Την ύπαρξη κρούσματος Αφρικανικής Πανώλους των Χοίρων σε μικρή οικόσιτη χοιροτροφική εκμετάλλευση στην Περιφερειακή Ενότητα Σερρών, επιβεβαίωσε το Τμήμα Μοριακής Διαγνωστικής Αφθώδους Πυρετού, Ιολογικών, Ρικετσιακών και Εξωτικών Νοσημάτων της Διεύθυνσης Κτηνιατρικού Κέντρου Αθηνών, της οποίας το εργαστήριο είναι Εθνικό Εργαστήριο Αναφοράς για τη διάγνωση της ΑΠΧ.
H συγκεκριμένη νόσος είναι επικίνδυνη για τα ζώα η οποία μεταδίδεται μόνο σε αυτά και όχι στον άνθρωπο. Αναλυτικότερα, η αφρικανική πανώλη των χοίρων είναι μια ιογενής νόσος, η οποία προσβάλλει τα οικόσιτα γουρούνια, τα αγριογούρουνα, καθώς και άλλα μέλη της οικογένειας των συϊδών.
Προκαλεί αιμορραγικό πυρετό και έχει πολύ υψηλή θνητότητα. Η νόσος είναι ενδημική της υποσαχάριας Αφρικής, όπου ο κύκλος μετάδοσης περιλαμβάνει τα τσιμπούρια του είδους ορνιθόδωρος, τους φακόχοιρους και τους ποταμόχοιρους. Τα τσιμπούρια είναι φορείς της νόσου, χωρίς, όμως, τα ίδια να νοσούν.
Στην οξεία φάση της ασθένειας από στελέχη υψηλής λοιμογόνου δύναμης, τα γουρούνια αναπτύσσουν υψηλό πυρετό, αλλά δεν παρουσιάζουν κάποιο άλλο αξιόλογο σύμπτωμα τις πρώτες ημέρες. Στη συνέχεια χάνουν την όρεξή τους.
Στα γουρούνια με λευκό δέρμα, τα άκρα γίνονται μπλε-μοβ και αρχίζουν να γίνονται αντιληπτές αιμορραγίες στα αυτιά και στην κοιλιά. Τα νοσούντα γουρούνια μπορεί να τρέμουν, να έχουν ταχύπνοια, εμετούς και μερικές φορές να βήχουν. Όταν στέκονται όρθια είναι ασταθή. Εντός μερικών ημερών γίνονται κωματώδη και πεθαίνουν.
Σε ηπιότερες μορφές της ασθένειας, τα γουρούνια χάνουν βάρος και αναπτύσσουν εικόνα πνευμονίας, έλκη στο δέρμα και διογκωμένες αρθρώσεις
Η πρώτη επιδημία αναγνωρίστηκε, αναδρομικά, ότι είχε λάβει χώρα το 1907, ενώ η αφρικανική πανώλη περιγράφηκε για πρώτη φορά το 1921 στην Κένυα. Η νόσος παρέμεινε περιορισμένη στην Αφρική μέχρι το 1957, όταν και αναφέρθηκε στη Λισαβόνα, στην Πορτογαλία. Μια ακόμη επιδημία έλαβε χώρα στην Πορτογαλία το 1960. Μετά από πολλά επεισόδια πανώλης, η νόσος εγκαταστάθηκε στην Ιβηρική χερσόνησο, ενώ σποραδικές επιδημίες έλαβαν χώρα στη Γαλλία, το Βέλγιο και άλλες ευρωπαϊκές χώρες κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του 1980. Η Ισπανία και η Πορτογαλία κατάφεραν να εξαλείψουν τη νόσο μέχρι τα μέσα της δεκαετίας του 1990 μέσω πολιτικής σφαγής.
