμα αντιχαλαζικής προστασίας στη Βόρεια Ελλάδα, ενώ μίλησε και για συνεργασία με την Εθνική Μετεωρολογική Υπηρεσία (ΕΜΥ) ως προς τη χρήση της δικής της σχετικής υποδομής. Προανήγγειλε, δε, την έναρξη προγράμματος αντιχαλαζικής προστασίας και με επίγεια μέσα.
Ο αντιπρόεδρος του Ελληνικού Οργανισμού Γεωργικών Ασφαλίσεων (ΕΛΓΑ) έκανε επίσης λόγο για «ανεπαίσθητη έως μηδαμινή» παρουσία του ιδιωτικού τομέα στην ασφαλιστική κάλυψη ζημιών του αγροκτηνοτροφικού τομέα, κάτι όμως που -όπως είπε- δεν βλέπει να αλλάζει, καθώς η κλιμάκωση των φυσικών καταστροφών, εξαιτίας και της κλιματικής κρίσης, δρα αποτρεπτικά προς αυτή την κατεύθυνση.
Μπροστά σε ασυνήθιστες συνθήκες
Αναλυτικότερα, επικαλούμενος έκθεση ελβετικού ασφαλιστικού φορέα, ο κ. Φερετζάνης είπε πως μόνο στο πρώτο εξάμηνο του 2023, «οι ζημίες από φυσικές καταστροφές (παγκοσμίως) ανήλθαν σε 120 δισ. δολάρια». Το ποσό αυτό δείχνει, όπως είπε, πως πλέον έχουμε να κάνουμε με συνθήκες εξεζητημένες, που δεν ήταν συνήθεις μέχρι πρότινος. Κι αυτό διαπιστώθηκε και στην Ελλάδα, ήδη προ της κακοκαιρίας «Daniel», επισήμανε, αναφέροντας πως το 2022 δεν υπήρξε στη χώρα μας ο συνήθης χειμώνας, αφού το θερμόμετρο έδειχνε τον Δεκέμβριο 20 βαθμούς Κελσίου, ο Μάιος και ο Ιούνιος χαρακτηρίστηκαν από σχεδόν καθημερινές βροχοπτώσεις και ο Ιούλιος από έναν καύσωνα διαρκείας, που χαρακτηρίστηκε ως ο μεγαλύτερος των τελευταίων 30 ετών.
«Προάγγελος της φετινής κακής χρονιάς ήταν ο "Ιανός" πριν από λίγα χρόνια κι ακολούθησε ο παγετός του 2021, για τον οποίο δημιουργήθηκαν ad hoc προγράμματα κρατικών οικονομικών ενισχύσεων, που χρηματοδότησε υπουργείο Οικονομικών. Γενικά τα ακραία φαινόμενα δημιούργησαν συνθήκες που εκτροχίασαν τον προϋπολογισμό του ΕΛΓΑ. Αυτά τα τελευταία χρόνια, ο ΕΛΓΑ χρειάστηκε -με βάση είτε τον κανονισμό του, είτε τα προγράμματα κρατικών οικονομικών ενισχύσεων, είτε την Κρατική Αρωγή- να καταβάλει πάνω από 1 δισ. ευρώ στους παραγωγούς, επιβεβαιώνοντας ότι οι συνθήκες έχουν αλλάξει» είπε.
Εξαγορά δύο ραντάρ από τον ΕΛΓΑ και συνεργασία με την Εθνική Μετεωρολογική Υπηρεσία
Αναφερόμενος στην ενεργητική προστασία της φυτικής παραγωγής και του ζωικού κεφαλαίου υπενθύμισε ότι ο ΕΛΓΑ «τρέχει» επί δεκαετίες το εθνικό πρόγραμμα αντιχαλαζικής προστασίας στη Βόρεια Ελλάδα, όπου υπάρχουν δυναμικές καλλιέργειες και παρατηρούνται σημαντικές χαλαζοπτώσεις. Για τους σκοπούς του προγράμματος χρησιμοποιούνται μέχρι σήμερα δύο μισθωμένα ραντάρ και τρία αεροπλάνα, αλλά επίκεινται εξελίξεις.
