Της Κωνσταντίνας Καδέρη
«Τα άστεγα άτομα που αντιμετωπίζουν προβλήματα ψυχικής υγείας είναι ιδιαίτερα ευάλωτα απέναντι στη φτώχεια, στην κοινωνική αποσύνδεση και στην προσωπική ευαλωτότητα. Την ίδια στιγμή λιγότερο από το ένα τρίτο αυτών έχουν πρόσβαση σε θεραπεία» δηλώνει η αξιωματούχος της Ευρωπαϊκής Συνομοσπονδίας Εθνικών Οργανισμών για την αστεγία, FEANTSA. Ο Αθανάσιος Ρούσος, συντονιστής του πολυιατρείου των «Γιατρών του Κόσμου» στη Θεσσαλονίκη, μιλάει στον ΤΘ για τη δράση τους και σκιαγραφεί το ζήτημα της ψυχοκοινωνικής υποστήριξης των αστέγων στην πόλη.
«Δεδομένου ότι είναι ελάχιστες οι δομές - η Θράκη, η Δυτική και Κεντρική Μακεδονία, πλην του Δήμου Θεσσαλονίκης, δεν έχουν δομές- το πρόβλημα επικεντρώνεται στον αστικό ιστό της πόλης. Μέσω του street work έχουμε εντοπίσει 65 - 70 ανθρώπους, αλλά είναι και αρκετοί εκείνοι που είναι κρυμμένοι σε καταφύγια, οπότε το νούμερο νομίζω ότι είναι σχετικά πλασματικό. Πάνω από 90% είναι άνδρες με το μέσο όρο ηλικίας να κυμαίνεται στα 40 - 55 έτη, ενώ υπάρχουν και αλλοδαποί από χώρες της Βορείου Ευρώπης και από τρίτες χώρες της Ασίας» αναφέρει.
Σύμφωνα με τον αντιδήμαρχο Κοινωνικής Πολιτικής, Αλληλεγγύης και Πρόνοιας, Μάκη Χατζηθεόκλητο, ο αριθμός αυτός «κατά προσέγγιση» φτάνει τους 50 μόνο στο Δήμο Θεσσαλονίκης με το νούμερο να μεγαλώνει την περίοδο των εορτών όπου «έχουμε αστέγους και επαίτες από τις Βόρειες γειτονικές μας χώρες».
«Ένα 20% - 30% των αστέγων της πόλης είναι χρόνια ψυχιατρικά ασθενείς, οι οποίοι δεν λαμβάνουν την εξειδικευμένη υπηρεσία ψυχικής υγείας, ωστόσο, είναι και κάποιοι άνθρωποι που δεν μιλούν ελληνικά με αποτέλεσμα να είναι λίγο δύσκολη η σωστή λήψη του ιστορικού. Οπότε ενδέχεται το ποσοστό να είναι ελαφρώς μεγαλύτερο» τονίζει ο κ. Ρούσος και συνεχίζει λέγοντας πως «συνήθως η αστεγία συνοδεύεται είτε με κάποιο χρόνιο διαγνωσμένο ψυχιατρικό πρόβλημα είτε με χρήση ψυχοδραστικών ουσιών αλλά εμφανίζεται και συνδυαστικά, δηλαδή, συνύπαρξη ψυχικής νόσου και χρήσης ουσιών».
«Εκτός αγωγής» – Ο ρόλος του ειδικού σε δεύτερη μοίρα
Όπως μας είπε συνήθως πρόκειται για παθήσεις οι οποίες είτε έχουν να κάνουν με καταθλιπτικές διαταραχές ή διαταραχές διάθεσης, είτε με πιο σοβαρά ψυχιατρικά προβλήματα, όπως είναι η ψύχωση και οι διπολικές διαταραχές. Σημαντικό είναι να αντιληφθούμε πως οι άνθρωποι αυτοί είναι εκτός αγωγής «πράγμα που σημαίνει ότι δεν έχουν “εναισθησία” στη θεραπεία, δηλαδή δεν καταλαβαίνουν το μέγεθος του προβλήματος.
Ακόμα και να ξεκινήσει μια φαρμακοθεραπεία με παράλληλη παρακολούθηση του από έναν ψυχίατρο, ο άνθρωπός αυτός χρειάζεται ένα χρονικό διάστημα για να επιδράσει πάνω του η αγωγή και να γίνει το follow up. Στο πλαίσιο αυτό υπάρχουν περιπτώσεις που όντως βλέπουμε διαφορά. Ωστόσο, πέρα από το πρόβλημα της ψυχικής υγείας έχει να λύσει και βιοποριστικά ζητήματα το “να πάω να βρω τον επαγγελματία ψυχολόγο - ψυχίατρο”, πολλές φορές δεν μπαίνει σε πρώτη προτεραιότητα. Οπότε η όλη προσπάθεια κάπου χάνεται» υπογραμμίζει.
Αναφορικά με το πόσο δύσκολο είναι να προσεγγιστεί ένας άστεγος και να πειστεί να λάβει την αγωγή που χρειάζεται, ο κ. Ρούσος απαντά: «Στην περίπτωση που ένα άτομο δεν λαμβάνει για μεγάλο χρονικό διάστημα την απαραίτητη ψυχοκοινωνική φροντίδα που χρειάζεται, απομονώνεται από το κοινωνικό σύνολο. Είναι λίγο δύσκολο να ξανά κινητοποιηθεί και να ενταχθεί σε μία κοινωνική ομάδα και σε μια κοινωνική φυσιολογικότητα γιατί είναι πολλά τα χρόνια που απέχει από αυτό, με αποτέλεσμα να είναι δύσκολη η προσέγγιση του.