Μια επιδημία φαίνεται να ξεκίνησε από τη Γεωργία το 2007 και στη συνέχεια επεκτάθηκε στην Αρμενία, το Αζερμπαϊτζάν, το Ιράν, τη Ρωσία και τη Λευκορωσία, εγείροντας φόβους για περαιτέρω γεωγραφική εξάπλωση, η οποία θα είχε αρνητική επίπτωση στην βιομηχανία των χοίρων. Τον Ιούνιο του 2017 καταγράφηκε το πρώτο περιστατικό στην Τσεχία. Για τον περιορισμό της εξάπλωσης της νόσου κατασκευάστηκαν 44,5 χιλιόμετρων φρακτών οσμής.
Το 2018 μια μεγάλη επιδημία στη Ρουμανία οδήγησε στη σφαγή των περισσότερων γουρουνιών σε εκτροφία. Τον Αύγουστο του 2018 ανακοινώθηκαν τα πρώτα περιστατικά αφρικανικής πανώλης στη Βουλγαρία. Μέχρι τον Ιούλιο του 2019, πέντε εκτροφεία γουρουνιών είχαν πληγεί στη Βουλγαρία. Επίσης, τον Ιούλιο του 2019 ανακοινώθηκε η πρώτη επιδημία στη Σλοβακία.
Δώδεκα απαντήσεις για την Αφρικανική Πανώλη των Χοίρων
Τι προκαλεί την ΑΠΧ;
Ο αιτιολογικός παράγοντας της νόσου είναι ένα μεγάλος και πολύπλοκος ιός, ο ιός της αφρικανικής πανώλης των χοίρων (ASFV)
Είναι η ΑΠΧ πρόβλημα μόνο στην Αφρική;
Όχι. Το 2007, η ΑΠΧ αναφέρθηκε στη Γεωργία. Η εισαγωγή της εκεί σχετίστηκε με υπολείμματα μαγειρείων από πλοία που ήλθαν από τη Νοτιοανατολική Αφρική. Η ΑΠΧ προχώρησε γρήγορα, εξαπλώθηκε σε όλη τη χώρα, καθώς και στο υπόλοιπο της περιοχής του Καυκάσου (Αζερμπαϊτζάν, Αρμενία) και σε μέρη της Ρωσικής Ομοσπονδίας. Ορισμένα κρούσματα αναφέρθηκαν πολύ κοντά στα σύνορα της ΕΕ (συμπεριλαμβανομένων ενός περιστατικού στην Ουκρανία και ενός άλλου πρόσφατα στη Λευκορωσία ), γεγονός που καθιστά τη νόσο αυτή σημαντική απειλή για την χοιροτροφία όχι μόνο της Ευρώπης αλλά και πέραν αυτής. Η νόσος περιγράφηκε για πρώτη φορά στην Κένυα, και ενδημεί στις περισσότερες χώρες της υποσαχάριας Αφρικής, συμπεριλαμβανομένης και της Μαδαγασκάρης. Η πρώτη εξάπλωση της ΑΠΧ έξω από την Αφρική εμφανίστηκε στην Πορτογαλία το 1957, ως αποτέλεσμα διατροφής κάποιων χοίρων κοντά στο αεροδρόμιο της Λισσαβόνας με απορρίμματα τροφών από αεροσκάφη. Η ΑΠΧ έχει αναφερθεί σε διάφορες χώρες της Ευρώπης, και ήταν ενεργός στην Ισπανία και την Πορτογαλία για περισσότερο από 3 δεκαετίες, μέχρι να εκριζωθούν με επιτυχία στις αρχές της δεκαετίας του '90. Πάντως, η ΑΠΧ υπάρχει σήμερα στη Σαρδηνία.
Συνήθως μετά από πόσο καιρό εκδηλώνεται η νόσος σε ένα ζώο από τη στιγμή προσβληθεί;
Η συνήθης περίοδος επώασης είναι 3 με 15 ημέρες. Στην οξεία μορφή της νόσου είναι 3-4 ημέρες.