«Μέχρι σήμερα έχουμε μια διαγωνιστική διαδικασία ανά πενταετία, για μίσθωση δύο ραντάρ και τριών αεροπλάνων. Όταν εντοπιστούν από τα τεχνολογικά μέσα και τα ραντάρ του ΕΛΓΑ χαλαζοφόρα νέφη, τα αεροπλάνα σηκώνονται από το Κέντρο Μετεωρολογικών Εφαρμογών του οργανισμού στο αεροδρόμιο της Θεσσαλονίκης και εκτοξεύουν στα σύννεφα φυσίγγια ιωδιούχου αργύρου, μετατρέποντας το χαλάζι σε βροχή. Θα εντάξουμε στο Πρόγραμμα Αγροτικής Ανάπτυξης (ΠΑΑ) του ΕΣΠΑ την εξαγορά, από τον ΕΛΓΑ, δύο ραντάρ για το πρόγραμμα αντιχαλαζικής προστασίας στη Βόρεια Ελλάδα. Σε αντίστοιχη εξαγορά, περισσότερων ραντάρ, θα προβεί και η ΕΜΥ και συναποφασίσαμε να καταστρώσουμε από κοινού τις προδιαγραφές, ώστε αμφότερες οι υπηρεσίες να έχουμε πληροφορία από όλα τα ραντάρ» είπε και πρόσθεσε πως, έτσι, ο ΕΛΓΑ δεν θα εξαντλεί τις δυνατότητές του στα δύο ραντάρ που διαθέτει στη Βόρεια Ελλάδα και θα έχει τη δυνατότητα να ασκήσει ευρύτερα την ενεργητική προστασία, χρησιμοποιώντας δεδομένα από ραντάρ που καλύπτουν το μεγαλύτερο μέρος της επικράτειας.
Παράλληλα, προσεχώς πρόκειται να δρομολογηθεί πρόγραμμα αντιχαλαζικής προστασίας, χρηματοδοτούμενο σε ποσοστό 100% από το ΠΑΑ, που όμως αυτή τη φορά θα χρησιμοποιεί επίγεια και όχι εναέρια μέσα, κατά το πρότυπο αντίστοιχου προγράμματος, το οποίο έχει τρέξει με επιτυχία στο Μπορντό της Γαλλίας.
Θέμα εννοιολογικό κι όχι τεχνολογικό η μείωση του κινδύνου πυρκαγιών
Την πεποίθηση ότι όταν μιλάμε για την επικινδυνότητα των πυρκαγιών, η μείωση του κινδύνου δεν είναι -για τους επιστήμονες- θέμα τεχνολογικό, αφού η αναγκαία τεχνολογία υπάρχει, αλλά εννοιολογικό, εξέφρασε ο καθηγητής του Τμήματος Δασολογίας και Φυσικού Περιβάλλοντος του ΑΠΘ Ιωάννης Γήτας και εξήγησε: «το πρόβλημα είναι οι έννοιες, το πώς αντιλαμβανόμαστε τα πράγματα (...) Αν δεν αντιληφθώ ποια είναι η επικινδυνότητα της φωτιάς, δεν μπορώ να χαράξω πολιτικές για να αντιμετωπίσω το πρόβλημα».
Προκειμένου λοιπόν να λυθεί αυτός ο εννοιολογικός (και όχι μόνο) γρίφος, τα τελευταία δύο χρόνια, πάνω από 30 επιστημονικές ομάδες, κυρίως στην Ευρώπη, αλλά και την Αυστραλία, τον Καναδά και την Αμερική, προσπαθούν να ποσοτικοποιήσουν τον κίνδυνο της πυρκαγιάς, καταρτίζοντας -για πρώτη φορά ιστορικά- έναν ενιαίο δείκτη, που ποσοτικοποιεί την επικινδυνότητα και συνεκτιμά περιβαλλοντικούς, οικονομικούς και κοινωνικούς παράγοντες. Αφού αναφέρθηκε στην προσπάθεια αυτή, με τίτλο «FirEUrisk» και αφότου εξήγησε πώς λειτουργούν και ποια είναι τα οφέλη των χαρτών καύσιμης ύλης, αλλά και των δεδομένων για τις κατοικίες σε περιαστικές περιοχές που βρίσκονται σε περιοχές αυξημένης επικινδυνότητας για πυρκαγιές ή ακουμπούν σε δέντρα, ο κ. Γήτας επισήμανε και το «μεγάλο πρόβλημα με τις γραμμές της ΔΕΗ, για τις οποίες πρέπει να υπάρχει επιτήρηση, π.χ., πότε ακουμπάνε τα καλώδια σε δέντρα και πού η τεχνολογία μπορεί να μας τα δείξει», διερωτώμενος «γιατί να πρέπει να κινδυνεύουμε από απλά πράγματα».