Εκεί κουμπώνουν οι υπηρεσίες, είτε πρόκειται για εξειδικευμένες υπηρεσίες του Εθνικού Συστήματος Υγείας, είτε υπηρεσίες της κοινωνίας των πολιτών, είτε των Οργανισμών Τοπικής Αυτοδιοίκησης, που προσπαθούν μέσα από στοχευμένες παρεμβάσεις να κινητοποιήσουν αυτούς τους ανθρώπους. Σε πρώτη φάση να τους εντοπίσουν και σε δεύτερη φάση να δημιουργηθεί ένα εξατομικευμένο πλάνο για τον καθένα, ώστε να προσεγγιστούν αναλόγως οι ανάγκες τους και να λάβουν την απαραίτητη φροντίδα».
«Ένα πιάτο φαγητό ή ένα sleeping bag δεν θα δώσει μια οριστική λύση» - «Η λύση στην αστεγία είναι η στέγη»
Κατά τον ίδιο οι υφιστάμενοι φορείς του Δήμου και οι υπάρχουσες ομάδες καλύπτουν ένα εύρος των αναγκών και λειτουργούν «παροδικά» ανακουφιστικά για τους αστέγους. «Το να πάμε να δώσουμε ένα πιάτο φαγητό ή ένα sleeping bag σ’ αυτό τον άνθρωπο δεν θα δώσει μια οριστική λύση. Σίγουρα, αυτή η ομάδα θέλει μια ειδική πλαισίωση. Ενδεχομένως να χρειάζονται άλλα σχέδια για αυτές τις περιπτώσεις ανθρώπων, με πολυεπιστημονικές ομάδες και ειδικές δομές που θα μπορούν να καλύψουν ακόμα και το κομμάτι της ψυχικής υγείας σε σταθερό επίπεδο» συμπληρώνει.
Για τον αντιδήμαρχο Κοινωνικής Πολιτικής, Αλληλεγγύης και Πρόνοιας Μάκη Χατζηθεόκλητο, «τόσο η αστεγία όσο και η ψυχική υγεία είναι σημαντικά θέματα που απασχολούν το Δήμο. Κάνουμε ό, τι μπορούμε με τις δυνάμεις και τις δομές που έχουμε, ενώ συγχρόνως συντονίζουμε και τις άλλες οργανώσεις και δομές που δραστηριοποιούνται σ’ αυτά το χώρο, ούτως ώστε να φτιάξουμε ένα δίκτυο προστασίας των ευάλωτων του Δήμου Θεσσαλονίκης. Η λύση στην αστεγία είναι η στέγη. Γι’ αυτό μαζί με την ΑΡΣΙΣ και τη PRAKSIS συμμετέχουμε στο πρόγραμμα Housing first, όπου προσπαθούμε να τους βρούμε σπίτι και έπειτα να τους βοηθήσουμε με τα υπόλοιπα».
Λίγα λόγια για τους «Γιατρούς του Κόσμου» στη Θεσσαλονίκη
Οι «Γιατροί του Κόσμου» από το 2021 υλοποιούν στη Θεσσαλονίκη παρεμβάσεις με κινητική ιατρική μονάδα, η οποία αποτελείται από έναν γενικό γιατρό, έναν νοσηλευτή και ένα κοινωνικό λειτουργό, προσπαθώντας έτσι να παρέχουν μία ολιστική υποστήριξη. Όταν προκύπτουν επείγουσες περιπτώσεις, δηλαδή περιστατικά με έντονα προβλήματα ψυχικής υγείας, ενδεχομένως να χρειαστεί η παρουσία ειδικού ψυχιάτρου που κανονικά παράσχει υπηρεσίες εντός του πολυιατρείου. Πρώτο μέλημα είναι η παροχή βασικών ιατρικών υπηρεσιών ενώ όπως αναφέρει «σε δεύτερη φάση προσπαθούμε να χτιστεί μια σχέση εμπιστοσύνης με τον άστεγο για να μπορέσουμε να τον “τραβήξουμε” στις εξειδικευμένες υπηρεσίες ψυχικής υγείας που παρέχονται είτε σε εμάς είτε σε κάποιον άλλον αρμόδιο φορέα».
Το πρόγραμμα δράσης τους υλοποιείται με το υπηρεσιακό σχήμα 2021 - 2027 με την υποστήριξη της Περιφέρειας Κεντρικής Μακεδονίας και στοχεύει σε όλη την μητροπολιτική Θεσσαλονίκη. Το μεγαλύτερο βάρος και η εστίαση δίνεται στο Δήμο Θεσσαλονίκης γιατί εκεί είναι συγκεντρωμένος ο περισσότερος κόσμος. Ωστόσο, λαμβάνουν αιτήματα από απλούς πολίτες, άλλες κοινωνικές υπηρεσίες και οργανισμούς από όμορους δήμους, όπως από το δήμο Θερμαϊκού και δήμο Κορδελιού – Ευόσμου.