Ποια είναι τα συμπτώματα;
Είναι μια ιδιαίτερα μεταδοτική ασθένεια που εμφανίζεται σε χοίρους όλων των ηλικιών, χωρίς προτίμηση φύλου. Δεν υπάρχει κάποιο συγκεκριμένο χαρακτηριστικό (παθογνωμονικό) σύμπτωμα που μπορεί να κινήσει υποψίες παρουσίας ΑΠΧ. Η ασυνήθιστα υψηλή θνησιμότητα χοίρων σε όλες τις ηλικιακές ομάδες θα πρέπει να οδηγήσει σε ισχυρή υποψία ΑΠΧ, αν και παρόμοια συμπτώματα δίνει και η CSF (κλασική πανώλη των χοίρων).
Από τη στιγμή που εμφανιστεί, η νόσος μπορεί να λάβει τέσσερις μορφές: υπεροξεία, οξεία, υποξεία και χρόνια. Οι υπεροξείες και οξείες μορφές μπορούν να έχουν τα ακόλουθα συμπτώματα:
• αιφνίδιος θάνατος των ζώων, με λίγα συμπτώματα
• υψηλός πυρετός (40,5 - 42 °C)
• ερυθρότητα του δέρματος (ορατό μόνο σε χοίρους ανοιχτόχρωμων φυλών), συνήθως πιο εμφανές στις άκρες των αυτιών, την ουρά, στα άκρα, το κάτω μέρος του στήθους και της κοιλιάς
• μειωμένη όρεξη, νωθρότητα, κυάνωση και ασυντόνιστη κινητικότητα 24 - 48 ώρες πριν από το θάνατο
• έμετος, διάρροια (συχνά αιματηρή) και οφθαλμικό έκκριμα
• θάνατος σε 6 -13 ημέρες, ή μέχρι και σε 20 ημέρες
• αποβολές
• το ποσοστό θνησιμότητας συχνά προσεγγίζει το 100% (στους εκτρεφόμενους χοίρους)
Πώς μεταδίδεται ο ιός;
Άμεσα (μέσω επαφής μεταξύ ασθενών και υγιών ζώων) ή έμμεσα με:
• διατροφή με σκουπίδια που περιέχουν μολυσμένο χοιρινό κρέας και / ή χοίρεια προϊόντα (ο ιός της ΑΠΧ μπορεί να παραμείνει μολυσματικός για 3-6 μήνες σε μη μαγειρεμένα προϊόντα χοιρινού κρέατος)
• βιολογικούς φορείς (μαλακοί κρότωνες του γένους Ornithodoros) που παρασιτούσαν πριν σε μολυσμένους ξενιστές και
• μολυσμένα αντικείμενα (εγκαταστάσεις, οχήματα, ρούχα, ...).
Πηγές του ιού είναι:
• Αίμα, ιστοί, εκκρίσεις και απεκκρίσεις των ασθενών και των νεκρών ζώων
• Ζώα που έχουν επιβιώσει από προηγούμενη μόλυνση με τον ιό
• Μαλακά τσιμπούρια του γένους Ornithodoros (αρθρόποδα, φυσικός ενδιάμεσος ξενιστής), που έχουν μολυνθεί προηγουμένως με τον ιό
• Το περιβάλλον: ο ιός μπορεί να παραμείνει στα κόπρανα χοίρων πάνω από 6-10 ημέρες, σε προϊόντα χοίρειου κρέατος για αρκετούς μήνες και στο κατεψυγμένο κρέας για πολλά χρόνια
Ποια ζώα μπορούν να μολυνθούν (φορείς);
Οι κατοικίδιοι χοίροι (Sus domesticus) και ο Ευρωπαϊκός αγριόχοιρος συνήθως εκδηλώνουν νόσο. Οι αφρικανικοί αγριόχοιροι προσβάλλονται αφανώς και δρουν ως ξενιστές του ιού στην Αφρική.