«Πρέπει να χαρτογραφούμε και οι χάρτες μας να είναι ενημερωμένοι» είπε, ενώ πρόσθεσε ότι τα διαχειριστικά σχέδια των δασών και οι δασικές μελέτες δεν νοείται να μην λαμβάνουν υπόψη την κλιματική αλλαγή.
Αναγκαία η περιφερειακή συνεργασία για τη διαχείριση των φυσικών καταστροφών
Η αναγκαιότητα συνεργατικής προσέγγισης στη διαχείριση των φυσικών καταστροφών, τόσο σε επίπεδο εθνικών υπηρεσιών όσο και σε διασυνοριακό, επισημάνθηκε από τους ομιλητές στη σχετική θεματική ενότητα του συνεδρίου του Economist, με θέμα «Διαχείριση φυσικών καταστροφών: Προστατεύοντας τη ζωή - Χτίζοντας Ανθεκτικότητα», που πραγματοποιείται στη Θεσσαλονίκη, στο πλαίσιο της 87ης ΔΕΘ.
Την αξία της συνεργασίας και ευθύνης σε περιφερειακό επίπεδο κρατών ανέδειξε ο διευθυντής του Τμήματος Στρατηγικής Συνεργασίας και Συνδρομής, της Εθνικής Αρχής Διαχείρισης Έκτακτων Αναγκών του Ισραήλ, Τζέικομπ Γουίμισμπεργκ (Jacob Wimisberg), φέροντας ως παράδειγμα τις πρόσφατες πυρκαγιές στην Ελλάδα και τη διαδικασία, μέσω της οποίας κινητοποιήθηκε η επιχειρησιακή συνδρομή από το Ισραήλ.
«Ο αντίκτυπος της κλιματικής αλλαγής και των σχετικών με αυτή καταστροφών είναι τεράστιος, είμαστε πολύ κοντά σε μία νέα εποχή, δεν μιλάμε απλώς για μία κρίση και γι' αυτό θα πρέπει να σκεφτούμε με διαφορετικό τρόπο και να κατανοήσουμε ότι το πρόβλημα πλήττει όλους, συνεπώς χρειαζόμαστε περιφερειακή ευθύνη σε περιπτώσεις έκτακτης ανάγκης, όχι μόνο για εμάς τους ίδιους, αλλά και για άλλες χώρες της περιοχής, γιατί αλλιώς θα αντιμετωπίσουμε τεράστιες συνέπειες των καταστροφών» επισήμανε ο ομιλητής, υπογραμμίζοντας ότι «αυτό που μετρά δεν είναι το είδος των απειλών και κινδύνων που αντιμετωπίζει κάθε χώρα, αλλά η προθυμία μίας χώρας να βοηθήσει την άλλη, όπου και όποτε μπορεί». Άρα, τόνισε, «πρέπει να σπάσουμε το τζάμι που μας χωρίζει και μας αποτρέπει να σκεφτούμε ότι σε επίπεδο περιφέρειας και πλανήτη είμαστε μια οικογένεια».