Μπορούν να εμβολιαστούν τα ζώα;
Δεν υπάρχει σήμερα διαθέσιμο εμβόλιο. Η πρόληψη (σωστά μέτρα βιοασφάλειας και υγιεινής) και ο κατάλληλος έλεγχος των πιθανών εστιών (έγκαιρη υποβολή εκθέσεων, αυστηρά μέτρα καραντίνας, άμεση θανάτωση) εξακολουθούν να αποτελούν τα καλύτερα μέτρα.
Ποια είναι η καλύτερη θεραπεία;
Δεν υπάρχει καμία διαθέσιμη θεραπεία. Επομένως, τα μέτρα βιοασφάλειας είναι ουσιαστικής σημασίας. Για παράδειγμα, αποφύγετε τη διάθεση υπολειμμάτων μαγειρείου, να χρησιμοποιείτε διαφορετικά ρούχα εργασίας, να κάνετε απομόνωση των νεοεισερχόμενων ζώων και να περιορίζετε με περίφραξη την επαφή μεταξύ των διαφόρων ομάδων ζώων.
Υπάρχουν άλλες ασθένειες που μπορεί να μοιάζουν με ΑΠΧ;
Ναι, όπως οι εξής: Κλασική πανώλη των χοίρων (CSF), αναπαραγωγικό και αναπνευστικό σύνδρομο του χοίρου (PRRS), ερυθρά, σαλμονέλωση, παστερέλλωση, στρεπτοκοκκικές λοιμώξεις, λεπτοσπείρωση, δηλητηρίαση με δικουμαρόλη, λοίμωξη από κυκλοϊό, σύνδρομο δερματίτιδας και νεφροπάθειας των χοίρων (PDNS) και πολυσυστημικό σύνδρομο απίσχνασης των απογαλακτισμένων χοίρων (PMWS). Είναι απαραίτητο να σταλούν δείγματα στο εργαστήριο για να επιβεβαιωθεί η διάγνωση της ΑΠΧ.
Μπορεί οι άνθρωποι να μολυνθούν με τον ιό;
Όχι.
Αν δω ένα ύποπτο κρούσμα, τι πρέπει να κάνω;
Επικοινωνήστε με τον κτηνίατρό σας και / ή τον επίσημο κρατικό κτηνίατρο στην περιοχή σας. Η αναφορά κάθε υποψίας της νόσου είναι υποχρεωτική, γι’ αυτό να καλείτε ακόμη και σε περίπτωση αμφιβολίας! Οι Κτηνιατρικές Υπηρεσίες θα λάβουν και να υποβάλουν μια πλήρη σειρά δειγμάτων από τα ύποπτα ζώα, και θα τα στείλουν στο εθνικό εργαστήριο αναφοράς για εξέταση, και ιδίως:
• Αίμα σε EDTA (0,5%) που λαμβάνονται κατά την έναρξη της λοίμωξης
• Δείγματα σπλήνα, λεμφαδένων, αμυγδαλών και νεφρών και ψύξη τους (4 °C)
Τι θα συμβεί αν δεν αναφέρω ένα ύποπτο περιστατικό;
Η ασθένεια μπορεί να εξαπλωθεί εύκολα σε όλα τα ζώα της εκτροφής σας και σε άλλες εκτροφές της περιοχής σας, με καταστροφικές κοινωνικοοικονομικές επιπτώσεις.