«Στις πρόσφατες πυρκαγιές στην Ελλάδα, όταν λάβαμε αίτημα συνδρομής με αεροσκάφη -η Ελλάδα είναι οικογένεια για το Ισραήλ- ήταν σαφές ότι θα βοηθήσουμε, αλλά για ένα δευτερόλεπτο το ερώτημα ήταν υπαρκτό και αφορούσε ότι αντιμετωπίζαμε κι εμείς έναν υψηλό δείκτη κινδύνου εκδήλωσης πυρκαγιάς και είχαμε περιορισμένα μέσα, γιατί και κάποιες μονάδες υπολειτουργούσαν. Ο πρωθυπουργός του Ισραήλ έπρεπε να δώσει την έγκρισή του. Δεν σκέφτηκε τι πρέπει να κάνει, είπε άμεσα ναι» σημείωσε ο κ. Γουίμισμπεργκ.
Το πρόβλημα στη διαχείριση των έκτακτων αναγκών, όπως εξήγησε, αφορά το ότι «δεν κατανοούμε ότι η πραγματικότητα όσων συμβαίνουν στον κόσμο με την κλιματική κρίση κινείται πολύ πιο γρήγορα από εμάς» και γι' αυτό «μια λύση για την επιτάχυνση είναι η συνεργασία μεταξύ εθνών εντός περιφέρειας και παγκόσμια».
Τα καταστροφικά αποτελέσματα μετά την εκδήλωση φυσικών φαινομένων έχουν να κάνουν αποκλειστικά με τον βαθμό ετοιμότητας της κοινωνίας, επισήμανε ο διευθύνων σύμβουλος του «Ελληνικού Ινστιτούτου Διαχείρισης Κρίσεων και Καταστροφών» Αναστάσιος Γερασιμάτος, εξηγώντας ότι «φυσικά φαινόμενα όπως σεισμοί, πλημμύρες, ξηρασίες συμβαίνουν και θα εξακολουθήσουν να συμβαίνουν [...] όμως πρέπει να αλλάξουμε τρόπο σκέψης και συμπεριφοράς», γιατί «τα πάντα εξαρτώνται από την ανθρώπινη προνοητικότητα».
Όπως διευκρίνισε, «για να ορίσουμε τι είναι η πολιτική προστασία, θα πρέπει να κατανοήσουμε ότι στη λειτουργία της είμαστε όλοι ανεξαιρέτως συμμέτοχοι, είμαστε μέρος της πολιτικής προστασίας σε ατομικό, τοπικό, περιφερειακό, εθνικό και διεθνές επίπεδο, μέρος της διαδικασίας για τη γρήγορη αντιμετώπιση [... ]αναγνωρίζουμε ότι η έκτακτη ανάγκη δεν έχει τόπο, χρόνο, τρόπο που θα εκδηλωθεί, οπότε ο καθένας μας είναι μέρος της άμεσης ανταπόκρισης για τον μετριασμό των επιπτώσεων».
Ο κ. Γερασιμάτος εξέφρασε την άποψη ότι στην Ελλάδα και σε πολλές χώρες δεν αξιοποιούνται στον βαθμό που θα μπορούσαν οι δυνατότητες που προσφέρει η πρόοδος της τεχνολογίας και της τεχνητής νοημοσύνης για τη βελτίωση της αμεσότητας στη διαχείριση έκτακτων αναγκών, παρατηρώντας ότι «διαθέτουμε πληθώρα μοντέλων πρόβλεψης της καταστροφής και μοντέλα επιτήρησης και αντιμετώπισης καταστροφής, αλλά έχουμε αφήσει όπως πρωτοδημιουργήθηκε το μοντέλο της διάσωσης».
«Αν θέλουμε να κάνουμε ένα βήμα για πιο γρήγορη ανταπόκριση, θα πρέπει να αποφασίσουμε να ενοποιήσουμε και να ομαδοποιήσουμε τις υπηρεσίες εκτάκτου ανάγκης. Είναι καιρός το ΕΚΑΒ να μπει κάτω από πυροσβεστική, να λειτουργεί μια υπηρεσία, ένας φορέας για αντιμετώπιση καταστάσεων εκτάκτου ανάγκης» πρότεινε ο διευθύνων σύμβουλος του «Ελληνικού Ινστιτούτου Διαχείρισης Κρίσεων και Καταστροφών».