Ποιες θα είναι οι ενέργειες των κτηνιατρικών υπηρεσιών προκειμένου να ελεγχθεί το περιστατικό;
Σε περίπτωση εμφάνισης της νόσου, είναι απαραίτητο να γίνει ταχεία ευθανασία όλων των χοίρων και καταστροφή των σφαγίων, των κρεατοσκευασμάτων και απορριμάτων, σε συνδυασμό με σχολαστικό καθαρισμό και απολύμανση. Ο ιός είναι ευαίσθητος σε δωδεκυλ-θειικά άλατα και θέρμανση (60 °C, 30 λεπτά), και όχι τόσο σε σήψη, φορμαλδεΰδη και αλκαλικά απολυμαντικά. Κατάλληλα απολυμαντικά για τον ιό της ΑΠΧ περιλαμβάνουν υδροξείδιο του νατρίου (2%), καυστική σόδα (2%), απορρυπαντικά και υποκατάστατα φαινόλης, υποχλωριώδες νατρίο ή ασβεστίο (2-3% διαθέσιμο χλώριο) και οι ενώσεις ιωδίου. Τα στερεά απόβλητα πρέπει να απομακρύνονται και να θάβονται ή να καταστρέφονται πριν από την απολύμανση του μολυσμένου υλικού. Μετά την καταστροφή των ασθενών ζώων, δεν πρέπει να μπουν για τουλάχιστον 40 ημέρες νέα ζώα στις απολυμασμένες εγκαταστάσεις.
Από τον Σπύρο Κ. Κρήτα, Αναπληρωτή καθηγητή Τμήματος Κτηνιατρικής ΑΠΘ και το φυλλάδιο του προγράμματος ASFORCE της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Άμεσες ενέργειες της κυβέρνησης
Να σημειωθεί ότι άμεσα συγκλήθηκε σύσκεψη υπό την προεδρία του υπουργού, Μάκη Βορίδη και με τη συμμετοχή της υφυπουργού, Φωτεινής Αραμπατζή, του Γενικού Γραμματέα, Γιώργου Στρατάκου και υπηρεσιακών παραγόντων της Γενικής Διεύθυνσης Κτηνιατρικής του Υπουργείου, κατά την οποία αποφασίστηκε η πλήρης εφαρμογή του σχεδίου έκτακτης ανάγκης για την αντιμετώπιση της συγκεκριμένης νόσου των ζώων.
Άμεσα εφαρμόζονται τα εξής:
• Η απαγόρευση εξόδου από την Περιφερειακή Ενότητα Σερρών ζώντων χοίρων.
• Η απαγόρευση διακίνησης κρέατος, χοιρινών προϊόντων, σπέρματος, ωαρίων και εμβρύων από την Περιφερειακή Ενότητα Σερρών.
• Η απαγόρευση εξόδου από την Περιφερειακή Ενότητα Σερρών, χωρίς την άδεια του Τοπικού Κέντρου Ελέγχου Ασθένειας, σφάγιων χοίρου, κρέατος, προϊόντων χοίρου, σπέρματος, ωαρίων ή εμβρύων χοίρου, ζωοτροφών, εργαλείων, άλλων αντικειμένων και απορριμμάτων, που είναι δυνατό να μεταδώσουν την ΑΠΧ.
Για την εφαρμογή των μέτρων αυτών υπεύθυνες ορίστηκαν οι οικείες Κτηνιατρικές Αρχές, επικουρούμενες στο έργο τους από τις Αστυνομικές, Λιμενικές και Δημοτικές Αρχές.
Επίσης, σε διαρκή συνεδρίαση βρίσκονται τα μέλη τόσο του Εθνικού Κέντρου Ελέγχου της ασθένειας όσο και του αντίστοιχου Τοπικού.
Στις Σέρρες μεταβαίνει κλιμάκιο του Υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων υπό τον Γενικό Γραμματέα Γιώργο Στρατάκο ο οποίος θα συνοδεύεται από τον κτηνίατρο της Διεύθυνσης Υγείας των Ζώων, Γιώργο Κόμητα και Καθηγητές των Κτηνιατρικών Σχολών του ΑΠΘ και του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας για τον συντονισμό των απαιτούμενων ενεργειών.
Επαναλαμβάνεται για μια ακόμη φορά ότι η συγκεκριμένη νόσος των ζώων δεν μεταδίδεται στον άνθρωπο.
Πηγές: ΑΠΕ-ΜΠΕ, ΣΚΑΪ, READER.GR
